Tradycja kolędy w języku i kulturze polskiej. Między uniwersalnością a swojskością

Abstrakt

Artykuł jest próbą syntetycznego spojrzenia na zjawisko kolędy jako jeden z polskich fenomenów
religijno-kulturowych, mający wielowiekową tradycję oraz niezwykle bogate świadectwa
tekstowe oraz formy obrzędowe. W pierwszej części autor skupił uwagę na genetycznych
uwarunkowaniach tej tradycji, poczynając od etymologii nazwy kolęda, jej rodzimych
losów i nazw pokrewnych oraz zróżnicowania gatunkowego szerzej postrzeganej polskiej
pieśni bożonarodzeniowej. Osobną część opracowania zajmuje zarysowe ujęcie głównych
etapów rozwoju i przemian polskiej tradycji kolędowej, kształtowania się jej osobnych nurtów,
a także dokonań związanych z edycją kolęd i pastorałek. W artykule znalazły się także
odrębne uwagi przybliżające główne tematy i toposy polskiego gatunku kolędowego oraz
charakterystyczne cechy jego języka i stylu. Jednym z przewodnich motywów opracowania
była próba ukazania kolędy jako zjawiska usytuowanego pomiędzy jego wymiarem uniwersalnym,
a tymi cechami, które są typowe dla tradycji polskiej (kolęda ludowa, aktualizacja
i polonizacja biblijnych scen i motywów bożonarodzeniowych).