Sprawozdanie o stanie ludności Gdańska z 31 grudnia 1948 roku i jego znaczenie w badaniach populacji miasta
DOI:
https://doi.org/10.12775/GNH.2022.03Słowa kluczowe
masowe migracje, osadnictwo, grupy regionalne, struktura ludności GdańskaAbstrakt
Artykuł wpisuje się w nurt badań nad migracjami i osadnictwem polskim po II wojnie światowej. Stanowi analizę danych dotyczących populacji Gdańska, pochodzących z „Jednorazowego sprawozdania o stanie zaludnienia Ziem Odzyskanych” z 31 grudnia 1948 r. Był to pierwszy zbiorczy spis, w którym dokonano podsumowania akcji osadniczej na obszarach włączonych w 1945 r. w granice Polski. Zaprezentowano obraz ludności Gdańska w szczególnym momencie jej rozwoju, tj. w chwili zakończenia masowych migracji. Spis stanowi więc powojenny bilans otwarcia i punkt wyjścia do analizy dalszych procesów społecznych. Mimo pewnych mankamentów jest wartościowym źródłem odzwierciedlającym przebieg procesów osiedleńczych. Sprawozdanie dostarcza wiedzy na temat pochodzenia ludności Gdańska: przybyszy, którzy dotarli na Wybrzeże z dwóch generalnych kierunków migracji: z centralnej Polski oraz z byłych wschodnich województw II RP, a także ludności rodzimej. W artykule ukazano podział mieszkańców Gdańska w perspektywie pochodzenia regionalnego, w tym także na tle populacji miast „odzyskanych”. Wskazano tendencje rozwoju w obrębie struktur demograficznych pod względem wieku i płci, a także ruchu naturalnego.
Bibliografia
Źródła:
Archiwum Akt Nowych
Ministerstwo Ziem Odzyskanych: 196/1514.
Archiwum Państwowe w Gdańsku
Miejska Rada Narodowa i Zarząd Miejski w Gdańsku: 1165/1104, 1165/290.
Główny Urząd Statystyczny
Narodowy Spis Powszechny z 3 XII 1950, Województwo Gdańskie, Warszawa 1954.
Główny Urząd Statystyczny w Gdańsku
Przegląd statystyczny miasta Gdańska za czas 1945–1950 (maszynopis).
Opracowania:
Bykowska S., Ku (re)polonizacji. Procesy ludnościowe na Pomorzu Gdańskim po II wojnie światowej, [w:] Powrót do Macierzy? Ziemie Zachodnie i Północne w Polsce Ludowej, red. M. Fic, Katowice 2020, s. 155–184.
Bykowska S., Problem osadnictwa w Gdańsku w pierwszych latach po zakończeniu drugiej wojny światowej, „Zapiski Historyczne”, t. 82, 2017, z. 4, s. 81–109.
Bykowska S., Społeczeństwa miast „odzyskanych” Pomorza Gdańskiego po II wojnie światowej, „Rocznik Elbląski”, t. 30, 2020, s. 115–145.
Chumiński J., Przebieg zasiedlenia Wrocławia w latach 1945–1949, [w:] Kształtowanie się społeczeństwa i gospodarki na Ziemiach Zachodnich ze szczególnym uwzględnieniem Śląska, „Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu”, 1995, t. 1, nr 608, s. 149–158.
Dulczewski Z., K. Golczewski, K. Kersten, Przeobrażenia społeczne na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1947, red. Z. Dulczewski, Poznań 1964.
Gawryszewski A., Ludność Polski w XX wieku, Warszawa 2005.
Grębowiec J., Ziemie Odzyskane, [w:] Interakcje. Leksykon komunikowania polsko-niemieckiego, http://www.polska-niemcy-interakcje.pl/articles/show/74 (dostęp: 11 maja 2022).
Jaworski M., Na piastowskim szlaku. Działalność Ministerstwa Ziem Odzyskanych w latach 1945–1948, Warszawa 1973.
Kersten K., Kształtowanie stosunków ludnościowych, [w:] Polska Ludowa 1944–1950, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1974, s. 74–176.
Kersten K., Plany i organizacja migracji ludności rolniczej na ziemie zachodnie w 1945 r., „Kwartalnik Historyczny”, t. 67, 1960, z. 3–4, s. 682–698.
Kizik E., Źródła statystyczne dla pierwszych dekad powojennego Gdańska (1945–1960), [w:] Gdańsk 1945–1960. Materiały – studia – analizy, red. E.Kizik, M. Golon, Gdańsk–Warszawa 2011, s.21–26.
Kosiński L., Procesy ludnościowe na ziemiach odzyskanych w latach 1945–1960, Warszawa 1963.
Łach S., Osadnictwo miejskie na ziemiach odzyskanych w latach 1945–1950, Słupsk 1996.
Łach S., Osadnictwo wiejskie na ziemiach zachodnich i północnych Polski w latach 1945–1950, Słupsk 1983.
Nowakowski S., Zmiany warunków integracji w procesie rozwoju miasta na ziemiach zachodnich, „Studia Socjologiczne”, 1963, nr 1, s. 97–110.
Olechnowicz M., Akcja zaludnienia ziem zachodnich, „Przegląd Zachodni”, R. 3, 1947, nr 3, s.218–223.
Osękowski C., Społeczeństwo Polski zachodniej i północnej w latach 1945–1956, Zielona Góra 1994.
Serafin F., Osadnictwo wiejskie i miejskie w województwie śląsko-dąbrowskim w latach 1945–1948, Katowice 1973.
Snoch B., Powrót do piastowskich granic, Warszawa 1982.
Sobczak I., Procesy demograficzne w województwie gdańskim w latach 1945–1965, Gdańsk 1970.
Strauchold G., Myśl zachodnia i jej realizacja w Polsce Ludowej w latach 1945–1957, Toruń 2003.
Stryczyński M., Gdańsk w latach 1945–1948. Odbudowa organizmu miejskiego, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1981.
Szarota T., Osadnictwo miejskie na Dolnym Śląsku w latach 1945–1948, Wrocław 1969.
Turnau I., O pochodzeniu dzisiejszej ludności miasta Wrocławia, „Przegląd Zachodni”, R. 5, 1949, nr 9/10, s. 290–298.
Turnau I., Studia nad strukturą ludnościową polskiego Wrocławia, Poznań 1960.
Ziemie zachodnie w polskiej literaturze socjologicznej. Wybór tekstów, wybór, oprac. i wstęp A. Kwilecki, Poznań 1970.
Ziółkowski J., Socjologiczne aspekty przemian ludnościowych na Ziemiach Zachodnich, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, 1962, z. 3, s. 255–284.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 62
Liczba cytowań: 0
