Prywatne i społeczne muzea na Śląsku Cieszyńskim w kontekście tożsamości regionalnej
DOI:
https://doi.org/10.12775/18892Słowa kluczowe
Śląsk Cieszyński, muzeum, tożsamość regionalnaAbstrakt
Początki muzealnictwa na Śląsku Cieszyńskim sięgają 1802 roku. Śledząc jego dzieje, można dostrzec, że funkcji popularyzatorskiej i edukacyjnej towarzyszył tu zawsze pierwiastek polityki i tożsamości kulturowej – ten ostatni uwzględniał zarówno kategorię „cywilizacji”, jak i specyfiki regionalnej. Dzisiejsze praktyki muzealno-kolekcjonerskie, w postaci izb regionalnych, szkolnych izb tradycji i historii, muzeów prywatnych czy parafialnych, można postrzegać jako oddolne strategie ochrony regionalnego dziedzictwa lub materialnych artefaktów odsyłających do przeszłości miejsca i lokalnej społeczności. Inicjatywy te są adresowane zarówno do mieszkańców, jak i do osób spoza regionu. W pierwszym przypadku można je rozpatrywać jako miejsca pamięci (lieux de mémoire) służące budowaniu oraz podtrzymywaniu tożsamości regionalnej. W drugim przypadku stają się jednym z narzędzi służących konstruowaniu kulturowej odrębności regionu ujmowanej w kategoriach doświadczenia turystycznego.
The beginnings of museums in Cieszyn Silesia reach back to 1802. Tracing their history one can notice that their main popularizing and educative functions have always been accompanied by cultural identity dimension including civilizational and local singularities. Today’s practices of museums and collecting, in the form of, for example, regional or school chambers of tradition and history, and private, nongovernmental organizations or parochial museums, may be regarded as grass-roots strategies to protect the regional heritage and substantial artifacts that refer to the past of a place and local communities. These initiatives are addressed both to the inhabitants as well as to the people outside the region. The chambers may be considered to be memory places (lieux de mémoire) for building and supporting regional identity, while the latter, i.e. private and church museums, become one of the tools used to construct cultural distinctiveness of the region and tourist’s experience.
Bibliografia
Adamczyk Irena 2005: Kolekcja księdza Leopolda Szersznika w zbiorach sztuki Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie (komunikat), [w:] Towarzystwo Jezusowe na Śląsku Cieszyńskim, red. J. Budniak, K. Mozor, Kraków: Wydawnictwo WAM.
Bobrownicka Maria 1995: Narkotyk mitu: szkice o świadomości narodowej i kulturowej Słowian zachodnich i południowych, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Branny Jerzy 2003: Historia cieszyńskiego Towarzystwa Ludoznawczego, [w:] Sto lat ludoznawstwa nad Olzą, red. L. Richter, J. Szymik, Czeski Cieszyn: Sekcja Ludoznawcza przy ZG PZKO.
Brożek Ludwik 1931: O muzeum jabłonkowskiem im. Adama Sikory. „Zaranie Śląskie”, z. 3–4. 1963: Muzeum w Cieszynie, „Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu”, z. 1.
Burszta Józef 1974: Kultura ludowa – kultura narodowa. Szkice i rozprawy, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Chodacz Weronika, Florczak Joanna, Kopecka Małgorzata, Żukowski Dariusz 2012: Muzea lokalne. Raport z badań zrealizowanych w ramach projektu „Nieprofesjonalne kolekcje jako nośniki tożsamości lokalnej”, Krzeszowice: Stowarzyszenie Antropologiczne „Archipelagi Kultury”.
Cinciała Andrzej 1894: Odezwa do ziomków, „Przegląd Polityczny. Dodatek do »Rolnika Śląskiego«”, nr 18.
Dembiniok Marian 2003: Nie tylko o remoncie. Muzeum Śląska Cieszyńskiego w latach 1982–2002, „Cieszyńskie Studia Muzealne – Těšínský muzejní sborník”, t. 1, red. J. Spyra, Cieszyn: Muzeum Śląska Cieszyńskiego.
Farny Józef 1897: Nadzwyczajne walne zebranie „Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego w Cieszynie”, „Miesięcznik Pedagogiczny”, nr 1.
Golec Józef, Bojda Stefania 1995: Słownik biograficzny Ziemi Cieszyńskiej, t. 2, Cieszyn: Offsetdruk.
: Słownik biograficzny Ziemi Cieszyńskiej: suplement, Cieszyn: Offset Druk i Media.
Hałgas Gabriela, Studnicki Grzegorz 2015: Kultura ludowa, [w:] Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych, t. 7, Śląsk Cieszyński w latach 1945–2015, red. K. Nowak, Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie.
Izba Regionalna… Izba Regionalna „U Brzezinów” w Cisownicy, Cisownica b.r.w.
Janion Maria 2007: Niesamowita słowiańszczyzna, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
K.P. [Karol Piegza] 1936: Utwórzmy jedno polskie muzeum na Śląsku, „Dziennik Polski”, R. 3, nr 171.
Kronika 1892: Kronika, „Miesięcznik Pedagogiczny. Pismo Poświęcone Szkole i Rodzinie”, nr 1.
Legierska Elżbieta, Rucki Jerzy 1993: Otwarcie Muzeum Regionalnego „Na Grapie” w Jaworzynce, „Nasza Trójwieś”, nr 7.
Maciejewska Monika, Graczyk Longin 2012: Muzea prywatne/kolekcje lokalne. Raport z badań, Bydgoszcz: Fundacja Ari Ari.
Małkowski Bronisław 1936: Muzeum Szkolne w Cieszynie, „Zaranie Śląskie”, z. 3.
Nagengast W. (red.) 2004: Muzea województwa śląskiego. Przewodnik, red. W. Nagengast, Katowice: Muzeum Śląskie.
Morys-Twarowski Michael 2013: Życie kulturalne i naukowe, [w:] Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych, t. 5,
Nowak K.; Panic I. (red.) Śląsk Cieszyński od Wiosny Ludów do I wojny światowej (1948–1918), red. K. Nowak, I. Panic. Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie.
Nora Pierre 2009: Między pamięcią i historią: Les Lieux de Mémoire, przeł. P. Mościcki, „Archiwum”, nr 2.
Oczko Stanisław 1963: Muzeum w Bielsku-Białej, „Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Historia”, z. 1.
Pająk Barbara, Woźniak Erwin 2008: 50-lecie zorganizowanego ruchu regionalnego w Czechowicach-Dziedzicach, Czechowice-Dziedzice: Towarzystwo Przyjaciół Czechowic-Dziedzic.
Pavelková Ilona 2003: Tradice muzejnictví na Těšínském Slezsku, „Cieszyńskie Studia Muzealne – Těšínský muzejní sborník”, t. 1, red. J. Spyra, Cieszyn: Muzeum Śląska Cieszyńskiego.
Pomian Krzysztof 2012: Zbieracze i osobliwości. Paryż–Wenecja XVI–XVII wiek, przeł. A. Pieńkos, Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria.
Smoliński Grzegorz 1903: Wystawa Ludoznawcza w Cieszynie, „Naokoło Świata. Pismo Tygodniowe Ilustrowane poświęcone opisom ziem, ludów, podróży, zjawisk i wynalazków”, nr 41–43: 647–650, 661–663, 674–676.
Sprawozdanie macierzy Szkolnej…
: Sprawozdanie Macierzy Szkolnej w Czechosłowacji za rok 1929, Czeski Cieszyn: Macierz Szkolna w Czeskim Cieszynie.
: Sprawozdanie Macierzy Szkolnej w Czechosłowacji za rok 1930, Czeski Cieszyn: Macierz Szkolna w Czeskim Cieszynie.
: Sprawozdanie Macierzy Szkolnej na Zaolziu za rok 1936, Czeski Cieszyn: Macierz Szkolna w Czeskim Cieszynie.
: Sprawozdanie Macierzy Szkolnej w Czechosłowacji za rok 1937, Czeski Cieszyn: Macierz Szkolna w Czeskim Cieszynie.
: Sprawozdanie Macierzy Szkolnej na Zaolziu za rok 1938, Cieszyn Zachodni: Macierz Szkolna.
Spyra Janusz 2005: Ks. Józef Londzin (1863–1929) a cieszyńskie tradycje muzealne, [w:] Ziemia śląska, t. 5, red. L. Szaraniec, Katowice: Muzeum Śląskie.
Statut Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego… 1901: Statut Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego w Cieszynie, Cieszyn: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Kutzera i Sp., c. i k. dostawców dworu.
Sylwetki twórców i popularyzatorów sztuki… 1987: Sylwetki twórców i popularyzatorów sztuki województwa bielskiego, red. Z. Bożek, Bielsko-Biała: Beskidzka Oficyna Wydawnicza BTSK.
Święs Wojciech 2015: Życie kulturalne, [w:] Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych, t. 7, Śląsk Cieszyński w latach 1945–2015, red. K. Nowak, Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie.
Ustawa… 1996: Ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach, Dz.U. 1996 Nr 5 poz. 24.
Żygulski Zdzisław jr 2003: Moje osobiste kontakty z cieszyńskim kolekcjonerem Brunonem Konczakowskim, „Cieszyńskie Studia Muzealne – Těšínský muzejní sborník”, t. 1, red. J. Spyra. Cieszyn: Muzeum Śląska Cieszyńskiego.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 220
Liczba cytowań: 0