Badanie profesjonalnej gotowości nauczycieli do pracy z dziećmi wykazującymi zachowania dewiacyjne
DOI:
https://doi.org/10.12775/LE.2024.007Słowa kluczowe
zachowania dewiacyjne, dzieci, nauczyciele, interakcja, gotowość zawodowa, kompetencje w zarządzaniu zachowaniami dewiacyjnymiAbstrakt
Niniejszy artykuł podejmuje problem gotowości zawodowej nauczycieli do pracy z dziećmi przejawiającymi zachowania dewiacyjne. Znaczenie tego zagadnienia wynika ze wzrostu różnych form zachowań dewiacyjnych wśród dzieci i młodzieży. Celem badania jest identyfikacja psychologicznych i pedagogicznych uwarunkowań rozwoju gotowości nauczycieli do zarządzania zachowaniami dewiacyjnymi. Stan wiedzy na temat problemu dewiacji został przedstawiony w oparciu o podejście interdyscyplinarne. W badaniu zastosowano kilka podstawowych podejść metodologicznych: aksjologiczne, zorientowane na osobowość, systemowo-aktywnościowe, kulturowo-antropologiczne, środowiskowe, społeczno-rolowe, interdyscyplinarne, kompetencyjne, porównawcze oraz podstawowe zasady metodologiczne. Artykuł opisuje metody i wyniki badania empirycznego przeprowadzonego wśród nauczycieli szkół z pięciu regionów Republiki Kazachstanu za pomocą kwestionariusza. Przedstawia także teoretyczne wyniki badań autorów, w tym naukową interpretację kluczowych pojęć: „Zachowania dewiacyjne dzieci i młodzieży” oraz „Gotowość zawodowa nauczycieli do interakcji z dziećmi przejawiającymi zachowania dewiacyjne” w oparciu o podejście kompetencyjne. Uzasadniono psychologiczne i pedagogiczne warunki rozwoju gotowości zawodowej nauczycieli do pracy z dziećmi o zachowaniach dewiacyjnych. Autorzy dochodzą do wniosku, że rozwój kompetencji w zakresie zarządzania zachowaniami dewiacyjnymi nauczyciela jest ściśle związany z określonymi przez nich warunkami psychologicznymi i pedagogicznymi.
Bibliografia
Bandura, A. (1973). Aggression: A Social Learning Analysis. N.Y., pp. 1-34.
Becker, H. (1964). The other side: perspectives on deviance. N. Y.: Free Press, pp.55-59.
Borkowska, A., Szymanska, J., Witkowska, M. (2012). Anti-aggression and violence in school. Tutorial for teachers in Warsaw. Retrieved from: http://bezpiecznaszkola.men.gov.pl/ (last accessed: 6.10.2019).
Dewey, J. (1899). The School and Society. USA: The University of Chicago Press.
Jenkins, R.L. (1969). Classification of Behaviour Problems in Children. Am. J. Psychiatry, No 8.
Łukawska, M. (2015). Prevention and reality of preventive actions in modern school. Prevention of threats to children and adolescents. Łódź, Warsaw: Sławomir Cudak - STUDIA I MONOGRAFIE, Nr 58, pp.189-203.
Pyżalski, J. (2012). Electronic aggression and cyberbullying as new risky behaviour of young people. Cracow.
Abdykarimov, B.A., Bajseitova, Zh.B. et al. (2008). Problemy deviacij sredi nesovershennoletnih: Uchebno-metodicheskoe posobie [Problems of deviations among minors: Guidance manual]. Pavlodar: EKO.
Adamchuk, D. V., Dozorceva, E. G., Enikolopov, S. N., et al. (2016). Psihologiya deviantnosti. Deti. Obshchestvo. Zakon [Psychology of deviation. Children. Society. Law]. Moskva: Yuniti-dana.
Akazhanova, A. T. (2020). Deviantologiya [Deviantology]. Almaty: Nur-press.
Antibullingovaya programma «DosbolLIKE» startuet v kazahstanskih shkolah [Anti-bullying program DosbolLIKE launches in Kazakhstan schools]. (2023). Sajt Ministerstva prosveshcheniya respubliki Kazahstan. Retrieved form: https://www.gov.kz/memleket/entities/edu/press/news/details/688259?lang=ru (last access: 08.01.2025).
Borb, M. (1989). Formirovanie chuvstva sobstvennogo dostoinstva: uchebnaya programma po povysheniyu samoocenki dlya uchashchihsya ot K do 8 klassa dlya uluchsheniya uspevaemosti, povedeniya i klimata v shkole [Shaping a Sense of Self-Worth: A Curriculum for Enhancing Self-Esteem in Students from Kindergarten to 8th Grade to Improve Academic Performance, Behaviour, and School Climate.]. Karson, Kaliforniya: BL Winch & Assoc./Jalmar Press.
Volkov, D.V. (2011). Analiz koncepcij deviantnogo povedeniya nesovershennoletnih (Po materialam SShA i Velikobritanii) [Analysis of concepts of deviant behaviour in minors (Based on the USA and Great Britain materials)].: Dis. ... kand. ped. nauk:13.00.01: Kolomna.
Volkova, E.N., Cvetkova, L. A., Volkova. I. V. (2019). Metodologicheskie osnovaniya dlya razrabotki programm profilaktiki podrostkovogo bullinga [Methodological bases for development of teenage bullying prevention programs]. Sibirskij psihologicheskij zhurnal- Siberian Psychological Journal, No74, pp. 88-99. Doi 10.17223/17267080/74/5.
Vvedenskij, V.N. (2003). Modelirovanie professional'noj kompetentnosti pedagoga [Teacher professional competence modeling]. Zhurnal Pedagogika- Pedagogy, No10, pp.51-55.
Gilinskij, Ya. G. (2004). Deviantologiya: sociologiya prestupnosti, narkotizma, prostitucii, samoubijstv i drugih «otklonenij» [Deviantology: sociology of crime, drug addiction, prostitution, suicide and other “deviations.”]. SPb.: Izdatel'stvo «Yuridicheskij centr Press».
Grigorovich, L. A., Gorelov, A. A., Chudakov, A. Yu. (2022). Deviantologicheskaya kompetentnost' budushchih pedagogov i psihologov [Deviantological competence of future teachers and psychologists]. Rossijskij deviantologicheskij zhurnal- Russian deviantological journal, 2(1), 63-76.
Zakieva, Dinara. (2024). Upolnomochennyj po pravam rebyonka v RK vystupila na telekanale peredaet «24KZ» [The Commissioner for Children’s Rights in the Republic of Kazakhstan spoke on the TV channel 24KZ]. Retrieved form: https://24.kz/ru/news/obrazovanie-i-nauka/item/670325-v-110-shkolakh- kazakhstana-zapustili-programmu-antibullinga-kiva (last accessed: 05.08.2024)
Dusmanbetov, G. A., Sher'yazdanova, H. T. (2003). Psihologiya destruktivnyh faktorov processa socializacii starshih podrostkov [Psychology of destructive factors in the process of socialization of older adolescents]. Almaty.
D'yachenko, M.I., Kandybovich, L.A. (2005). Psihologicheskie problemy gotovnosti k deyatel'nosti [Psychological issues of activity readiness.]. Minsk: Izd-vo BGU.
Zhigampar, A.M. (2011). Otechestvennyj i zarubezhnyj opyt issledovaniya deviantnogo povedeniya [Domestic and foreign experience in studying deviant behaviour]. Zhurnal Vestnik Innovacionnogo Evrazijskogo universiteta- Journal Bulletin of the Innovative University of Eurasia, No 6, pp. 22-28.
Zakon o profilaktike pravonarushenij sredi nesovershennoletnih i preduprezhdeniya detskoj beznadzornosti i besprizornosti [Law on Prevention of Juvenile Infractions and Prevention of Child Neglect and Homelessness]. (2004). Zakon RK ot 9 iyulya 2004 goda, № 591. Retrieved form: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z040000591 (lasst accessed: 07.09.2020).
Zimnyaya, I.A. (2006). Klyuchevye kompetencii – novaya paradigma rezul'tata obrazovaniya [Key competencies – a new paradigm of educational results]. Ejdos: Internet-zhurnal- Internet-Journal. Retrieved form: http://www.eidos.ru (last accessed: 21.02.2019).
Zinnurov, F.K. (2012). Tekhnologiya profilaktiki i korrekcii deviantnogo povedeniya v usloviyah organizacii sociokul'turnoj deyatel'nosti [Technology of prevention and correction of deviant behaviour in conditions of socio-cultural activity organization]. Kazan': Centr innovacionnyh tekhnologij, p. 87.
Zmanovskaya, E.V. (2004). Deviantologiya: (Psihologiya otklonyayushchegosya povedeniya) [Deviantology: (Deviant behaviour psychology)]. Moskva: Izdatel'skij centr «Akademiya».
Izakova, A.T., Valieva, A.B. et al. (2018). Mery profilaktiki deviantnogo povedeniya sredi detej i podrostkov [Measures for prevention of deviant behaviour among children and adolescents]. Almaty.
Klejberg, Yu.A. (2004). Social'naya psihologiya deviantnogo povedeniya [Social psychology of deviant behaviour]. Moskva: Sfera.
Merton, R.K. (2006). Social'naya teoriya i social'naya struktura [Social Theory and Social Structure]. Moskva: Hranitel'.
Nauchno- prakticheskie osnovy profilaktiki suicida sredi molodezhi: nauchnoe izdanie [Scientific and practical foundations of suicide prevention among young people: scientific publication]. (2014). / A.B. Ajtbaev, G.A. Қasen, A.K. Mynbaeva, Z.M. Sadvakasova. Almaty: Қazaқ universitetі.
Petrova, A. B. (2008). Psihologicheskaya korrekciya i profilaktika agressivnyh form povedeniya nesovershennoletnih s deviantnym povedeniem [Psychological correction and prevention of aggressive forms of behaviour in minors with deviant behaviour]. Moskva: Flinta: MPSI.
Platonov, K.K. (2016). Struktura i razvitie lichnosti [Personality Structure and Development]. Moskva: Nauka.
Rean, A.A. (2015). Faktory riska deviantnogo povedeniya: semejnyj kontekst [Deviant behaviour risk factors: family context]. Nacional'nyj psihologicheskij zhurnal- National Journal of Psychology, No 4 (20). pp. 105-110.
Rubinshtejn, S.L. (2021). Osnovy obshchej psihologii [Fundamentals of General Psychology]. Piter.
Sadvakasova, Z.M. (2016). Tekhnologii v rabote s det'mi deviantnogo povedeniya. Art-pedagogicheskij aspekt [Technologies for working with children with deviant behaviour. Art-pedagogical aspect.]. Almaty: Қazaқ universitetі.
Slastenin, V.A. et al. (2002). Pedagogika [Pedagogy]. Moskva: Izdatel'skij centr «Akademiya».
Torybaeva, Zh.D., Atahanova, L.M. (2021). Deviantty mіnez-құlyқty oқushylarmen zhұmys zhүrgіzu әdіstemesі [Methodology for working with students with deviant behaviour]. Almaty: ZhShS Lantar Trejd [in Kazakh].
Uznadze, D.N. Teoriya ustanovki. [Attitude Theory.]. (1997). Moskva: Izd-vo: MODEK, Institut prakticheskoj psihologii.
Hmel', N.D. (2003). Teoreticheskie osnovy professional'noj podgotovki uchitelya [Theoretical foundations of teacher professional training]. Almaty: Gylym».
Shnejder, L.B. (2005). Deviantnoe povedenie detej i podrostkov [Deviant behaviour of children and adolescents]. Moskva: Akademicheskij proekt; Triksta.
Yadov, V.A. (2013). Samoregulyaciya i prognozirovanie social'nogo povedeniya lichnosti: Dispozicionnaya koncepciya [Self-regulation and forecasting of the individual’s social behaviour: Dispositional concept]. Moskva: CSPiM. Retrieved form: https://www.fnisc.ru/publ.html?id=6116&type=publ (last accessed: 04.09.2024).
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Licencja: CC BY-NC-ND, open access
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 32
Liczba cytowań: 0