Przejdź do sekcji głównej Przejdź do głównego menu Przejdź do stopki
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język
    • English
    • Język Polski
  • Menu
  • Strona domowa
  • Aktualny numer
  • Archiwum
  • Ogłoszenia
  • O czasopiśmie
    • O czasopiśmie
    • Przesyłanie tekstów
    • Zespół redakcyjny
    • Polityka prywatności
    • Kontakt
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język:
  • English
  • Język Polski

Gdański Notatnik Historyczny

Sprawozdanie o stanie ludności Gdańska z 31 grudnia 1948 roku i jego znaczenie w badaniach populacji miasta
  • Strona domowa
  • /
  • Sprawozdanie o stanie ludności Gdańska z 31 grudnia 1948 roku i jego znaczenie w badaniach populacji miasta
  1. Strona domowa /
  2. Archiwum /
  3. Tom 1 (2022) /
  4. Artykuły i przyczynki

Sprawozdanie o stanie ludności Gdańska z 31 grudnia 1948 roku i jego znaczenie w badaniach populacji miasta

Autor

  • Sylwia Bykowska Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk https://orcid.org/0000-0003-2245-0283

DOI:

https://doi.org/10.12775/GNH.2022.03

Słowa kluczowe

masowe migracje, osadnictwo, grupy regionalne, struktura ludności Gdańska

Abstrakt

Artykuł wpisuje się w nurt badań nad migracjami i osadnictwem polskim po II wojnie światowej. Stanowi analizę danych dotyczących populacji Gdańska, pochodzących z „Jednorazowego sprawozdania o stanie zaludnienia Ziem Odzyskanych” z 31 grudnia 1948 r. Był to pierwszy zbiorczy spis, w którym dokonano podsumowania akcji osadniczej na obszarach włączonych w 1945 r. w granice Polski. Zaprezentowano obraz ludności Gdańska w szczególnym momencie jej rozwoju, tj. w chwili zakończenia masowych migracji. Spis stanowi więc powojenny bilans otwarcia i punkt wyjścia do analizy dalszych procesów społecznych. Mimo pewnych mankamentów jest wartościowym źródłem odzwierciedlającym przebieg procesów osiedleńczych. Sprawozdanie dostarcza wiedzy na temat pochodzenia ludności Gdańska: przybyszy, którzy dotarli na Wybrzeże z dwóch generalnych kierunków migracji: z centralnej Polski oraz z byłych wschodnich województw II RP, a także ludności rodzimej. W artykule ukazano podział mieszkańców Gdańska w perspektywie pochodzenia regionalnego, w tym także na tle populacji miast „odzyskanych”. Wskazano tendencje rozwoju w obrębie struktur demograficznych pod względem wieku i płci, a także ruchu naturalnego.

Biogram autora

Sylwia Bykowska - Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk

Sylwia Bykowska – adiunkt w Pracowni Historii Gdańska i Dziejów Morskich Polski Instytutu Historii PAN. Zajmuje się kwestiami migracji, osadnictwa, demografii, kształtowania się społeczeństwa Gdańska po II wojnie światowej. Ponadto w kręgu zainteresowań badawczych znajduje się m.in. historia społeczna PRL i procesy społeczno-narodowościowe na ziemiach odzyskanych.

Bibliografia

Źródła:

Archiwum Akt Nowych

Ministerstwo Ziem Odzyskanych: 196/1514.

Archiwum Państwowe w Gdańsku

Miejska Rada Narodowa i Zarząd Miejski w Gdańsku: 1165/1104, 1165/290.

Główny Urząd Statystyczny

Narodowy Spis Powszechny z 3 XII 1950, Województwo Gdańskie, Warszawa 1954.

Główny Urząd Statystyczny w Gdańsku

Przegląd statystyczny miasta Gdańska za czas 1945–1950 (maszynopis).

Opracowania:

Bykowska S., Ku (re)polonizacji. Procesy ludnościowe na Pomorzu Gdańskim po II wojnie światowej, [w:] Powrót do Macierzy? Ziemie Zachodnie i Północne w Polsce Ludowej, red. M. Fic, Katowice 2020, s. 155–184.

Bykowska S., Problem osadnictwa w Gdańsku w pierwszych latach po zakończeniu drugiej wojny światowej, „Zapiski Historyczne”, t. 82, 2017, z. 4, s. 81–109.

Bykowska S., Społeczeństwa miast „odzyskanych” Pomorza Gdańskiego po II wojnie światowej, „Rocznik Elbląski”, t. 30, 2020, s. 115–145.

Chumiński J., Przebieg zasiedlenia Wrocławia w latach 1945–1949, [w:] Kształtowanie się społeczeństwa i gospodarki na Ziemiach Zachodnich ze szczególnym uwzględnieniem Śląska, „Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu”, 1995, t. 1, nr 608, s. 149–158.

Dulczewski Z., K. Golczewski, K. Kersten, Przeobrażenia społeczne na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1947, red. Z. Dulczewski, Poznań 1964.

Gawryszewski A., Ludność Polski w XX wieku, Warszawa 2005.

Grębowiec J., Ziemie Odzyskane, [w:] Interakcje. Leksykon komunikowania polsko-niemieckiego, http://www.polska-niemcy-interakcje.pl/articles/show/74 (dostęp: 11 maja 2022).

Jaworski M., Na piastowskim szlaku. Działalność Ministerstwa Ziem Odzyskanych w latach 1945–1948, Warszawa 1973.

Kersten K., Kształtowanie stosunków ludnościowych, [w:] Polska Ludowa 1944–1950, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1974, s. 74–176.

Kersten K., Plany i organizacja migracji ludności rolniczej na ziemie zachodnie w 1945 r., „Kwartalnik Historyczny”, t. 67, 1960, z. 3–4, s. 682–698.

Kizik E., Źródła statystyczne dla pierwszych dekad powojennego Gdańska (1945–1960), [w:] Gdańsk 1945–1960. Materiały – studia – analizy, red. E.Kizik, M. Golon, Gdańsk–Warszawa 2011, s.21–26.

Kosiński L., Procesy ludnościowe na ziemiach odzyskanych w latach 1945–1960, Warszawa 1963.

Łach S., Osadnictwo miejskie na ziemiach odzyskanych w latach 1945–1950, Słupsk 1996.

Łach S., Osadnictwo wiejskie na ziemiach zachodnich i północnych Polski w latach 1945–1950, Słupsk 1983.

Nowakowski S., Zmiany warunków integracji w procesie rozwoju miasta na ziemiach zachodnich, „Studia Socjologiczne”, 1963, nr 1, s. 97–110.

Olechnowicz M., Akcja zaludnienia ziem zachodnich, „Przegląd Zachodni”, R. 3, 1947, nr 3, s.218–223.

Osękowski C., Społeczeństwo Polski zachodniej i północnej w latach 1945–1956, Zielona Góra 1994.

Serafin F., Osadnictwo wiejskie i miejskie w województwie śląsko-dąbrowskim w latach 1945–1948, Katowice 1973.

Snoch B., Powrót do piastowskich granic, Warszawa 1982.

Sobczak I., Procesy demograficzne w województwie gdańskim w latach 1945–1965, Gdańsk 1970.

Strauchold G., Myśl zachodnia i jej realizacja w Polsce Ludowej w latach 1945–1957, Toruń 2003.

Stryczyński M., Gdańsk w latach 1945–1948. Odbudowa organizmu miejskiego, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1981.

Szarota T., Osadnictwo miejskie na Dolnym Śląsku w latach 1945–1948, Wrocław 1969.

Turnau I., O pochodzeniu dzisiejszej ludności miasta Wrocławia, „Przegląd Zachodni”, R. 5, 1949, nr 9/10, s. 290–298.

Turnau I., Studia nad strukturą ludnościową polskiego Wrocławia, Poznań 1960.

Ziemie zachodnie w polskiej literaturze socjologicznej. Wybór tekstów, wybór, oprac. i wstęp A. Kwilecki, Poznań 1970.

Ziółkowski J., Socjologiczne aspekty przemian ludnościowych na Ziemiach Zachodnich, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, 1962, z. 3, s. 255–284.

Gdański Notatnik Historyczny

Pobrania

  • PDF

Opublikowane

03.01.2025

Jak cytować

1.
BYKOWSKA, Sylwia. Sprawozdanie o stanie ludności Gdańska z 31 grudnia 1948 roku i jego znaczenie w badaniach populacji miasta. Gdański Notatnik Historyczny [online]. 3 styczeń 2025, T. 1, s. 50–62. [udostępniono 21.5.2025]. DOI 10.12775/GNH.2022.03.
  • PN-ISO 690 (Polski)
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Pobierz cytowania
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Numer

Tom 1 (2022)

Dział

Artykuły i przyczynki

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 70
Liczba cytowań: 0

Wyszukiwanie

Wyszukiwanie

Przeglądaj

  • Indeks autorów
  • Lista archiwalnych numerów

Użytkownik

Użytkownik

Aktualny numer

  • Logo Atom
  • Logo RSS2
  • Logo RSS1

Informacje

  • dla czytelników
  • dla autorów
  • dla bibliotekarzy

Newsletter

Zapisz się Wypisz się

Język / Language

  • English
  • Język Polski

Tagi

Szukaj przy pomocy tagu:

masowe migracje, osadnictwo, grupy regionalne, struktura ludności Gdańska
W górę

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partnerzy platformy czasopism

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Instytut Tomistyczny
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polska Fundacja Przemysłu Kosmicznego
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Deklaracja dostępności Sklep wydawnictwa