Sąd Specjalny w Stanisławowie (Sondergericht Stanislau) i jego przewodniczący (1941–1944)

Pod znakiem eksterminacji

Autor

DOI:

https://doi.org/10.12775/STW.2023.07.03

Abstrakt

Artykuł dotyczy działalności Sądu Specjalnego w Stanisławowie (Sondergericht Stanislau) w latach 1941–1944, tj. jednego z niemieckich sądów specjalnych funkcjonujących na obszarze Generalnego Gubernatorstwa w dystrykcie Galicja. Podjęcie tego tematu jest uzasadnione brakiem choćby fragmentarycznych ustaleń. W związku z tym celem badań było stwierdzenie: jakiego rodzaju sprawy były rozpatrywane przez Sondergericht; jakiej narodowości oskarżeni przeważali; na jakie kary byli skazywani; czy i w jakich sprawach orzekano karę śmierci; kto kierował pracami Sondergerichtu, jacy sędziowie byli jego członkami i jacy prokuratorzy brali udział w rozprawach przed Sondergerichtem; skąd pochodzili prawnicy zaangażowani w jego prace i czy orzeczenia sądu były wzruszane na drodze podejmowania nadzwyczajnych środków prawnych. Podstawę źródłową rozważań stanowią archiwalia, literatura oraz prasa z tamtego okresu. Na tym gruncie poczyniono oryginalne, nieznane dotychczas ustalenia dotyczące Sądu Specjalnego w Stanisławowie. Dodatkowo opisano sprawę Erwina Westera, przewodniczącego sądu specjalnego, którego po wojnie ekstradowano do Polski w celu osądzenia, do czego jednak nie doszło z powodu jego śmierci.
Artykuł został opracowany w ramach projektu badawczego finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki (2020/39/B/HS5/02111).

Biogram autora

Prof. Konrad Graczyk - Uniwersytet Śląski w Katowicach, Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie

Profesor uczelni na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Zastępca Dyrektora Biura Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie. Naukowo zajmuje się prawem i sądownictwem III Rzeszy oraz okupacją niemiecką w Polsce 1939–1945.
Wybrane publikacje:
In the shadow of Auschwitz… Jews before Special Courts of the ‘Third Reich’ 1933–1945, „Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte. Germanistische Abteilung” t. 140 (2023); Convicted Nazi Prosecutor: The 1950 Case of Josef Abbott Before the Court of Appeals in Gdańsk, „Pamięć i Sprawiedliwość”, t. 41, nr 1 (2023); Z organizacji i działalności Sądu Specjalnego w Kielcach (Sondergericht Kielce) (1939–1945), „Zeszyty Prawnicze” t. 23, nr 1 (2023); Sprawa Ignacego Kaczmarka. Studium przypadku niemieckiego zabójstwa sądowego z 1944 r. oraz rozliczeń z okupacją niemiecką (2022); Ein anderes Gericht in Oberschlesien. Sondergericht Kattowitz 1939–1945 (2021).

Studia nad Totalitaryzmami i Wiekiem XX Tom 7 2023

Pobrania

Sklep wydawnictwa:

Przejdź do sklepu

Opublikowane

2025-09-21

Jak cytować

1.
GRACZYK, Konrad. Sąd Specjalny w Stanisławowie (Sondergericht Stanislau) i jego przewodniczący (1941–1944): Pod znakiem eksterminacji. Studia nad Totalitaryzmami i Wiekiem XX [online]. 21 wrzesień 2025, T. 7, s. 46–78 (PL), 230. [udostępniono 30.12.2025]. DOI 10.12775/STW.2023.07.03.

Numer

Tom 7 (2023)

Dział

Artykuły

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.

  • Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
  • Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
  • Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony

PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 86
Liczba cytowań: 0