Brytyjskie wyroby ceramiczne na gdańskim rynku produktów w XVIII i XIX wieku
DOI:
https://doi.org/10.12775/AHP.2013.014Abstrakt
Podjęta w artykule problematyka dotyczy angielskich i szkockich wyrobów ceramicznych z okresu od XVIII do XIX wieku, pozyskanych podczas badań archeologicznych w Gdańsku (stanowiska w obrębie Starego Miasta, Starego Przedmieścia, Południowej Wyspy Spichrzów i Szafarni). Wśród nich wyróżniono naczynia ceramiczne, fajki i ceramikę budowlaną. Ze względu na duży zasięg przeprowadzonych badań oraz bogatą bazę źródłową w niniejszej pracy wstępnie przedstawiono cechy poszczególnych kategorii wyrobów, określono chronologię oraz potencjał informacyjny wynikający z ich obecności na gdańskim rynku produktów.
Wśród naczyń wyróżniono egzemplarze kamionkowe, fajans delikatny, egzemplarze czarne oraz czerwone, analizowano je pod kątem techniki wytwarzania oraz sposobów dekorowania. Drugą grupą wyrobów są fajki, które scharakteryzowano uwzględniając ośrodki wytwórczości; wyróżniono okazy z Londynu i Liverpoolu oraz szkockie. Ostatnią grupę przedmiotów stanowią cegły i rury kamionkowe – elementy instalacji wodno-kanalizacyjnej. Na podstawie sygnatur Ramsey i Prestongrange zidentyfikowano główne rejony ich produkcji.
Przeprowadzona wstępna analiza wymienionych wyrobów wskazuje na kilka ogólnych prawidłowości związanych z ich funkcjonowaniem w Gdańsku. Największa liczba fajek i naczyń ceramicznych o proweniencji angielskiej przypada na okres od lat 80. XVIII wieku do końca stulecia. W przypadku ceramiki budowlanej najwięcej egzemplarzy pochodzi z końca XIX wieku. Wśród wyrobów ceramicznych najwięcej jest egzemplarzy z rejonu Staffordshire i Liverpoolu. Ze wschodniego wybrzeża Wielkiej Brytanii pochodzą głównie ceramika budowlana i pojedynczo fajki. Liczba i specyfika poszczególnych kategorii wyrobów wskazuje, że na skalę handlową musiały docierać do Gdańska naczynia ceramiczne i elementy instalacji wodnych.
Niniejszy artykuł stanowi jedynie wprowadzenie do zagadnień związanych z obecnością brytyjskich wyrobów ceramicznych w Gdańsku oraz kontaktami handlowymi obu regionów. Rozwinięcia wymagają wszystkie przedstawione w nim zagadnienia odnoszące się do asortymentu tych wyrobów.Bibliografia
Atkinson D. L., Oswald A. 1969 London clay tobacco pipes, Oxford, England.
Barker D. 1986 North Staffordshire post-medieval ceramics: a type series. Part 2: Blackware, Staffordshire Archaeological Studies, New Series, 3, s. 58–75.
Barker D. 1990 William Greatbatch: a Staffordshire potter, London.
Bartels M. 1999 Steden in scherven. Vondsten uit beerputten in Deventer, Dordrecht, Nijmegen en Tiel (1250–1900), Zwolle–Amersfoort.
Brooks A. 1997 Beyond the fringe: transfer-printed ceramics and the internationalisation of Celtic myth, International Journal of Historical Archaeology 1(1), s. 39–55.
Brooks A. 1999 Building Jerusalem: transfer-printed finewares and the creation of British identity, [w:] Familiar past? Archaeologies of later historical Britain, red. S. Tarlow, S. West, London, s. 51–65.
Brooks A. 2005 An archaeological guide to British ceramics in Australia, 1788–1901, Australasian Society for Historical Archaeology, Sydney and La Trobe University Archaeology Program, Melbourne.
Brooks A. 2010 A not so useless beauty – economy, status, function, and meaning in the interpretation of transfer-printed tablewares, [w:] Table settings: the material culture and social context of dining, AD 1700–1900, red. J. Symonds, Oxford, s. 154–162.
Brooks A., Rodríguez A. C. Y. 2012 A Venezuelan household clearance assemblage of 19th-century British ceramics in international perspective, Post-Medieval Archaeology, t. 46(1), s. 70–88.
Cegła w architekturze 2002 Cegła w architekturze środkowo-wschodniej Europy. Historia – metody badań – konserwacja, red. M. Arszyński, M. Mierzwiński, Malbork.
Copeland R. 2009 Blue and white. Transfer-printed pottery, Oxford.
Dąbal J. 2008 Asortyment naczyń ceramicznych, [w:] Wrak statku General Carleton, 1785, t. 1: Badania archeologiczne Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku, red. W. Ossowski, Gdańsk, s. 223–234.
Dąbal J. 2009 Relikty nowożytnej zabudowy murowanej odsłoniętej w efekcie prac archeologicznych przy ulicy Jaglanej 3/5 (SAZ 0255/20/46). Badania 2006–2008, maszynopis w archiwum Muzeum Archeologicznego w Gdańsku, Gdańsk.
Dąbal J. 2012 Relikty nowożytnej zabudowy murowanej odsłonięte w efekcie prac archeologicznych przy ulicy Podwale Przedmiejskie 519/7 w Gdańsku (SAZ 0255/029/06). (Badania sierpień 2011 – styczeń 2012), maszynopis w archiwum Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku, Gdańsk.
Draper J. 2001 Post-Medieval pottery 1650–1800, Shire.
Dyba A. 2009 Stan i potrzeby badań nad nowożytną fajką glinianą w Gdańsku, [w:] Stan badań archeologicznych miast w Polsce, red. H. Paner, M. Fudziński, Z. Borcowski, Gdańsk, s. 417–435.
Edwards D., Hampson R. 2005 White salt-glazed stoneware of British Isles, Suffolk.
Gallagher D. B. 1987a Thomas White tobacco pipe manufacture of Cannongate Edinburgh, [w:] The archaeology of the clay tobacco pipe: X. Scotland, red P. Davey, British Archaeological Reports, British Series, t. 178, Oxford, s. 26–28.
Gallagher D. B. 1987b Glasgow, [w:] The archaeology of the clay tobacco pipe: X. Scotland, red. P. Davey, British Archaeological Reports, British Series, t. 178, Oxford, s. 35–164.
Gurcke K. 1987 Bricks and brickmaking: a handbook for historical archaeology, Moscow.
Hamilton J. F. A., Lunn K. 1984 Three centuries of clay tobacco pipes from London, England, Research Bulletin, nr 227, Parks.
Higgins D. 2009 England, Journal oft he Academie Internationale de la Pipe, t. 2, s. 41–50.
Higgins D. 2010a Clay tobacco pipes from excavation at Liverpool Canal Link Site, 2007, maszynopis w The National Pipe Archive Liverpool, Liverpool.
Higgins D. 2010b Clay tobacco pipes from the Williamson Tunnels, Liverpool (SJ 363 901), Society for Clay Pipe Research Newsletter 78, s. 41–51.
Hildyard R. 1999 European ceramics, Philadelphia.
Jewitt L. F. W. 1865 The Wedgwoods: being a life of Josiah Wedgwood, with memoirs of the Wedgwood and other families and a history of the early potteries of Staffordshire, London.
Kilarska E., Litwin J. 1985 „English Delftware” z przedstawieniami statków gdańskich, Gdańskie Studia Muzealne 4, s. 89–101.
Kubalska-Sulkiewicz K. 2003 Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Warszawa.
Lawley I. 2010 The potteries, Gloucestershire.
Lucas G. 2003 Reading pottery: literature and transfer-printed pottery in the early nineteenth century, International Journal of Historical Archaeology, t. 7, nr 2, s. 127–143.
McIntyre-Brown A. 2002 Liverpool, the first 1000 years, Liverpool.
Mikłaszewicz D. 1994 Fajki z badań archeologicznych w Toruniu, Pomorania Antiqua, t.16, s. 329–356.
Miller J. J., Stone L. M. 1970 Eighteenth-century ceramics from fort Michilimackinac. A study in historical archaeology, Washington D.C.
Oniszczuk-Rakowska A. 2002 Ceramika nowożytna z latryn posesji przy ulicy Szklary 2–5 w Gdańsku, [w:] Dominikańskie Centrum św. Jacka w Gdańsku. Badania archeologiczne, t. 2, red. A. Gołembnik, Światowit, Supplement Series P: Prehistory and Middle Ages, t. 9, s. 207–272.
Oswald A. 1975 Clay pipes for archaeologist, British Archaeological Reports, British Series, t. 14, Oxford.
Prentice R. 1994 A celebration of the sea. The decorative art collections of the National Maritime Museum, Greenwitch.
Rickard J. 2006 Mocha and related dipped wares 1770–1939, Lebanon, New Hampshire.
Rutherford D. 1996 Classical economics: the critical reviews, 1802–1852, t. 1, London.
Samford P. M. 1997 Response to a market: dating english underglaze transfer-printed wares, Historical Archaeology 31(2), s. 1–30.
Shaw S. 1829 History of the Staffordshire potteries and the rise and progress of the manufacture of pottery and porcelain, Hanley.
Skowrońska E. 2011 Ceramika budowlana z kompleksu klasztornego augustianów-eremitów w Stargardzie. Wprowadzenie do badań nad detalem, Stargardia, t. 6, s. 133–145.
Sussman L. 1977 Changes in pearlware dinnerware, 1780–1830, Historical Archaeology 11, s. 105–112.
Szelegejd B. 2007 Ceramika europejska, Warszawa.
Tatman C. 1994 The clay tobacco pipe industry in the Parish of Newington, Southwark, London, [w:] The Archaeology of the Clay Tobacco Pipe XIII, red. P. Davey, British Archaeological Reports, British Series, t. 239, Oxford.
The archaeology 1987 The archaeology of the clay tobacco pipe: X. Scotland, red. P. Davey, British Archaeological Reports, British Series, t. 178, Oxford.
Thijssen J. R. 1993 Engelse indutriële keramiek, [w:] Schans op de grens, red. J. Lenting, H. Gangelen, H. Westing, Bourtange, s. 281–308.
Towner D. 1978 Creamware, London.
Walker I. C. 1971 Some notes on the Westminster and London tobacco-pipe makers’ guild, London and Middlese × Archaeological Society Transaction, t. 23, cz. 1, s. 78–98.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 833
Liczba cytowań: 0