The genesis, growth and decline of small motte-and-bailey type castles in the Silesian Plain on the example of Kadłub (Garten), Poland

Abstrakt

Artykuł omawia wyniki badań archeologicznych i kwerendy źródeł historycznych dotyczących dawnego gródka zlokalizowanego na gruntach miejscowości Kadłub, będącego w przeszłości częścią zanikłego allodium Garten wzmiankowanego przynajmniej od 1358 r. Na podstawie analizy udało się ustalić, że założenie funkcjonowało zapewne od poł. XV do pocz. XVI w. i mogło należeć do dwóch następujących po sobie rodów rycerskich: von Luchow i von Rymbabe. Teren zanikłego allodium Garten utrzymywał się w przeszłości z gospodarki stawowej, uzupełnianej hodowlą bydła i w mniejszym stopniu uprawami zbóż. Podczas prac archeologicznych odkryto relikty długiego domu szkieletowego, które zachowały się w postaci prostokątnego fundamentu. Przemawia on za tym, że na gródku stał raczej obszerny budynek mieszkalny a nie wieża. Odnaleziono bogaty materiał zabytkowy w postaci licznych fragmentów naczyń, kafli piecowych, zabytków metalowych, szkła. Omawiany obiekt jest jednocześnie odzwierciedleniem czasowej popularności podobnych założeń lokowanych często na nizinnym Śląsku. W dobie przemian następujących u progu okresu nowożytnego stracił swoją funkcję i został opuszczony. Nie odnaleziono w trakcie badań śladów wskazujących na nagłą jego destrukcję. Analiza założenia uzupełniona o rozbudowaną kwerendę źródeł historycznych, analizę danych pochodzących ze skaningu laserowego (LiDAR) ukazała, że okolica stanowiska była w przeszłości mocno przekształcona i poddana silnej presji antropogenicznej, natomiast samo założenie stanowiło część ciekawie zaprojektowanego centrum gospodarczego, które upadło z czasem i zostało wcielone w granice sąsiedniej wsi Kadłub. Proces przemian miał charakter ewolucyjny i był silnie skorelowany z polityką i związkami rodzinnymi miejscowego rycerstwa, jak wykazano na podstawie analizy źródeł historycznych.