Report on the population of Gdańsk of December 31, 1948, and its importance for research on the population of the city
DOI:
https://doi.org/10.12775/GNH.2022.03Keywords
mass migration, settlements, regional groups, Gdańsk population structureAbstract
The paper is part of a trend towards the research of migration and Polish settlements after World War 2. It analyzes data about the population of Gdańsk from the Jednorazowe sprawozdanie o stanie zaludnienia Ziem Odzyskanych (one-time report on the state of peopling of the Reclaimed Territories) of December 31, 1948. This was the first census summarizing the settlement action in the territories incorporated into Poland in 1945. It presents an image of Gdańsk’s population in a crucial moment: at the end of the mass migration. The census is thus a post-war opening balance and a starting point for analyzing further social processes. In spite of certain flaws it is a valuable source which reflects how the settlement process happened. The report is a source of knowledge about the origins of Gdańsk’s inhabitants: newcomers arriving from two general directions, central Poland and the former eastern provinces of the Second Republic, as well as indigenous population. The paper shows the shares of population against its regional origins, including the population of the “reclaimed” cities. It also demonstrates trends within demographic structures with relation to age and sex as well as internal growth.
References
Źródła:
Archiwum Akt Nowych
Ministerstwo Ziem Odzyskanych: 196/1514.
Archiwum Państwowe w Gdańsku
Miejska Rada Narodowa i Zarząd Miejski w Gdańsku: 1165/1104, 1165/290.
Główny Urząd Statystyczny
Narodowy Spis Powszechny z 3 XII 1950, Województwo Gdańskie, Warszawa 1954.
Główny Urząd Statystyczny w Gdańsku
Przegląd statystyczny miasta Gdańska za czas 1945–1950 (maszynopis).
Opracowania:
Bykowska S., Ku (re)polonizacji. Procesy ludnościowe na Pomorzu Gdańskim po II wojnie światowej, [w:] Powrót do Macierzy? Ziemie Zachodnie i Północne w Polsce Ludowej, red. M. Fic, Katowice 2020, s. 155–184.
Bykowska S., Problem osadnictwa w Gdańsku w pierwszych latach po zakończeniu drugiej wojny światowej, „Zapiski Historyczne”, t. 82, 2017, z. 4, s. 81–109.
Bykowska S., Społeczeństwa miast „odzyskanych” Pomorza Gdańskiego po II wojnie światowej, „Rocznik Elbląski”, t. 30, 2020, s. 115–145.
Chumiński J., Przebieg zasiedlenia Wrocławia w latach 1945–1949, [w:] Kształtowanie się społeczeństwa i gospodarki na Ziemiach Zachodnich ze szczególnym uwzględnieniem Śląska, „Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu”, 1995, t. 1, nr 608, s. 149–158.
Dulczewski Z., K. Golczewski, K. Kersten, Przeobrażenia społeczne na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1947, red. Z. Dulczewski, Poznań 1964.
Gawryszewski A., Ludność Polski w XX wieku, Warszawa 2005.
Grębowiec J., Ziemie Odzyskane, [w:] Interakcje. Leksykon komunikowania polsko-niemieckiego, http://www.polska-niemcy-interakcje.pl/articles/show/74 (dostęp: 11 maja 2022).
Jaworski M., Na piastowskim szlaku. Działalność Ministerstwa Ziem Odzyskanych w latach 1945–1948, Warszawa 1973.
Kersten K., Kształtowanie stosunków ludnościowych, [w:] Polska Ludowa 1944–1950, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1974, s. 74–176.
Kersten K., Plany i organizacja migracji ludności rolniczej na ziemie zachodnie w 1945 r., „Kwartalnik Historyczny”, t. 67, 1960, z. 3–4, s. 682–698.
Kizik E., Źródła statystyczne dla pierwszych dekad powojennego Gdańska (1945–1960), [w:] Gdańsk 1945–1960. Materiały – studia – analizy, red. E.Kizik, M. Golon, Gdańsk–Warszawa 2011, s.21–26.
Kosiński L., Procesy ludnościowe na ziemiach odzyskanych w latach 1945–1960, Warszawa 1963.
Łach S., Osadnictwo miejskie na ziemiach odzyskanych w latach 1945–1950, Słupsk 1996.
Łach S., Osadnictwo wiejskie na ziemiach zachodnich i północnych Polski w latach 1945–1950, Słupsk 1983.
Nowakowski S., Zmiany warunków integracji w procesie rozwoju miasta na ziemiach zachodnich, „Studia Socjologiczne”, 1963, nr 1, s. 97–110.
Olechnowicz M., Akcja zaludnienia ziem zachodnich, „Przegląd Zachodni”, R. 3, 1947, nr 3, s.218–223.
Osękowski C., Społeczeństwo Polski zachodniej i północnej w latach 1945–1956, Zielona Góra 1994.
Serafin F., Osadnictwo wiejskie i miejskie w województwie śląsko-dąbrowskim w latach 1945–1948, Katowice 1973.
Snoch B., Powrót do piastowskich granic, Warszawa 1982.
Sobczak I., Procesy demograficzne w województwie gdańskim w latach 1945–1965, Gdańsk 1970.
Strauchold G., Myśl zachodnia i jej realizacja w Polsce Ludowej w latach 1945–1957, Toruń 2003.
Stryczyński M., Gdańsk w latach 1945–1948. Odbudowa organizmu miejskiego, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1981.
Szarota T., Osadnictwo miejskie na Dolnym Śląsku w latach 1945–1948, Wrocław 1969.
Turnau I., O pochodzeniu dzisiejszej ludności miasta Wrocławia, „Przegląd Zachodni”, R. 5, 1949, nr 9/10, s. 290–298.
Turnau I., Studia nad strukturą ludnościową polskiego Wrocławia, Poznań 1960.
Ziemie zachodnie w polskiej literaturze socjologicznej. Wybór tekstów, wybór, oprac. i wstęp A. Kwilecki, Poznań 1970.
Ziółkowski J., Socjologiczne aspekty przemian ludnościowych na Ziemiach Zachodnich, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, 1962, z. 3, s. 255–284.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
Stats
Number of views and downloads: 80
Number of citations: 0
