Najnowsze badania archeologiczne budownictwa obronnego na Jurze Ojcowskiej
DOI:
https://doi.org/10.12775/AHP.2018.017Słowa kluczowe
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, Jura Ojcowska, średniowiecze, zamki, grodziska, Grodzisko koło Skały, Jerzmanowice, Dubie, OjcówAbstrakt
Artykuł zawiera informacje o wynikach badań archeologicznych zrealizowanych w latach 2015–2017 na czterech obiektach obronnych położonych na terenie Jury Ojcowskiej. Zaprezentowano rezultaty prac przeprowadzonych w Grodzisku koło Skały, w którym część badaczy lokalizuje warowny klasztor klarysek z 2. połowy XIII wieku, a także na zamku w Ojcowie (w rejonie wieży ośmiobocznej). Przedstawiono też wyniki badań dwóch małych założeń obronnych – w Jerzmanowicach i Dubiu.
Bibliografia
Jan z Czarnkowa – Kronika Jana z Czarnkowa, tłumacz. J. Żerbiłło, oprac. tekstu i przypisów M. Kowalski, wyd. 3, Kraków 2001.
Kronika – Kronika halicko-wołyńska. Kronika Romanowiczów, Kraków-Warszawa 2017.
KDM – Kodeks dyplomatyczny Małopolski, wyd. F. Piekosiński, t. 1: 1876; t. 3: 1887, Kraków.
Adamczewski J. 1968 W starym Krakowie, Kraków.
Bereszyński Z. 2006 Jeszcze jedna warownia jurajska, Spotkania z Zabytkami, t. 30, nr 10, s. 20–21.
Bogdanowski J. 1993 Natura i kultura w krajobrazie Jury, t. 2: Sztuka obronna, Kraków.
Długopolski E. 2009 Władysław Łokietek na tle swoich czasów, wyd. 2, Kraków.
Domogalla W. 2005 Historia i przeobrażenia przestrzenne grodu, zamku i klasztoru ss. Klarysek w Grodzisku pod Skałą, maszynopis rozprawy doktorskiej w archiwum Politechniki Krakowskiej, Kraków.
Domogalla W. 2006 Zapinka w formie Manus Dei, [w:] Kraków w chrześcijańskiej Europie X–XIII w. Katalog wystawy, Kraków, s. 355–357.
Domogalla W., Mościcki W. 2006 Zastosowanie geofizycznych badań elektrooporowych w rozpoznaniu morfologii antropogenicznej na przykładzie zamku błogosławionej Salomei w Grodzisku pod Skałą (Małopolska), Geologia, t. 32/4, s. 405–418.
Dreścik J. 1987 Kwiatki świętey pustynie B. Salomei panny, na Skale S. Maryey. Treści ideowe barokowej pustelni bł. Salomei w Grodzisku koło Skały, Folia Historiae Artium, t. 23, s. 37–83.
Falniowska-Gradowska A. 1995 Ojców w dziejach i legendzie, Ojców.
Falniowska-Gradowska A. 1999 Dzieje zamku ojcowskiego, Ojców.
Firlet J. 1993 Stratygrafia kulturowa na stanowisku Kraków-Wawel rejon VIII (międzymurze) w świetle badań wykopaliskowych, Acta Archaeologica Waweliana 1, Kraków.
Frazik J. 1966 Ruiny zamku w Ojcowie. Problemy badawcze i konserwatorskie, Czasopismo techniczne, R. 71, z. 4, s. 28–34.
Gąsiorowska P. 2015 Konwent klarysek krakowskich do końca XVIII wieku. Studium prozopograficzne, Kraków.
Grabowski A. 1822 Historyczny opis miasta Krakowa i iego okolic, Kraków.
Gradziński R. 1972 Przewodnik geologiczny po okolicach Krakowa, Warszawa.
Gradziński M., Gradziński R., Jach R. 2008 Geologia, rzeźba i zjawiska krasowe okolic Ojcowa, [w:] Monografia Ojcowskiego Parku Narodowego – Przyroda, red. A. Klasa, J. Partyka, Ojców, s. 31–95.
Gradziński R., Gradziński M., Michalik S. 1994 Natura i kultura w krajobrazie Jury, t. 3: Przyroda, Kraków.
Holcer Z. 2001 Zarys historii Grodziska koło Skały w średniowieczu (odkrycie trzeciego średniowiecznego murowanego zamku na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego), [w:] Badania naukowe w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, red. J. Partyka, Ojców, s. 354–370.
Holcerowa T. 1989 Lipowiec – dawny zamek biskupów krakowskich, Warszawa.
Holcerowa T. 2007 Barokowy zespół architektoniczno-przestrzenny tzw. Pustelni bł. Salomei w Grodzisku, powstały w 4. ćwierci XVII–początek XVIII w., Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. Prof. Władysława Szafera, t. 17, s. 167–194.
Jura Ojcowska w pradziejach 2006 Jura Ojcowska w pradziejach i w początkach państwa polskiego, red. J. Lech, J. Partyka, Ojców.
Kajzer L. 2013 Refleksje nad prawdziwym monumentem. Uwagi o lekturze dzieła Kazimierza Stronczyńskiego Opisy i widoki zabytków w Królestwie Polskim (1844–1855), Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. 61, nr 1, s. 111–134.
Kętrzyński W. 1897 O rocznikach polskich, Rozprawy Wydział historyczno-filozoficzny Akademii Umiejętności w Krakowie, t. 34, Kraków.
Kiryk F. 1978 Zarys dziejów osadnictwa, [w:] Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego, t. 1, red. F. Kiryk, R. Kołodziejczyk, Warszawa–Kraków, s. 41–141.
Kołodziejski S. 1985 Les éperons à molette du territoire de la Petite Pologne au Moyen Âge, [w:] Memoires Archeologiques, red. A. Kokowski, Lublin, s. 161–175.
Kołodziejski S. 1995 Zamek w Białym Kościele, Teki Krakowskie, t. 2, s. 89–100.
Kołodziejski S. 1996 Castrum Scala – zamek księcia śląskiego Henryka Brodatego pod Krakowem, [w:] Kultura średniowiecznego Śląska i Czech. Zamek, red. K. Wachowski, Wrocław, s. 101–111.
Kołodziejski S. 1997 XIII-wieczne budowle warowne w dolinie Prądnika, Teki Krakowskie, t. 5, s. 71–80.
Kołodziejski S. 2006 Średniowieczne budowle obronne na terenie Jury Ojcowskiej w świetle wyników nowszych badań, Ojców.
Kołodziejski S. 2016 Budownictwo obronne, [w:] Monografia Ojcowskiego Parku Narodowego. Dziedzictwo kulturowe, red. J. Partyka, Ojców, s. 157–180.
Kondracki J. 1998 Geografia regionalna Polski, Warszawa.
Krakowski S. 1956 Polska w walce z najazdami tatarskimi w XIII wieku, Warszawa.
Kruczek K. 2001 Zamek w Ojcowie – wstępne wyniki badań wykopaliskowych prowadzonych w 1991 roku, [w:] Badania naukowe w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, red. J. Partyka, Ojców, s. 392–399.
Kurtyka J. 1997 Tęczyńscy. Studium z dziejów polskiej elity możnowładczej w średniowieczu, Kraków.
Kurzej M. 2014 Ksiądz Sebastian Piskorski a sztuka i historia, [w:] Sztuka po Trydencie, red. K. Kuczman, A. Witko, Kraków, s. 415–428.
Laberschek J. 1989 Grodzisko, [w:] Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 2, z. 1, Wrocław, s. 72.
Laberschek J. 1993 Zamek Ojców w średniowieczu, Aura, nr 3, s. 18.
Laberschek J. 1995 Osadnictwo średniowieczne w świetle źródeł pisanych, [w:] Natura i kultura w krajobrazie Jury, t. 4: Pradzieje i średniowiecze, Kraków, s. 163-178.
Laberschek J. 1996 Pomnikowa monografia historyczna Ojcowa, Teki Krakowskie, t. 3, s. 269–273.
Tajemnicze „castrum pesconis”. Próba rozwikłania zagadki rozbójniczego zamku małopolskiego z początku XIV stulecia, [w:] Krajobrazy. Księga pamiątkowa w 70. rocznicę urodzin profesora Janusza Bogdanowskiego, red. S. Kołodziejski, J. Marcinek, R. Marcinek, Kraków, s. 143–148.
Laberschek J. 2016 Ojców i okolica do połowy XVI wieku, [w:] Monografia Ojcowskiego Parku Narodowego. Dziedzictwo kulturowe, red. J. Partyka, Ojców, s. 75–106.
Lasek P. 2013 Wieża i basteja. Z badań nad wpływem broni palnej na architekturę obronno-rezydencjonalną Królestwa Polskiego w XV–XVI w., [w:] Studia i Materiały Archeologiczne, Suplement 2: Interdyscyplinarne badania założeń rezydencjonalnych i obronnych, red. I. Iwanicka, M. Marciniak, Warszawa, s. 158–175.
Leńczyk G. 1938 Grodzisko w Piekarach, Kraków.
Medvedev A. 1966a Ručnoe metatel’noe oružie (luk i strely, samostrel) VIII–XIV vv., Arheologiâ SSSR. Svod arheologičeskih istočnikov, vyp. E1‒36, Moskva.
Medvedev A. 1966b Tataro-mongol’skie nakonečniki strel v vostočnoj Evrope, Sovetskaâ Arheologiâ, nr 2 (1966), s. 50‒60.
Moskal K. 2012 Kafle w zbiorach Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, Kraków.
Niewalda W., Rojkowska H. 2001 Badania ikonograficzne i architektoniczne zamku w Ojcowie w 1991 roku, [w:] Badania naukowe w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, red. J. Partyka, Ojców, s. 426–434.
Olszacki T. 2011 Rezydencje królewskie prowincji małopolskiej w XIV wieku – możliwości interpretacji, Czasopismo techniczne, R. 108, z. 23, s. 251–297.
Olszacki T. 2017 Ostatnie palatium? Królewski pałac w Szydłowie w świetle najnowszych badań, [w:] Gemma Gemmarum. Studia dedykowane Profesor Hannie Kóčce-Krenz, t. 2, red. A. Różański, Poznań, s. 955–993.
Pajor P. 2017 The poverty and the power. Duke Boleslaus the Chaste’s Patronage of the Franciscans in 13th-century Lesser Poland, Umění 65/2, s. 106–122.
Pianowski Z. 1991 Wawel obronny, Kraków.
Radwański K. 1975 Kraków przedlokacyjny. Rozwój przestrzenny, Kraków.
Ratajczak T. 2014 Wieże mieszkalne na zamku wawelskim – badania nad chronologią gotyckiej architektury rezydencji królewskiej, Rocznik Historii Sztuki, t. 39, s. 177–190.
Rokosz M. 1995 Grodzisko skalskie nad Prądnikiem albo tzw. Pustelnia błogosławionej Salomei w XIII wieku, Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. Prof. Władysława Szafera, t. 10, s. 19-43.
Sikora F. 1986 Dubie, [w:] Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 4, Wrocław, s. 619–625.
Stępień P. 2000/2001 Badania architektoniczne elewacji zamku na Wawelu, Studia Waweliana, t. 9/10, s. 129–191.
Świętosławski W. 1997 Archeologiczne ślady najazdów tatarskich na Europę środkową w XIII w., Łódź.
Tutak J. 2001 Późnośredniowieczna ceramika z zamku w Białym Kościele nad Kluczwodą, maszynopis pracy magisterskiej w archiwum Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Uruszczak M. 2003 Czternastowieczne wieże strażnicze Jury Krakowsko-Częstochowskiej w świetle badań nad sztuką obronną w czasach Kazimierza Wielkiego, Czasopismo Prawno-Historyczne, t. 55, z. 2, s. 187–210.
Wałowy A. 1979 Późnośredniowieczne garncarstwo krakowskie w świetle źródeł archeologicznych, Materiały Archeologiczne, t. 19, s. 5–151.
Wnęk K. 2013 Wielkie afery z małą monetą. Fałszowanie na wielką skalę miedzianych szelągów Jana Kazimierza w drugiej połowie XVII wieku, Biuletyn Numizmatyczny, nr 3(371), s. 171–188.
Wojenka M. 2012 Jaskinie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej w średniowieczu. Wstęp do problematyki, Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. Prof. Władysława Szafera, t. 22, s. 7–43.
Wojenka M. 2016a Jerzmanowice-Stara Wieś. Nowo odkryta warownia średniowieczna na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, [w:] Od Bachórza do Światowida ze Zbrucza. Tworzenie się słowiańskiej Europy w ujęciu źródłoznawczym. Księga jubileuszowa Profesora Michała Parczewskiego, red. B. Chudzińska, M. Wojenka, M. Wołoszyn, Kraków–Rzeszów, s. 663–673.
Wojenka M. 2016b Sprawozdanie z badań wykopaliskowych przeprowadzonych na zamku w Ojcowie w latach 2006–2014, Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. Prof. Władysława Szafera, t. 26, s. 199–224.
Wojenka M. 2018 Knights in the dark: on the function of Polish caves in the Middle Ages, [w:] Caves and ritual in Medieval Europe, AD 500–1500, red. M. Dowd, K. A. Bergsvik, Oxford–Philadelphia, s. 232–246.
Wróblewski K. 1907 Nad Prądnikiem. Przewodnik po Ojcowie i jego okolicy, Warszawa.
Zin W., Grabski W. 1970 Badania nad wczesnośredniowiecznym zespołem w Grodzisku k. Skały, Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Naukowych PAN, t. XIII/1, s. 334-226.
Żaki A. 1974 Archeologia Małopolski wczesnośredniowiecznej, Wrocław.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1129
Liczba cytowań: 0
