Wykład inauguracyjny Johanna Philippa Breyne’a w gdańskiej Societas Litteraria
DOI:
https://doi.org/10.12775/GNH.2023.06Słowa kluczowe
Johann Philipp Breyne, Societas Litteraria (Gdańsk), przyrodoznawstwo (XVIII w.), towarzystwa naukowe (XVIII w.), Gdańsk (XVIII w.), Prusy Królewskie (XVIII w.), źródłaAbstrakt
Pierwszym prywatnym towarzystwem naukowym w Gdańsku była założona w 1720 r. Societas Litteraria Cuius Symbolum Virtutis et Scientiarum Incrementa. Stowarzyszenie, początkowo nakierowane na humaniora, zmieniło swój profil badawczy w 1721 r. po przyjęciu do grona członków doktora filozofii i medycyny Johanna Philippa Breyne’a. W wykładzie inauguracyjnym o charakterze manifestu programowego uczony wytyczył na kolejne sześć lat główne kierunki rozwoju towarzystwa, przesuwając główny ciężar jego zainteresowań z historii i prawa na przyrodoznawstwo. W artykule zarysowano wybrane okoliczności udanych i nieudanych prób powoływania towarzystw naukowych w Gdańsku do 1720 r. oraz zaprezentowano treść inauguracyjnego wykładu J.P. Breyne’a z 1721 r.
Bibliografia
Źródła archiwalne:
Archiv der Leopoldina
sygn. M 2 (Matrikelbände), 01.
Biblioteka Główna Politechniki Gdańskiej
sygn. BG BR 504051, https://pbc.gda.pl/dlibra/publication/26677/edition/21467/content
Forschungsbibliothek Gotha
Chart. B 588a (2).
Friedrich-Alexander-Universität Erlangen-Nürnberg Universitätsbibliothek
sygn. UER MS 2680 (Bd. 1), http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bvb:29-bv047884564-5
Polska Akademia Nauk Biblioteka Gdańska
Ms 534, https://pbc.gda.pl/dlibra/publication/102573/edition/110425#info; Ms 673;
Ms 2245.
The Library and Archives of the Royal Society
Sherard Correspondence, 252/1; MS/578; EL/C1/105.
The British Library
Sloane Ms 3334; Sloane Ms 4045.
Źródła drukowane (w tym edycje źródeł):
„Acta litteraria regni Poloniae et magni ducatus Lithuaniae anno MDCCLV publicata” 1755, Trimestre primum.
Apin S.J., Historia naturalis de veritate Scripturae S. testimonium perhibens brevi specimine demonstrata, Altdorf 1717.
Breyne J., Icones Exoticarum aliarumque minus cognitarum plantarum centuria prima, cum figuris aeneis summo studio elaboratis, Gedani 1678.
Conradt I., Dissertatio medico-physica de frigoris natura et effectibus, Oliva 1677.
Derham W., Astro-theology: Or, A Demonstration of the Being and Attributes of God, from a Survey of the Heavens, London 1721.
Derham W., Physico-theology, or, A demonstration of the being and attributes of God, from his works of creation: being the substance of sixteen sermons preached in St. Mary-le-Bow-Church, London... in the years 1711 and 1712: with large notes and many curious observations, London 1720.
Excerpta ex litteris illustrium et clasissimorum virorum ad nobilissimum, ampliss. et consultiss. Johannem Hevelium cons. Gedanensem perscriptis, judicia de rebus astronomicis ejusdemque scriptis exhibentia, studio ac opera Johannis Erici Olhoffii..., Gedani 1683.
Leibniz G.W., Politische Schriften, hrsg. von H. H. Holz, Bd. 2, Frankfurt–Wien 1966.
Nova acta historico-ecclesiastica oder Sammlung zu den neuesten Kirchengeschichten, Bd. 1, Th. 3, Weimar 1758.
Pękacka-Falkowska K., The English Connection: Jacob and Johann Philipp Breyne, James Petiver and Plants: The Correspondence between the Breynes and Petiver from the 1690s, „Kwartalnik Historyczny” 2021, t. 185, nr 5, s. 167–198, DOI: 10.12775/KH.2021.128.SI.1.06
Ray J., The wisdom of God manifested in the works of the creation being the substance of some common places delivered in the chappel of Trinity-College, in Cambridge, London 1691.
Reyger G., Tentamen florae Gedanensis methodo sexuali adcommodatae... Adcessit Joannis Philippi Breynii vita et Christiani Menzellii Centuria plantarum, Gedani 1764.
Scheuchzer J.J., Jobi physica sacra, oder, Hiobs Natur-Wissenschafft vergliechen mit der heutigen, Zürich 1721.
The Correspondence of Henry Oldenburg, ed. A.R. Hall and M.B. Hall, Vol. 9: 1672–1673, Madison, Wisconsin 1973.
Zientara W., Statut gdańskiego Towarzystwa Naukowego Societas Litteraria 1720–1727, „Zapiski Historyczne” 1991, t. LVI, z. 1, s. 77–92.
Opracowania:
Bilikiewicz T., Bilikiewicz K., Collegium Medicum w Gdańsku. Pierwsza na ziemiach polskich izba lekarska, Kraków 1948.
Czerniakowska M., Jan Heweliusz i Towarzystwo Królewskie w Londynie, Gdańsk 2010.
Greyerz K. von, European Physico-theology (1650–c.1760) in Context: Celebrating Nature and Creation, Oxford 2022, https://doi.org/10.1093/oso/9780192864369.001.0001
Kościelak S., Środowisko gdańskich kalwinistów w połowie XVIII wieku, [w:] Dysydenci czy decydenci? Protestanci w obu częściach Prus i w Koronie w XVI–XVIII wieku, red. W. Zawadzki, Elbląg 2018, s. 129–154.
Kotarski E., Januszajtis A., Johann Philipp Breyne, https://gdansk.gedanopedia.pl/gdansk/?title=BREYN_JOHANN_PHILIPP,_lekarz,_przyrodnik [dostęp: 10 lipca 2023].
Kurdybacha Ł., Stosunki kulturalne polsko-gdańskie w XVIII wieku, Gdańsk 1937.
Pękacka-Falkowska K., „Freundtschafft die auch nach dem Tod wärt”. Daniel Gödtke, Gerard Blaes i zootomia, „Zapiski Historyczne” 2020, t. 85, z. 1, s. 51–90, DOI: 10.15762/ZH.2020.02.
Pękacka-Falkowska K., Siek B., Johannes Schmiedt (1623–1690), „Journal of Neurology” 2021, vol. 268, nr 12, s. 4918–4920, DOI: 10.1007/s00415-021-10602-w
Pękacka-Falkowska K., Instrumenty chirurgiczno-anatomiczne i rytownicze gdańskiego lekarza Christopha Gottwalda (1636–1700), „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2018, t. 46, nr 3, s. 157–183, https://doi.org/10.12775/KLIO.2018.037
Pękacka-Falkowska K., Między Gdańskiem a Toruniem: Georg Seger i anatomia, [w:] Historia to (nie) fraszka. Studia ofiarowane profesorowi Krzysztofowi Mikulskiemu z okazji 60 rocznicy urodzin, red. M. Targowski, A. Zielińska, Toruń 2020, s. 117–181.
Pękacka-Falkowska K., Peregrinatio academica gdańskiego przyrodoznawcy Johanna Philippa Breyne’a, cz. I: słynne kolekcje naturaliów, ogrody oraz muzea (Londyn i okolice), https://www. wilanow-palac.pl/peregrinatio_academica_gdanskiego_przyrodoznawcy_johanna_philippa_breyne_a_cz_i_slynne_kolekcje_naturaliow_ogrody_oraz_muzea_londyn_i_okolice.html [dostęp: 10 lipca 2023].
Pękacka-Falkowska K., Peregrinatio academica gdańskiego przyrodoznawcy Johanna Philippa Breyne’a, cz. II: przystanek Lizbona, https://www.wilanow-palac.pl/peregrinatio_acade- mica_gdanskiego_przyrodoznawcy_johanna_philippa_breyne_a_cz_ii_przystanek_lizbona.html [dostęp: 10 lipca 2023].
Pękacka-Falkowska K., Peregrinatio academica gdańskiego przyrodoznawcy Johanna Philippa Breyne’a, cz. III: do Florencji, https://www.wilanow-palac.pl/peregrinatio_academica_gdan- skiego_przyrodoznawcy_johanna_philippa_breyne_a_cz_iii_do_florencji.html [dostęp: 10 lipca 2023].
Pękacka-Falkowska K., Johann Philipp Breyne i jego wykład o powodach, dla których warto studiować Naturę, https://www.wilanow-palac.pl/johann_philipp_breyne_i_jego_wy- klad_o_powodach_dla_ktorych_warto_studiowac_nature.html [dostęp: 10 lipca 2023].
Pękacka-Falkowska K., The Cost and Value of a Library: Johann Philipp Breyne and His Books, [w:] Abstract Book: Printing Centers and Peripheries in the Early Modern Period, Vilnus, 5–6.10.2023, https://konferencijos.lnb.lt/printing-centers-and-peripheries/the-cost-and-value-of-a-library-johann-philipp-breyne-and-his-books/ [dostęp: 5 października 2023].
Physico-theology: Religion and Science in Europe, 1650–1750, ed. A. Blair, K. von Greyerz, Baltimore 2020.
Sokół S., Medycyna w Gdańsku w dobie odrodzenia, Wrocław–Warszawa 1960.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 13
Liczba cytowań: 0
