Archaeologia Historica Polona
„Jesteś tym, co jesz?” Dieta średniowiecznych i nowożytnych populacji w oparciu o analizy stabilnych izotopów (13C, 15N)
DOI: http://dx.doi.org/10.12775/AHP.2019.014
Abstrakt
Dieta populacji historycznych była prezentowana na łamach wielu publikacji przez badaczy różnych specjalności. Coraz częściej, szczególnie w literaturze zagranicznej, sposoby odżywiania się dawnych społeczności opisuje się na podstawie badań stabilnych izotopów węgla 13C i azotu 15N. Analizując ich zawartości korzysta się z zasady „jesteś tym, co jesz”, co oznacza, że poziom pierwiastków zawarty w tkankach organizmu określa sposób odżywiania się osobnika w ciągu jego życia. Ze względu na zawiłe procesy metaboliczne zachodzące w organizmach, prawidłowe odczytanie diety człowieka sprawia badaczom wiele trudności. Celem artykułu jest przedstawienie aktualnych możliwości i ograniczeń badawczych metody, zagrożeń wynikających z interpretacji wyników oraz jej przydatności w badaniach nad kulturą średniowiecznej i nowożytnej Europy.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Bäckström Y., Mispelaere J., Ingvarsson A., Fjellström M., Britton K., 2018, Intergrating isotopes and documentary evidence: dietary patterns in a late medieval and early modern mining community, Sweden, Archaeological and Anthropological Sciences, t. 10(8), s. 2075–2094.
Błaszczyk D., 2018, Pochodzenie i dieta mężczyzny pochowanego w grobie D162 z cmentarzyska w Bodzi w świetle badań izotopowych, Światowit, t. 13–14, s. 133–157.
Braudel F., 1992, Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm XV–XVII wiek, Warszawa.
Doi H., Akamatsu F., González A. L., 2017, Starvation effects on nitrogen and carbon stable isotopes of animals: an insight from meta-analysis of fasting experiments, Royal Society Open Science 4, s. 1–10 (doi: 10.1098/rsos.170633).
Hedges R., 2009, Studying human diet, [w:] The Oxford handbook of archaeology, red. B. Cunliffe, C. Gosden, R. A. Joyce, Oxford, s. 484–518.
Hedges R., Stevens R., Koch P., 2005, Isotopes in bones and teeth, [w:] Isotopes in palaeoenvironmental research, red. M. J. Leng, Springer, s. 117–145.
Hoffmann R. C., 2005, A brief history of aquatic resource use in medieval Europe, Helgoland Marine Research, t. 59(1), s. 22–30.
Ingensiep H. W., 2007, „Der Mensch ist, was er isst”: Natur und kultur der Ernährung aus anthropologischer Sicht, Essener Unikate, nr 30, s. 52–59.
Lamb A. L., Evans J. E., Buckley R., Appleby J., 2014, Multi-isotope analysis demonstrates significant lifestyle changes in King Richard III, Journal of Archaeological
Science, t. 50, s. 559–565.
Łubocka Z., Gronkiewicz S., 2015, Analiza zmian patologicznych i wybranych wyznaczników stresów oraz izotopów stabilnych w materiale osteologicznym z wczesnonowożytnego cmentarza Salwatora we
Wrocławiu, [w:] Cmentarz Salwatora. Pierwsza nekropolia wrocławskich protestantów, red. K. Wachowski, Wratislavia Antiqua 21, Wrocław, s. 143–162.
Mays S. A., 1997, Carbon stable isotope ratios in mediaeval and later human skeletons from Northern England, Journal of Archaeological Science, t. 24, s. 561–567.
Olsen K. C., 2013, A multi-isotope investigation of two medieval german populations: insight into the relationship among diet, disease, and tissue isotopic compositions, Electronic Thesis and Dissertation Repository, paper 1573.
Pawełczyk S., Pazdur A., Sensuła B., Kaczka R. J., 2012, Drzewa jako archiwum izotopowe klimatu i wpływu człowieka na środowisko, Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Rogowie, R. 14, z. 1, s. 205–211.
Polet C., Katzenberg M. A., 2003, Reconstruction of the diet in a mediaeval monastic community from the coast of Belgium, Journal of Archaeological Science, t. 30,
s. 525–533.
Reitsema L. J., Kozłowski T., 2010, Wstępne sprawozdanie z analiz izotopowych szczątków ludzkich i zwierzęcych, [w:] Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Kałdusie (stanowisko 4), Mons Sancti Laurentii, t. 5, red. W. Chudziak, Toruń, s. 135–137.
Reitsema L. J., Crews D. E., Polcyn M., 2010, Prelimary evidence for medieval Polish diet from carbon and nitrogen stable isotopes, Journal of Archeological Science, t. 37, s. 1413–1423.
Reitsema L. J., Kozłowski T., Makowiecki D., 2013, Human-environment interactions in medieval Poland: a perspective from the analysis of fauna stable isotope ratios, Journal of Archaeological Science, t. 40, s. 3636–3646.
Reitsema L. J., Kozłowski T., Jankauskas R., Drążkowska A., Krajewska M., 2015, Dieta przedstawicieli elit społecznych Rzeczypospolitej na podstawie analizy stabilnych izotopów węgla i azotu w szczątkach szkieletowych, [w:] Kultura funeralna elit I Rzeczypospolitej w XVI–XVIII w. na terenie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Próba analizy interdyscyplinarnej, red. A. Drążkowska, Toruń,
s. 230–245.
Schoeller D. A., 1999, Isotope fractionation: why aren’t we, what we eat?, Journal of Archaeological Science, t. 26, s. 667–673.
Schoeninger M. J., Moore K., 1992, Bone stable isotope studies in archaeology, Journal of World Prehistory, t. 6(2), s. 247–296.
