Pumacayán, wirtualne „muzeum wody” na wolnym powietrzu jako przykład peruwiańskiego dziedzictwa narodowego
DOI:
https://doi.org/10.12775/ZWAM.2023.10.02Słowa kluczowe
Peru, Andy, Huaráz, Pumacayán, stanowisko archeologiczne, street art, Peru, Andy, stanowisko archeologiczne, street art, Huaráz, PumacayánAbstrakt
Artykuł, w szkicowej formie, opowiada o wzgórzu Pumacayán, znajdującym się w centrum miasta Huaráz, stolicy Regionu Ancash w północnym Peru. Nazwa "Pumacayán" pochodzi z języka quechua i oznacza "miejsce, gdzie ryczą pumy". Mimo że miasto to jest stosunkowo duże (około 140 000 mieszkańców) i leży u stóp Białych Kordylierów, jego centralna część kryje nieodkryte archeologiczne skarby. Choć to miejsce jest już objęte ochroną jako część dziedzictwa kulturowego regionu, podlega nadzorowi regionalnego ministerstwa kultury, to jednak pozostaje ono wyjątkowe. W przeszłości wzgórze
stanowiło centrum religijno-administracyjne kultur rozwijających się tu na długo przed Inkami, a później, było ważnym miejscem leżącym na skrzyżowaniu sieci dróg Inków. W Region ten, wpisana jest również tragiczna historia katastrof naturalnych, które powtarzając się cyklicznie na tym obszarze, ukształtowały społeczne aspekty życia. Zagrożenia trzęsieniem ziemi oraz lawinami jest obecne w lokalnych wierzeniach, mitologii, procesach migracyjnych oraz w dynamicznym rozwoju miasta w ostatnich dziesięcioleciach. Obecnie na wzgórzu Pumacayán nie znajdują się żadne widoczne artefakty, ruiny ani
inne materialne ślady kultury. Niemniej jednak kryje ono w sobie kamienne i ceramiczne artefakty, które wciąż czekają na odkrycie. W artykule staram się przybliżyć, jak mogło funkcjonować to miejsce 1200 lat temu, za panowania kultury Chavín, a następnie podczas rządów Inków oraz jak funkcjonuje obecnie, w sercu dynamicznie rozwijającego się miasta.
Bibliografia
Alba Herrera, Claudio Augusto
: Huaylas en la historia, Caraz: Ediciones „El Inca”.
Bebel Ibarra Asencios (red.)
: Arqueologia de la sierra de Ancash. Propuesta y perspectivas, Lima: Instituto Cultural Runa.
Burger Richard L.
: Chavín de Huányar and Its Sphere of Influence, [w:] „The Handbook of South American Archeology”, Helene Silverman, William H. Isbell (eds.), New York: Springer Science+Business Media, LLC., s. 681–706.
Duviols Pierre
: Un symbolisme de l’occupation, de améngement et de l’exploitation de l’espace: Le monolithe „huanca” et safonction dans les Andes préhispaniques, [w:] „L’Homme” t. 19, nr 2 (Apr. – Jun.), s. 7–31.
Espinoza Soriano Waldemar
: Etnia Guaylla (ahora Huaylas), „Investigaciones Sociales” 2013, vol. 17, nr 30, s. 179–190.
Gamboa Jorge
: Pumacayán y Huaráz: El Sitio Arqueológico y la Ciudad, [w:] „El Libro Azul”, vol. 3 (8), s. 24–32.
Guzmán Juárez, Miguel Ángel
: Informe final proyecto de investigación. Los Símbolos del Formativo en los Andes Centrales (3,500 – 1600 a.C.) Arquitectura, rituales y astronomía, Lima: Facultad de Arquitectura y Urbanismo, Centro de Investigación / Universidad Ricardo Palma.
Gündüz Réna
: El mundo ceremonial de los huaqueros, Lima: Universidad Ricardo Palma.
Górska Katarzyna
: Miasto, barrios i kultura popularna w Peru. Tożsamość kulturowa nowych mieszkańców Limy, Kraków: Księgarnia Akademicka.
Jodłowska Elżbieta
: Myślenie obrazem oraz symbol w służbie agitacji politycznej. Peruwiańskie murale wyborcze z perspektywy kulturoznawczej. Ewolucja percepcji, [w:] „Indigena. Przeszłość i Współczesność Tubylczych Kultur Amerykańskich”, red. Niezgoda Dariusz, nr 3–5, s. 148–159.
Jodłowska Elżbieta, Mąka Mirosław
: Huascarán – mitologia i fatum najwyższej góry Peru, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Etnograficzne” t. 44, nr 4, s. 379–397.
: Największe lody świata na polach śmierci. Efemeryczny performans z gatunku „tradycji wynalezionej” w Andach Peruwiańskich, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace Etnograficzne” t. 46, nr 1, s. 1–29.
: Byki i „cegła obfitości”. Szkic do antropologii architektury andyjskiego miasta Huaráz, „Indigena. Przeszłość i Współczesność Tubylczych Kultur Amerykańskich” t. 6, s. 18–54.
Kania Marta
: Prekolumbijski image Peru. Rola archeologii i dziedzictwa inkaskiego w kształtowaniu peruwiańskiej tożsamości narodowej, Kraków: Universitas.
: Projekt QapaqÑan. Wyzwania nowego modelu polityki wobec dziedzictwa kulturowego ludów tubylczych, Kraków: Wydawnictwo Księgarnia Akademicka.
Pease García Yrigoyen Franklin
: Continuidad y resistencia de lo Andino, „Allpanchis; Cultura Andina”: Conflictos y Permanencias, Vol. XV, No 17–18 s. 105–118.
Pietraszczyk-Sękowska Joanna
: Tradycje oporu w Andach. Mobilizacje indiańskochłopskie w Peru od XVI do XX wieku, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Poirier Maruenda Marcela
: Archeology and Education: Learning about the Past in Chavin de Huantár, Peru, A DissertationSubmitted to the Faculty of Purdue University In Partial Fulfilment of the Requirements for the degree of Doctor of Philosophy, West Lafayette, Indiana: Department of Anthropology.
Reina Loli Manuel S.
: Arqueología huaracina: el adoratorio de Pumacayán, „El Libro Azul” Año 3, nr 8, s. 16–20.
Salazar Mejía José Antonio
: Identidad. Diversificación curricular para Ancash. Bases para el Proyecto Educativo Regional, Huaráz: Instituto Repúblico y Libertador „José Faustino Sánchez Carrión”.
: Tradiciones ancashinas, Huaráz: Killa Editorial.
Serrudo Torobeo Eberth
: Sistema vial y asentamientos Inca en la provincia de Huari, [w:] Arqueologia de la sierra de Ancash. Propuesta y perspectivas, Bebel Ibarra Asencios (ed.), Lima: Instituto Cultural Runa, s. 429–444.
Szemiński Jan, Ziółkowski Mariusz
: Mity, rytuały i polityka Inków, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Szykulski Józef
: Starożytne Peru, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Walter Doris
: Los sitios arqueologicos en el imaginario de los campesinos de la Cordillera Blanca (Sierra de Ancash), [w:] La complejidad social en la arqueología y antropología de la sierra de Ancash, Perú, Alexander Herrera, Carolina Orsini & Kevin Lane (eds.), Milan: Comune di Milano – Raccolte Extra Europee del Castello Sforzesco, s. 177–190.
Yauri Montero Marcos
: Deidades panandinas del Perú antiguo en el Callejón de Huaylas. Doses de Pumacayán, Londyn: Editorial Académica Española.
Tschauner Hartmut
: Honco Pampa: arquitectura de élite del Horizonte Medio en el Callejón de Huaylas, [w:] „Arqueologia de la sierra de Ancash. Propuesta y perspectivas”, red. Ibarra Asencios, B. s. 193–220.
Strony internetowe
Gmina prowincji Huaráz przeprowadziła prace porządkowe na stanowisku archeologicznym Pumacayán, 2023; https://tiny.pl/cjqj5. (tłum. autorki).
Ministerstwo Kultury przeprowadziło czyszczenie i konserwację stanowiska archeologicznego Pumacayán w Huaráz, [w:] gob.pe Plataformadigitalúnica del Estado Peruano https://tiny.pl/cjqj7) (tłum autorki).
Prensahuaraz.com. Te informamejor, https://tiny.pl/cjqj9 (tłum. autorki).
Jade Rivera, https://jaderivera.pe/
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Elżbieta Jodłowska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 133
Liczba cytowań: 0