Przejdź do sekcji głównej Przejdź do głównego menu Przejdź do stopki
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język
    • English
    • Język Polski
  • Menu
  • Strona domowa
  • Aktualny numer
  • Archiwum
  • Ogłoszenia
  • O czasopiśmie
    • O czasopiśmie
    • Przesyłanie tekstów
    • Zespół redakcyjny
    • Polityka prywatności
    • Kontakt
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język:
  • English
  • Język Polski

Gdański Notatnik Historyczny

Powstanie i początki działalności Towarzystwa Sztuk Pięknych i Rzemiosła Artystycznego na tle przemian modernizacyjnych u progu XX w.
  • Strona domowa
  • /
  • Powstanie i początki działalności Towarzystwa Sztuk Pięknych i Rzemiosła Artystycznego na tle przemian modernizacyjnych u progu XX w.
  1. Strona domowa /
  2. Archiwum /
  3. Tom 2 (2023) /
  4. Artykuły i przyczynki

Powstanie i początki działalności Towarzystwa Sztuk Pięknych i Rzemiosła Artystycznego na tle przemian modernizacyjnych u progu XX w.

Autor

  • Ewa Barylewska-Szymańska Muzeum Gdańska, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk https://orcid.org/0000-0003-0887-3714

DOI:

https://doi.org/10.12775/GNH.2023.01

Słowa kluczowe

gdańskie stowarzyszenia, sztuki piękne, rzemiosło artystyczne, początek XX w., edukacja kulturalna

Abstrakt

Towarzystwo Sztuk Pięknych i Rzemiosła Artystycznego (Verein für Kunst und Kunstgewerbe) powołano do życia w lipcu 1905 r. Podczas zebrania założycielskiego uchwalono jego statut, a na czele Towarzystwa stanął miejski radca Ernst Goeritz. Wśród członków pierwszego Zarządu znaleźli się nauczyciele akademiccy, artyści i przedstawiciele kulturalnej elity miasta.

Samodzielnie Towarzystwo działało stosunkowo krótko, bo do 1913 r., kiedy to połączyło się z Towarzystwem Sztuk Pięknych. Do życia społecznego początku XX w. w Gdańsku wniosło ożywcze wartości, propagując nowe trendy w sztukach plastycznych i rzemiośle. Zaproponowało innowacyjne w Gdańsku metody współpracy z publicznością – przygotowywanie kilku niewielkich ekspozycji w każdym sezonie, wykłady, wspólne zwiedzanie zabytkowych obiektów. Przywiązywało także duże znaczenie do estetyki i typografii wydawanych druków ulotnych – zaproszeń, programów oraz katalogów.

Dzięki takim działaniom Towarzystwo wywarło znaczący wpływ na postawy gdańszczan i ich otwartość na nowe trendy artystyczne. Działalność Towarzystwa wpisuje się tym samym w ogólnoniemiecki ruch reform (Reformbewegung), charakterystyczny dla przełomu XIX i XX w. w Niemczech, który m.in. zakładał odnowę rzemiosł artystycznych.

Biogram autora

Ewa Barylewska-Szymańska - Muzeum Gdańska, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk

Ewa Barylewska-Szymańska – historyk kultury materialnej, sztuki i architektury, doktor, zastępca dyrektora ds. merytorycznych Muzeum Gdańska i pracownik Instytutu Historii PAN (Pracownia Historii Gdańska i Dziejów Morskich Polski). Jej zainteresowania badawcze koncentrują się na historii architektury i historii wnętrz, rzemiośle artystycznym i życiu codziennym XVIII–XX w. oraz historii ochrony zabytków, muzealnictwa i stowarzyszeń XIX i XX w. w Gdańsku i Europie Północnej. Autorka artykułów naukowych i książek. Redaktorka merytoryczna publikacji naukowych. Kuratorka wystaw muzealnych.

Bibliografia

Źródła archiwalne:

Archiwum Państwowe w Gdańsku

361/96

361/240

361/248

361/259

PAN Biblioteka Gdańska

5327/18 [druki programowe Towarzystwa Sztuk Pięknych i Rzemiosła Artystycznego]

6382/23, Verein der Danziger Künstler in der Peinkammer, Juli 1905

Od 21295 8⁰, 1931–1932 Kunstverein [Programy Towarzystwa Sztuk Pięknych]

Od 21390 4⁰, cz. 1, Sammlung der Programme, Kataloge und sonstigen Drucksachen des

Kunst- und Kunstgewerbevereins [!] zu Danzig 1905–1909.

Personalnachweisung der Danziger Gemeindeverwaltung und mit derselben in Verbindung stehenden Verwaltungen und Anstalten, Jg. 1903, Danzig 1903; Jg. 1905, Danzig 1905; Jg. 1907, Danzig 1907; Jg. 1913, Danzig 1913.

Prasa:

Die Ordensritter und ihre Burgen, „Danziger Neueste Nachrichten”, Nr 277, 3. Beilage z 25 listopada 1905 r.

[nekrolog], „Danziger Neueste Nachrichten”, Nr 203 z 31 sierpnia 1931 r.

Opracowania:

Abramowicz M., Frąckowska A., Srebra od pokoleń. Zarys dziejów firmy i rodziny Stumpfów, [w:] Srebra od pokoleń. Gdańscy złotnicy Stumpfowie 1804–1945. Katalog wystawy Muzeum Gdańska, red. A. Frąckowska, Gdańsk 2019, s. 13–50.

Barylewska-Szymańska E., Szymański W., Wydział Architektury Wyższej Szkoły Technicznej w Gdańsku (w latach 1904–1918) i dysertacja Ottona Rollenhagena, [w:] O. Rollenhagen, Untersuchung und Beschreibung der Danziger Bürgerhäuser mit besonderer Darstellung der Bauten aus der Zeit der Gotik bis zur Spätrenaissance. Edition der nicht veröffentlichten Dissertation (1910–1915) / Analiza i opis gdańskich kamienic mieszczańskich ze szczególnym uwzględnieniem budowli z czasów od gotyku do późnego renesansu. Edycja niepublikowanej dysertacji (1910–1915), wyd. E. Barylewska-Szymańska, E. Bauer, D. Popp, W. Szymański, Marburg – Gdańsk 2008.

Bernhardt K., Oddział Architektury w dawnej Wyższej Szkole Technicznej w Gdańsku (1904–1945). Struktura, wykładowcy, koncepcje, „Rocznik Historii Sztuki”, R. 35, 2010, s. 115–137.

Bernhardt K., Stil – Raum – Ordnung. Architekturlehre in Danzig 1904–1945, Berlin 2015 (Humboldt-Schriften zur Kunst- und Bildgeschichte, Bd. 19).

Breuer G., Die englischen Vorläufer und die deutsche Kunstgewerbe-Reformbewegung um 1900, [w:] 100 Jahre deutscher Werkbund 1907/2007, hg. von W. Nerdinger, München 2007, s. 15–19.

Danziger Bürgerbuch. Bilder aus Leben und Wirken Danziger Männer und Frauen in Politik, Wirtschaft, Presse, Kunst, Wissenschaft, Volksbildung, hg. von R. Franke, Danzig 1925.

Gliński M., Leksykon biograficzny, [b.d.], komputeropis.

Handbuch der deutschen Reformbewegung 1880–1933, hg. von D. Kerbs, J. Reulecke, Wuppertal-Hammer 1998.

Hofer S., Reformarchitektur 1900–1918. Deutsche Baukünstler auf der Suche nach dem nationalen Stil, Stuttgart–London 2005.

Hartmann K., Gartenstadtbewegung, [w:] Handbuch der deutschen Reformbewegung 1880–1933, hg. von D. Kerbs, J. Reulecke, Wuppertal-Hammer 1998, s. 289–300.

Kuźnicki A., Max Buchholz i jego twórczość artystyczna w Gdańsku, „Gdańskie Zeszyty Numizmatyczne. Kwartalnik Oddziału Gdańskiego Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego”, nr 163, 2021, s. 5–35.

Makała R., Nawiązania do tradycji nowożytnej w ceglanej architekturze wczesnomodernistycznej północnych Niemiec, „Porta Aurea. Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego”, t. 17, 2018, s. 94–111.

Meyer H.B., Hundert Jahre Kunstverein zu Danzig 1835–1935, Danzig 1935.

Keyser E., Baugeschichte der Stadt Danzig, Köln-Wien 1972.

Kowalska H., Powstanie i działalność Towarzystwa Sztuk Pięknych w Gdańsku w świetle jego statutu, [w:] Z dziejów kultury Pomorza XVIII–XX wieku. Materiały z seminarium, Uniwersytet Gdański, 26 X 1999 r., red. J. Borzyszkowski, Gdańsk 2001, s. 64–80.

Mielnik M., Towarzystwo Przyjaciół Sztuki w Gdańsku (Kunstverein zu Danzig) 1835–1945. Zarys działalności, „Rocznik Gdański”, R. 81, 2021, s. 52–70.

Neues Adressbuch für Danzig und Vororte 1905, [Danzig] 1905.

Neues Adressbuch für Danzig und Vororte 1907, [Danzig] 1907.

Nieczyporowski R., U źródeł powstania politechniki w Gdańsku. Przyczynek do biografii Alberta Carstena, [w:] Tradycjonalizm i neotradycjonalizm w sztuce XX i XX wieku na Pomorzu, red. J. Tarnowski, R. Nieczyporowski, Gdańsk 2012, s. 119–132.

Pehnt W., Deutsche Architektur seit 1900, München 2006.

Schoemann G., Das städtische Gymnasium in Danzig von 1858 bis 1908. Festschrift zur Feier des dreihundertundfünfzigjährigen Bestehens, [Danzig 1908].

Schollmeier A., Gartenstädte in Deutschland. Ihre Geschichte, städtebauliche Entwicklung und Architektur zu Beginn des 20. Jahrhunderts, Münster 1990.

Selle G., Geschichte des Design in Deutschland, Frankfurt am Main – New York 2007.

Szczerski A., Wzorce tożsamości. Recepcja sztuki brytyjskiej w Europie Środkowej około roku 1900, Kraków 2002 (Ars Vetus et Nova, red. W. Bałus, t. 10).

Szymański W., Straty wojenne Domu Uphagena w Gdańsku, [w:] idem, Dom Uphagena w Gdańsku. Straty wojenne, Gdańsk 2020, s. 5–55.

Opracowania internetowe:

Gliński M., August Friedrich Carl von Brandis, https://gdansk.gedanopedia.pl/gdansk/?title=BRANDIS_AUGUST_von,_artysta_plastyk [dostęp: 31 lipca 2023].

Gliński M., Emil Friedrich Wilhelm Fentzloff, https://gdansk.gedanopedia.pl/gdansk/?title=FENTZLOFF_EMIL_FRIEDRICH_WILHELM,_artysta_plastyk,_rze%C5%BAbiarz [dostęp: 31 lipca 2023].

Gliński M., Heinrich Rickert, https://gdansk.gedanopedia.pl/gdansk/?title=RICKERT_HEINRICH_I,_polityk,_honorowy_obywatel_Gda%C5%84ska,_by%C5%82y_patron_ulicy [dostęp: 31 lipca 2023].

Gliński M., Księgarstwo, https://gdansk.gedanopedia.pl/gdansk/?title=KSI%C4%98GARSTWO# [dostęp: 31 lipca 2023].

Gliński M., Max Buchholz, https://gdansk.gedanopedia.pl/gdansk/?title=BUCHHOLZ_MAX,_artysta_plastyk [dostęp: 10 września 2023].

Gliński M., Otto Julius Kafemann, https://gdansk.gedanopedia.pl/gdansk/?title=KAFEMANN_ OTTO_JULIUS,_wydawca [dostęp: 30 lipca 2023].

Gliński M., Państwowa Rzemieślnicza Szkoła Dokształcająca; https://gdansk.gedanopedia.pl/gdansk/?title=PA%C5%83STWOWA_RZEMIE%C5%9ALNICZA_SZKO%C5%81A_DOKSZTA%C5%81CAJ%C4%84CA [dostęp: 31 lipca 2023].

Gliński M., Siegrfried (Frido) Badt, https://gdansk.gedanopedia.pl/gdansk/?title=BADT_SIEGFRIED,_artysta_plastyk [dostęp: 31 lipca 2023].

Gliński M., Towarzystwo Przyjaciół Sztuki (Kunstverein), https://gdansk.gedanopedia.pl/gdan- sk/?title=TOWARZYSTWO_PRZYJACI%C3%93%C5%81_SZTUKI [dostęp: 28 lipca 2023]

Stenger E., Anschütz Ottomar, [w:] Neue Deutsche Biographie, Bd. 1, 1953, s. 308, https://www. deutsche-biographie.de/pnd11864954X.html#ndbcontent [dostęp: 12 września 2023].

Tulibacki M., Towarzystwo Sztuk Pięknych w Gdańsku (Kunstverein zu Danzig) w latach 1835–1873. Powstanie, organizacja, wystawy, komputeropis udostępniony https://www.academia.edu/87746525/Towarzystwo_Sztuk_Pi%C4%99knych_w_Gda%C5%84sku_Kunstverein_zu_Danzig_w_latach_1835_1873_Powstanie_organizacja_wystawy [dostęp: 15 lipca 2023].

Gdański Notatnik Historyczny

Pobrania

  • PDF

Opublikowane

03.01.2025

Jak cytować

1.
BARYLEWSKA-SZYMAŃSKA, Ewa. Powstanie i początki działalności Towarzystwa Sztuk Pięknych i Rzemiosła Artystycznego na tle przemian modernizacyjnych u progu XX w. Gdański Notatnik Historyczny [online]. 3 styczeń 2025, T. 2, s. 4–27. [udostępniono 16.5.2025]. DOI 10.12775/GNH.2023.01.
  • PN-ISO 690 (Polski)
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Pobierz cytowania
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Numer

Tom 2 (2023)

Dział

Artykuły i przyczynki

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 65
Liczba cytowań: 0

Wyszukiwanie

Wyszukiwanie

Przeglądaj

  • Indeks autorów
  • Lista archiwalnych numerów

Użytkownik

Użytkownik

Aktualny numer

  • Logo Atom
  • Logo RSS2
  • Logo RSS1

Informacje

  • dla czytelników
  • dla autorów
  • dla bibliotekarzy

Newsletter

Zapisz się Wypisz się

Język / Language

  • English
  • Język Polski

Tagi

Szukaj przy pomocy tagu:

gdańskie stowarzyszenia, sztuki piękne, rzemiosło artystyczne, początek XX w., edukacja kulturalna
W górę

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partnerzy platformy czasopism

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Instytut Tomistyczny
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polska Fundacja Przemysłu Kosmicznego
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Deklaracja dostępności Sklep wydawnictwa