Nowożytne piece do wypalania ceramiki budowlanej z okolic Płońska
DOI:
https://doi.org/10.12775/AHP.2017.006Słowa kluczowe
ceramika budowlana, piec do wypalania ceramiki budowlanej, dachówki, Płońsk, Mazowsze, nowożytnośćAbstrakt
Zarys treści. W artykule zaprezentowano nowożytne piece do wypalania ceramiki budowlanej, okryte w okolicy Płońska; opisano ich konstrukcję i fazy użytkowania oraz proces produkcji. Ponadto zaprezentowano znaleziska pozyskane z wnętrza i sąsiedztwa pieców – fragmenty dachówek gąsiorkowych nazywanych mnich-mniszka. Na podstawie danych ze źródeł pisanych i znalezisk ruchomych określono prawdopodobny czas funkcjonowania wytwórni i potencjalnych odbiorców produkowanych tu wyrobów. Zaprezentowano informacje o innych tego rodzaju urządzeniach znanych z terenu Polski i Europy.
Bibliografia
Arszyński M. 1970 Technika i organizacja budownictwa ceglanego w Prusach w końcu XIV i w pierwszej połowie XV wieku, [w:] Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu, t. 9, red. E. Kowecka, Wrocław, s. 7–139.
Barbasiewicz M. 1984 Studium historyczno-urbanistyczne Płońska, Studia i Materiały Pracowni Konserwacji Zabytków, Warszawa.
Bartoszewicz H. 2003 Źródła kartograficzne do historii miast Mazowsza Północnego w drugiej połowie XVIII i pierwszej połowie XIX wieku, Rocznik Mazowiecki, t. 15, s. 169–179.
Bednarczyk J., Sujecka A., Janicki K. 2008 Sprawozdanie z archeologicznych badań ratowniczych w Płońsku, stan. 7, gm. Płońsk, woj. mazowieckie, maszynopis, Poznań.
Bis M. Bis. W. 2006 Inne wyroby z gliny i zabytki różne, [w:] Tykocin – zamek nad Narwią (XV–XVIII w.). Badania archeologiczne w latach 1961–1963 i 1999–2007, red. M. Bis, W. Bis, Warszawa, s. .
Bogucka M. 1961 Cegielnia gdańska w XVI w., [w:] Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu, t. 1, red. Z. Kamieńska, Wrocław, s. 125–140.
Bojęś-Białasik A., Niemiec D. 2013 Kościół i klasztor Dominikanów w Krakowie w świetle badań archeologiczno-architektonicznych w latach 2010–2012, [w:] Sztuka w kręgu krakowskich dominikanów, red. A. Markiewicz, M. Szyman, M. Walczak, Kraków, s. 257–313.
Borusiewicz W. 1985 Budownictwo murowane w Polsce, Warszawa-Kraków.
Buzás M. 1995 Téglapítkezés gyarkorlata a Nyugát-Dunántúlon, [w:] Nyugat-Dunántúl népi épitészete, red. M. Cseri, Szentendre–Szombathely, s. 451–461.
Chudziak W. 1984 Najstarsza „cegielnia” ze Strzelna, Z otchłani wieków, t. 50, z. 3–4, s. 163–165.
Čurný M. 2012 Tehliarskie pece. Náčrt ploblematyky v stredoveku a novoveku v stradnej a západnej Európe, [w:] Archeologia Technica. Zkoumání výrobních obiektů a technologií archeologickými metodami, t. 23, red. J. Merta, Brno, s. 71–82.
Dąbal J., Szczepanowska K. 2015 Budując Twierdzę Wisłoujście. Charakterystyka detali architektonicznych, ceramiki budowlanej i zapraw, [w:] Gdańsk. Twierdza Wisłoujście. Badania archeologiczno-architektoniczne w latach 2013–2014, red. J. Dąbal, K. Krawczyk, T. Widerski, Gdańsk, s. 157–178.
Diecezja Płocka 1978 Diecezja Płocka: struktura personalno-administracyjna (stan z dnia 1 października 1977 r.), red. W. Lis, Płock.
Drda M. 1983 Cihelna 13. století v Milevsku, Archaeologia historica, t. 8, s. 167–173.
Duhamel H., Fourcroy C., Gallon J. 1765 Die Kunst Mauer- und Dachziegel zu streichen, [w:] Schauplatz der Künste und Handwerke, t. 4, Leipzig-Konigsberg, s. 155–224.
Eames E. S. 1961 A trirthieenth-ceuntry tile kiln site at North Geange, Meaux, Bewverley, Yorkshire, Medieval Archaeology, t. 5, s. 137–168.
Galicka I. 1987 Z problemów gotyckiej architektury sakralnej na Mazowszu, Biuletyn Historii Sztuki, t. 49, z. 1–2, s. 145–164.
Gołub S. 1997 Badania i częściowa rekonstrukcja średniowiecznej kamiennej wieży (stan. 1/2) i pozostałości cegielni (stan. 145) w Chełmie-Bieławinie, Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. 2, s. 162–164.
Grzybowski M. M. 1989 Materiały do dziejów ziemi płockiej, t. 5: Ziemia płońska, Płock.
Gwagnin A. 1860 Z kroniki Sarmacyi europejskiej. Opisanie Polski, Wielkiego Księstwa Litewskiego, Ziemie Pruskiej, Ziemie Inflanckiej, Ziemie Żmudzkiej, wyd., K. J. Turowski, Kraków.
Handelsman M. 1920 Księga ziemska płońska 1400–1417 [w:] Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, t. 1, wyd., M. Handelsman, Warszawa.
Hollestelle J. 1961 De Steenbakkerij In de Nederlanden tot omstreeks 1560, Arnhem.
Horbacz T. J. 1996 Teoria a doświadczenie. Wokół kwestii związanych z produkcją cegły w średniowieczu, Archaeologia Historica Polona, t. 3, s. 172–173.
Jakab A. 2005 A téglavetésről, Jósa András Múzeum Évkonyve, t. 47, s. 345–365.
Jars G. 1776 Sposób wyrabiania czyli strychowania cegieł jako y dachówek sposobem w Holanydi używanym, wypalając one torfem, czyli darnią suszoną, tłumacz. H. Małachowski, Warszawa.
Kaczmarek J. 1995 Ceramika budowlana ze stanowiska nr 3 w Łeknie, [w:] Studia i materiały do dziejów Pałuk, t. 2: Osadnictwo i architektura w rejonie Łekna we wczesnym średniowieczu, red. A. Wyrwa, Poznań, s. 229–248.
Kamiński C., Kurpiewski J. 1990 Katalog monet polskich 1587–1632, Warszawa.
Karp M. 1983 Szkice z średniowiecznych dziejów Płońska, [w:] Dzieje miasta Płońska, red. A. Kociszewski, Ciechanów, s. .
Kąsinowski A. 1970 Podstawowe zasady murarstwa gotyckiego na Pomorzu Zachodnim, [w:] Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu, t. 10, red. Z. Kamieńska, Wrocław, s. 47–131.
Krajewski K. 1974 Mała encyklopedia architektury i wnętrz, Wrocław.
Kunkel R. M. 2006 Architektura gotycka na Mazowszu, Warszawa.
Lustracje 1965 Lustracje województwa płockiego 1565–1789, red. A. Sucheni-Grabowksa, S. M. Szacherska, Warszawa.
Łużyniecka E. 2002 Architektura klasztorów cysterskich. Filie lubiąskie i inne cenobia śląskie, Wrocław
Małachowicz M. 2005 Ceramika budowlana średniowiecznego Wrocławia, [w:] Wschodnia strefa Starego Miasta we Wrocławiu w XII–XIV wieku. Badania na Placu Nowy Targ, red. C. Buśko, Wrocław, s. 111–134.
Mączyński R. 2010 Zespoły architektoniczne Collegium Regium i Collegium Nobilium warszawskich pijarów 1642–1834, Warszawa.
MRPS 1908 Matricularum Regni Poloniae Summaria, cz. 3, wyd. T. Wierzbowski, Warszawa.
Nauka wyrobu i wypalania 1847 Nauka wyrobu i wypalania dobrych cegieł i dachówek, jako też zakładania cegielni: zebrana z praktycznych przekonań, dla właścicieli cegielni, strycharzy i budowniczych: z abrysem na stawianie cegielni i szopy, Bochnia.
Pevsner N., Fleming J., Honour H. 1992 Encyklopedia architektury, Warszawa.
Pietras M. 2005 Gotycka cegła konstrukcyjna ze stanowiska Ostrów Tumski 9/10, [w:] Poznań we wczesnym średniowieczu, red. Hočka-Krenz, t. 5, Poznań, s. 170–177.
Podczaszyński K. 1854 Nomenklatura architektoniczna czyli słowomiennik cieśliczych polskich wyrazów, Warszawa.
Poška T. 2009 Krosnis Rinktinės g. 6, Vilniuje, Archeologiniai tyrinėjimai Lietuvoje 2008 metais, s. 466–467.
Rutkowska-Płachcińska A. 1978 Budownictwo, [w:] Historia kultury materialnej Polski w zarysie, t. 2: Od XIII do XV wieku, red. A. Rutkowska-Płachcińska, Wrocław, s. 150–179.
Sarcevičius S. 2009 Tyrimai Galvės g. 4, Trakuose, Archeologiniai tyrinėjimai Lietuvoje 2008 metais, s. 468–469.
Schäfer H. 1983 Zwei Ziegelöfen in Öhringen-Michelbach, Hohenlohekreis, Archäologische Ausgrabungen in Baden-Württemberg 1982, s. 225–229.
Słownik geograficzny 1887 Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 8, wyd. B. Chlebowski, Warszawa.
Słownik historyczno-geograficzny 1998 Słownik historyczno-geograficzny województwa płockiego w średniowieczu, z. 3: Ml–Św., red. A. Borkiwicz-Celińska, Warszawa.
Słownik terminologiczny 2004 Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. K. Kubalska-Szulkiewicz, Warszawa.
Smuda H. 1983 Środowisko geograficzne Płońska i okolic, [w:] Dzieje miasta Płońska, red. A. Kociszewski, Ciechanów, s. 7–14.
Stronczyński K. 2013 Kazimierza Stronczyńskiego opisy i widoki zabytków w Królestwie Polskim (1844–1855), t. 4: Gubernia Płocka, oprac. R. Kunkel, przy udziale W. Szymańskiego, Warszawa.
Świętochowski R. 1971 Cegielnie oo. Dominikanów w Warszawie (1640–1784), Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. 19, nr 2, s. 203–229.
Tomaszewski Z. 1955 Badanie cegły jako metoda pomocnicza przy datowaniu obiektów architektonicznych, Zeszyty Naukowe Politechniki Warszawskiej, Budownictwo, z. 4, s. 31–52.
Tonezzer L. 2001 Mittelalterliche Ziegelbrennöfen, [w:] Mittelalterliche Öfen und Feuerungsanlagen. Materialhefte zur Archäologie in Baden-Württemberg, z. 62, red. R. Röber, Stuttgart, s. 101–113.
Wiewióra M. 2000 Zespół klasztorny kanoników regularnych w Trzemesznie w świetle badań archeologiczno-architektonicznych, Archaeologia Historica Polona, t. 9, Toruń.
Wyrobisz A. 1961 Średniowieczne cegielnie w większych ośrodkach miejskich w Polsce, [w:] Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu, t. 1, red. Z. Kamieńska, Wrocław, s. 55–82.
Wyrobisz A. 1963 Budownictwo murowane w Małopolsce w XIV i XV wieku, [w:] Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu, t. 3, red. Z. Kamieńska, Wrocław.
Próby znormalizowania wymiarów ceramiki budowlanej w Polsce w XVI wieku, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. 20, nr 1, s. 62–70.
Zagrodzki T. 1996 Czersk. Zamek i miasto historyczne, Warszawa.
Żebrowski T. 1994 Kościół (XIV–początek XVI w.), [w:] Dzieje Mazowsza do 1526 r., red. A. Gieysztor, H. Samsonowicz, Warszawa, s. 327–361.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1390
Liczba cytowań: 0
