Język Jana Pawła II wobec dziedzictwa polskiego stylu biblijnego (na materiale homilii i przemówień do rodaków)
DOI:
https://doi.org/10.12775/SP.2020.002Słowa kluczowe
Jan Paweł II, homilia, język osobniczy, polski styl biblijnyAbstrakt
Artykuł stanowi próbę lingwistycznego opisu niektórych osobniczych (idiolektalnych) właściwości
języka i stylu publicznych wystąpień Jana Pawła II. Obiektem analiz autor uczynił
język homilii i przemówień Papieża Polaka wygłoszonych w trakcie pielgrzymek do ojczyzny
odbytych na przestrzeni lat 1979–1999. Zasadniczy cel opracowania zmierza w kierunku odpowiedzi
na pytanie o rodzaj i sposoby obecności w tekstach Jana Pawła II tych właściwości
językowych, które składają się na typowe wyznaczniki polskiego stylu biblijnego, mającego
bogate wzorce oraz wielowiekową tradycję. Analiza pod tym kątem języka papieskich homilii
skierowanych do rodaków w sposób jednoznaczny potwierdza obecność w nich wielorakich
świadectw nawiązań do szeroko pojętego dziedzictwa polszczyzny biblijnej. Wyrażają się one
nie tylko w drodze odwołań do kanonicznego tekstu Pisma Świętego, ale także poprzez pośrednie
obszary kultywujące cechy polskiego stylu biblijnego (literatura, język tradycyjnych
pieśni religijnych, modlitw i nabożeństw).
Bibliografia
Jan Paweł II. Pielgrzymki do Ojczyzny: 1979, 1983, 1987, 1991, 1995, 1997, 1999. Przemówienia,
homilie, 1999, opr. redakcyjne J. Poniewierski, Wydawnictwo Znak, Kraków
Karol Wojtyła. Jan Paweł II. Dzieła literackie i teatralne, t. 1. Juwenilia (1938–1946), 2019, pod
redakcją J. Popiela, Wydawnictwo Znak, Kraków
Bieńkowska D., 1994, Odbicie stylu przekładu Biblii J. Wujka w literaturze polskiej, [w:] Jan Jakub
Wujek tłumacz Biblii na język polski. W czterechsetną rocznicę wydania Nowego Testamentu
–1993, redakcja M. Kamińska, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź, s. 162–170
Bieńkowska D., 2002, Polski styl biblijny, Wydawnictwo Archidiecezji Łódzkiej, Łódź
Buttiglione R., 2010, Myśl Karola Wojtyły, przeł. J. Merecki SDS, Instytut Jana Pawła II KUL,
Lublin
Ceglińska A., 2000, Piękno papieskiego słowa. O stylu encyklik Jana Pawła II, Archidiecezjalne
Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.
Chlebda W., 2005, Szkice o skrzydlatych słowach. Interpretacje lingwistyczne, Wydawnictwo
Uniwersytetu Opolskiego, Opole
Chrząstowska B., 2001, Poezja myśli i wiary. O twórczości poetyckiej Karola Wojtyły, [w:] Jan
Paweł II – człowiek i dzieło, pod redakcją B. Walczaka, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań,
s. 113–133
Encyklopedia katolicka, 1993, t. 6, pod redakcją J. Walkusza, S. Janeczka, S. Wielgusa, S. Fity,
J. Misiurka, M. Ruseckiego, A. Stępnia, A. Weissa, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin
Gajda S., 2009, Osobowość językowa Karola Wojtyły – Jana Pawła II, [w:] Jan Paweł II. Odnowiciel
mowy polskiej, pod redakcją S. Mikołajczaka i M. Wrześniewskiej-Pietrzak, Wydawnictwo
WiS, Poznań, s. 83–88
Grzegorczykowa R., 2009, Rozumienie pojęcia odpowiedzialności w wypowiedziach Jana Pawła
II skierowanych do młodzieży, [w:] Jan Paweł II. Odnowiciel mowy polskiej, pod redakcją
S. Mikołajczaka i M. Wrześniewskiej-Pietrzak, Wydawnictwo WiS, Poznań, s. 199-204
Jan Paweł II – człowiek i dzieło, 2001, pod redakcją B. Walczaka, Wydawnictwo Naukowe
UAM, Poznań
Jan Paweł II. Odnowiciel mowy polskiej, 2009, pod redakcją S. Mikołajczaka i M. Wrześniewskiej-
Pietrzak, Wydawnictwo WiS, Poznań
Kamińska M., 2001, Piękno papieskiego słowa. Wybrane problemy stylu Jana Pawła II, [w:]
Język w komunikacji, t. II, redakcja G. Habrajska, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-
Ekonomicznej, Łódź, s. 5–10
Koziara S., 2009, Tradycyjne biblizmy a nowe polskie przekłady Pisma Świętego (ujęcie filologiczno-
normatywne), Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków
Koziara S., 2015, O frazeologii biblijnej nie zawsze biblijnego pochodzenia, [w:] tegoż, Szkice
z polskiej frazeologii biblijnej, Oficyna Wydawnicza Leksem, Łask, s. 55–65.
Koziara S., 2016, Frazeologia w Biblii. Biblia we frazeologii języka polskiego, „Poradnik Językowy”,
z. 5, s. 48–59
Koziara S., 2016a, Biblia Tysiąclecia wobec tradycji polszczyzny biblijnej – uwagi jubileuszowe,
„Język Polski” R. 96, z. 4, s. 15–31
Koziara S., 2018, W stronę retoryki. O poszukiwaniu nowych sposobów opisu dziedzictwa biblijnego
w języku polskim, „Roczniki Humanistyczne”, z. 6, Językoznawstwo, s. 57–73
Koziara S., 2020, Dziedzictwo retoryczne we współczesnych zbiorach biblizmów języka polskiego.
Casus chiazmu, [w:] Dialog z Tradycją, t. 8, Dziedzictwo antyczne i biblijne dziś, pod redakcją
M. Pudy-Blokesz i M. Ryszki-Kurczab, Collegium Columbinum, Kraków, s. 179–192
Kozłowska A., 2008, Język poetycki Karola Wojtyły. Próba charakterystyki, „Colloquia Litteraria”,
vol. 3, s. 193–214
Kozłowska A., 2009, Język poetycki Karola Wojtyły wobec tradycji romantyków, [w:] Jan Paweł
II. Odnowiciel mowy polskiej, pod redakcją S. Mikołajczaka i M. Wrześniewskiej-Pietrzak,
Wydawnictwo WiS, Poznań, s. 271–278
Krygier-Łączkowska A., 2009, Jana Pawła II dyskusja z nowomową, [w:] Jan Paweł II. Odnowiciel
mowy polskiej, pod redakcją S. Mikołajczaka i M. Wrześniewskiej-Pietrzak, Wydawnictwo
WiS, Poznań, s. 91–103
Kubiak Z., 1993, Przestrzeń dzieł wiecznych. Eseje o tradycji kultury śródziemnomorskiej, Wydawnictwo
Znak, Kraków
Laskowska E., 2001, Wartościowanie w wypowiedziach Jana Pawła II, „Język Polski” R. 81,
z. 1-2, s. 20-23
Meynet R., 2001, Wprowadzenie do hebrajskiej retoryki biblijnej, przeł. K. Łukowicz, T. Kot,
Wydawnictwo WAM, Kraków
Mikołajczak S., 2009, Językoznawcy o wpływie Jana Pawła II na język polski, [w:] Jan Paweł II.
Odnowiciel mowy polskiej, pod redakcją S. Mikołajczaka i M. Wrześniewskiej-Pietrzak, Wydawnictwo
WiS, Poznań, s. 61–75
Miłosz Cz., 1982, Przedmowa tłumacza, [w:] Księga Psalmów, tłumaczył z hebrajskiego Czesław
Miłosz, Éditions du Dialogue, Paris, s. 45–52
Miodek J., 1984, Osobliwości stylu Jana Pawła II, „Język Polski”, R. 64, z. 3, s. 173–176
Miodek J., 1988, Osobliwości stylu Jana Pawła II (2), „Język Polski”, R. 78, z. 4–5, s. 230–233
Okoń J., 1982, Życiowy profil poety (o drodze twórczej Karola Wojtyły), „Znak”, nr 6, s. 556–578
Ong W.J., 2003, Psychodynamika oralności, [w:] Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór
tekstów, opr. G. Godlewski, A. Mencwel, R. Sulima, wstęp i redakcja G. Godlewski, przeł.
J. Japola, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 191–202
Ożóg K., 2009, Retoryka tekstów Karola Wojtyły – Jana Pawła II, [w:] Jan Paweł II. Odnowiciel
mowy polskiej, pod redakcją S. Mikołajczaka i M. Wrześniewskiej-Pietrzak, Wydawnictwo
WiS, Poznań, s. 141–149
Pajdzińska A., O perswazyjności w tekstach Jana Pawła II, [w:] Jan Paweł II. Odnowiciel mowy
polskiej, pod redakcją S. Mikołajczaka i M. Wrześniewskiej-Pietrzak, Wydawnictwo WiS,
Poznań 2009, s. 151–159
Polszczyzna biblijna. Między tradycją a współczesnością, 2009, t. 1-2, pod redakcją S. Koziary,
W. Przyczyny, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, Tarnów
Popiel J., 2006, Los artysty w czasach zniewolenia: Teatr Rapsodyczny 1941–1967, Wydawnictwo
Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Przebinda G., 2001, Większa Europa. Papież wobec Rosji i Ukrainy, Wydawnictwo Znak,
Kraków
Przybylska R., 2004, Uwagi o języku listów Karola Wojtyły do Mieczysława Kotlarczyka, „Język
Polski”, R. 84, z. 2, s. 81–87
Seul A., 2019, Piękno nieliterackiego słowa Jana Pawła II, [w:] Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze.
Estetyka językowa w komunikowaniu, redakcja nauk. M. Steciąg, M. Kaczor,
Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra, s. 97–109.
Stefanowska Z., 1998, Historia i profecja. Studium o Księgach narodu i pielgrzymstwa polskiego
Adama Mickiewicza, Kraków
Świat słowa Jana Pawła II. Refleksje – wspomnienia – opinie, 2007, opracowała M. Dalgiewicz,
Teolingwistyka 3, redaktor W. Przyczyna, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, Tarnów
Ulewicz T., 1988, Młodość – rzeźbiarka, czyli studenckie i wojenne lata Karola Wojtyły, [w:]
Servo veritatis, pod redakcją W. Stróżewskiego, Nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego,
Kraków, s. 17–26
Walczak B., 2009, Jan Paweł II – Odnowiciel mowy polskiej, [w:] Jan Paweł II. Odnowiciel
mowy polskiej, pod redakcją S. Mikołajczaka i M. Wrześniewskiej-Pietrzak, Wydawnictwo
WiS, Poznań, s. 77–81
Walczak B., 2001, Jan Paweł II a język polski, [w:] Jan Paweł II – człowiek i dzieło, pod redakcją
B. Walczaka, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, s. 157–163
Wojciechowski M., 2012, Wpływy greckie w Biblii, Wydawnictwo WAM, Kraków
Ziomek J., 1990, Retoryka opisowa, Ossolineum, Wrocław
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 261
Liczba cytowań: 0
