„Nadmiar zapomnienia i nadmiar pamięci” w polskiej, niemieckiej i austriackiej narracji dotyczącej II wojny światowej

Abstrakt

Paul Ricoeur w swojej niezwykłej książce Pamięć, historia, zapomnienie pisał: „nie daje mi spokoju niepokojące widowisko, jakie tworzą nadmiar pamięci, a gdzie indziej nadmiar zapomnienia”. Wydarzenia II wojny światowej doświadczyły naród polski i niemiecki w diametralnie różny sposób. Niemcy jako sprawcy tragedii do pewnego stopnia zostali skonfrontowani ze zbrodniami wojennymi (procesy norymberskie, proces frankfurcki, proces w Düsseldorfie). Czy jednak informacje o zbrodniach wojennych, mechanizmach funkcjonowania III Rzeszy stały się wiedzą powszechną? Czy słusznie Ralph Giordano pisał o zapomnieniu jako o drugiej niemieckiej winie?
Polacy w komunistycznej Polsce byli skazani na jednorodną i odgórną rytualizację wspomnień o wojnie i upamiętniania ofiar. Rozliczenie zbrodni niemieckich, trauma powojenna przez wiele lat były rozgrywane politycznie. Pamięć o wojnie była i jest nadal bardzo silna, gdyż prawie każda polska rodzina straciła kogoś bliskiego. Po 1989 roku narracja dotycząca zbrodni wojennych mocno się jednak zmieniła. Nareszcie zaczęto pisać również o okupacji sowieckiej i zbrodniach popełnianych przez Sowietów, a rocznice związane z II wojną światową zaczęto obchodzić wspólnie z Niemcami.
Odwołując się do danych statystycznych, autorka przenalizowała kształt współczesnej pamięci o II wojnie światowej oraz poziom wiedzy na jej temat w różnych grupach wiekowych. Postawiła również pytanie, w jakim stopniu pamięć ta została zrytualizowana w Niemczech i w Polsce.