Średniowieczne wyroby o barwie srebrzystej z placu Nowy Targ we Wrocławiu. Eutektyczny stop cyny i ołowiu
DOI:
https://doi.org/10.12775/AHP.2019.012Słowa kluczowe
średniowiecze, zabytki metalowe, srebrzysty kolor, Wrocław, ED-XRF, SEM/EDSAbstrakt
W artykule przedstawiono studia archeometryczne nad średniowiecznymi zabytkami metalowymi o srebrzystym kolorze powierzchni, wykonanymi z innych niż srebro surowców. Najczęściej za tą barwę odpowiadają metale nieżelazne, na czele z cyną, ołowiem i ich stopami, które w średniowieczu dość często zastępowały srebro. Wśród nich jest stop eutektyczny, szczególnie godny odnotowania, który charakteryzuje się zawartością cyny na poziomie 62% (przy 38% udziale ołowiu) i możliwie najniższą temperaturą topnienia wśród stopów cynowych, wynoszącą 183oC, co jest bardzo znacznym obniżeniem temperatury niezbędnej do odlewania licznych wyrobów biżuteryjnych czy dewocjonaliów. W przypadku wykonywania przedmiotów z czystej cyny lub ołowiu temperatura topnienia metalu jest większa odpowiednio o 49oC lub 144oC. Z tego powodu stosowanie stopu eutektycznego przez średniowiecznych rzemieślników było bardzo powszechne nie tylko w Europie Zachodniej, ale także na terenach Śląska. Wrocławskie znaleziska z Placu Nowy Targ stanowią doskonały materiał badawczy dla studiów nad tym zjawiskiem, które przeprowadzono z zastosowaniem nieniszczących metod archeometrycznych (ED-XRF, SEM/EDS), zachowując standardy należne badaniom zabytków o wysokiej wartości historycznej.
Bibliografia
Baudo F., Mazzocchin G. A., Cairns W., 2007, A pilgrim’s ampulla from San Giacomo in Paludo (Venice). Provenance hypothesis through lead isotope ratio analysis, Journal of Cultural Heritage 8, s. 284–288.
Berger D., 2014, Composition and decoration of the so-called Zinnfigurenstreifen found in Magdeburg, Saxony-Anhalt, Germany, Restaurierung und Archäologie, t. 7,
s. 65–80.
Blick S., 2001, Comparing pilgrim souvenirs and Trinity Chapel windows at Canterbury Cathedral an exploration of context, copying, and the recovery of lost stained
glass, Mirator Syyskuu (September 2001), s. 1–27.
Cowgill J., Neergaard de M., Griffiths N., 1987, Knives and scabbards, Medieval finds from excavations in London 1, London.
Egan G., Pritchard F., 2008, Dress accessories c. 1150–c. 1450, Medieval finds from excavation in London 3, Woodbridge.
Horníčková, K., 2009, In heaven and on earth: church treasure in Late Medieval Bohemia, an unpublished PhD dissertation, Department of Medieval Studies, Central
European University, Budapest.
Kaźmierczyk J., 1970, Wrocław lewobrzeżny we wczesnym średniowieczu, cz. 2, Wrocław.
Miazga B., 2014, Tin and tinned dress accessories from medieval Wrocław (SW Poland). X-ray fluorescence investigations, Estonian Journal of Archaeology, t. 18
(issue 1), s. 57–79.
Miazga B., 2017, Zabytek archeologiczny jako źródło informacji o przeszłości. Badania specjalistyczne śladów produkcji, użytkowania i depozycji artefaktów, Wrocław.
Naum M., 2015, Material culture and diasporic experiences: a case of medieval Hanse merchants in the Baltic, Archeological Papers of the American Anthropological Association, t. 26, s. 72–86.
Ottaway P., Rogers N., 2002, Craft, industry and everyday life: finds from medieval York, The archaeology of York. The Small Finds, t. 17/15, York.
Paner H., 2013, Średniowieczne znaki pielgrzymie z Einsiedeln w zbiorach Muzeum Archeologicznego w Gdańsku, Archaeologia Historica Polona, t. 21, s. 171–185.
Rytm rozwoju miasta, 2018, Rytm rozwoju miasta na kulturowym pograniczu. Studium strefy placu Nowy Targ we Wrocławiu, red. J. Piekalski, K. Wachowski, Wratislavia Antiqua 23, Wrocław.
Sawicki J., 2014, Średniowieczne świeckie odznaki w Polsce na tle europejskim, Wratislavia Antiqua 20, Wrocław.
Sawicki J., Wachowski K., 2018, Akcesoria pielgrzymie i dewocjonalia, [w:] Rytm rozwoju miasta, s. 719–746, aneks X.1–X.2.
Szajt J., Wachowski K., 2013, Problem sakralizacji wina i chleba w późnym średniowieczu i w czasach nowożytnych, Archeologia Polski, t. 58, z. 1–2, s. 199–224.
Wachowski K., 2018, Pierścionki, [w:] Rytm rozwoju miasta, s. 975–980, aneks XIV.1.
Wilthew P., 1984, Analysis of medieval pewter objects from the museum of London, Ancient Monuments Laboratory Report, nr 4180 (services.english-heritage.org.uk/.../4180.pdf; dostęp 25.02.2016).
Wojciechowska I., 2019, Średniowieczne plakietki pielgrzymie i świeckie z badań w Stargardzie, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. 67, nr 2, s. 139–149.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1384
Liczba cytowań: 0
