Gród w Ostrowitem (Napolu) na ziemi chełmińskiej – od centrum opolnego do włości rycerskiej
DOI:
https://doi.org/10.12775/AHP.2016.005Słowa kluczowe
wczesne średniowiecze, struktury osadnicze ziemia chełmińska, gród w Ostrowitem, centrum plemienne i osadnicze, dobra ostrowicko-golubskieAbstrakt
Struktury osadnicze wykształcone na początku wczesnego średniowiecza nad jeziorem Oszczywilk stanowiły aż do końca XIII wieku ważne centrum wspólnoty sąsiedzko-terytorialnej. Rozwojowi tej jednostki osadniczej, której głównym ogniwem stał się powstały w 2. połowie X wieku gród, sprzyjało strategiczne położenie na pograniczu głównych prowincji historyczno-geograficznych oraz bliskość ważnych szlaków komunikacyjnych, w tym Drwęcy. Ewolucja tego zespołu przebiegała od niewielkiego skupiska mikroregionalnego przez czoło opolne, do centrum administracyjnego i gospodarczego państwowego, a w końcu biskupiego, w ramach klucza ostrowicko-golubskiego, wreszcie siedziby rycerskiej.
Bibliografia
PrU – Preussisches Urkundenbuch, t. 1, oprac. R. Philipi, A. Seraphin, Königsberg– Marburg 1882; t. 2, oprac. M. Hein, E. Maschke, Königsberg 1939; t. 4, oprac. H. Köppen, Marburg 1960.
AHP – Archaeologia Historica Polona, Toruń
Bieniak J., 1970 Studia nad dziejami ziemi chełmińskiej w okresie piastowskim, Rocznik
Grudziądzki, t. 5–6, s. 5–69.
Bieniak J., 2010 Państwo Miecława, wyd. 2, Warszawa.
Biskup M., 1957 Rozmieszczenie własności ziemskiej województwa chełmińskiego i malborskiego w drugiej połowie XVI w., Toruń.
Bojarski J., 2005 Sprawozdanie z badań wczesnośredniowiecznego cmentarzyska szkieletowego w Kałdusie koło Chełmna (stanowisko 4). Badania 2002–2003 rok, [w:] XIV Sesja Pomorzoznawcza, t. 2: Od wczesnego średniowiecza do czasów nowożytnych, red. H. Paner, M. Fudziński, Gdańsk 2005, s. 103–118.
Bojarski J., 2007 Sprawozdanie z badań prowadzonych na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku szkieletowym w Kałdusie koło Chełmna (stanowisko 4) w latach 2003–2005. Wstępne wyniki badań, [w:] XV Sesja Pomorzoznawcza, red. G. Nawrolska, Elbląg 2007, s. 263–274.
Bojarski J., 2012 Wczesnośredniowieczny mikroregion osadniczy na ziemi chełmińskiej. Wytwórczość garncarska jako źródło poznania lokalnych procesów osadniczych, Toruń.
Bojarski J., 2014 Atrybuty władzy na przykładzie grobów z wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Napolu, woj. kujawsko-pomorskie, [w:] Królowie i biskupi, rycerze i chłopi – identyfikacja zmarłych, Funeralia Lednickie. Spotkania 16, red. W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński, Poznań, s. 173–186.
Bojarski J., Chudziak W., Kozłowski T., Reitsema L. J., w druku Wczesnośredniowieczne groby komorowe z ziemi chełmińskiej, Światowid.
Bojarski J., Gurtowski P., 1994 Wyniki badań weryfikacyjnych grodzisk wczesnośredniowiecznych ziemi chełmińskiej, [w:] Wczesnośredniowieczne grodziska ziemi chełmińskiej. Katalog źródeł, red. J. Chudziakowa, Toruń, s. 11–15.
Bojarski J., Łukasiak J., 1993 Komunikat z badań wczesnośredniowiecznej osady w Napolu, gm. Kowalewo Pomorskie, stan. 6, [w:] Badania archeologiczne ośrodka toruńskiego w latach 1989–1992, red. J. Chudziakowa, Toruń, s. 133–137.
Chudziak W., 1993 Z badań nad wczesnośredniowiecznymi zespołami osadniczymi w Napolu, gm. Kowalewo Pomorskie i Gronowie, gm. Lubicz w woj. toruńskim, [w:] Badania archeologiczne ośrodka toruńskiego w latach 1989–1992, red. J. Chudziakowa, Toruń, s. 119–128.
Chudziak W., 1996a Quondam castra w świetle badań wczesnośredniowiecznych grodzisk ziemi chełmińskiej, AHP, t. 3, s. 25–34.
Chudziak W., 1996b Zasiedlenie strefy chełmińsko-dobrzyńskiej we wczesnym średniowieczu (VII–XI w.), Toruń.
Chudziak W., 1997a Dalekosiężne szlaki komunikacyjne w strefie chełmińsko-dobrzyńskiej w X–XI wieku, [w:] Benedyktyńska praca. Studia historyczne ofiarowane O. Pawłowi Sczanieckiemu w 80-rocznicę urodzin, red. O. J. A. Spież, oprac. Z. Wielgosz, Kraków–Tyniec, s. 101–118.
Chudziak W., 1997b Wczesnośredniowieczny szlak komunikacyjny z Kujaw do Prus – studium archeologiczne, [w:] Wczesnośredniowieczny szlak lądowy z Kujaw do Prus (XI wiek). Studia i materiały, red. W. Chudziak, Toruń, s. 9–31.
Chudziak W., 2001 Wczesnośredniowieczne groby komorowe z Kałdusa pod Chełmnem na Pomorzu Wschodnim, Slavia Antiqua, t. 42, s. 63–96.
Chudziak W., Kaźmierczak R., 2013 Zdobnictwo przedmiotów drewnianych z Żółtego na Pomorzu Zachodnim jako przykład tzw. pomorskiej szkoły ornamentyki skandynawsko-insularnej, Archaeologia Historica Polona, t. 21, s. 7–30.
Drozd A., Janowski A., Poliński D., 2009 Wczesnośredniowieczne groby komorowe na cmentarzysku w Pniu koło Bydgoszczy (badania 2005–2007), [w:] XVI Sesja Pomorzoznawcza, 22–24.11.2007 r., Szczecin, cz. 1: Od epoki kamienia do okresu wczesnośredniowiecznego, red. A. Janowski, S. Słowiński, K. Kowalski, Acta Archaeologica Pomoranica 3, Szczecin, s. 351–366.
Drozd A., Janowski A., Poliński D., 2011 Badania ratownicze przeprowadzone w 2009 roku na średniowieczno-nowożytnym cmentarzysku w Pniu, gm. Dąbrowa Chełmińska, woj. kujawsko-pomorskie (stanowisko 9), [w:] XVII Sesja Pomorzoznawcza, t. 1: Od epoki kamienia do wczesnego średniowiecza, red. M. Fudziński, H. Paner, Gdańsk, s. 513–521.
Duczko W., 2000 Obecność skandynawska na Pomorzu i słowiańska w Skandynawii we wczesnym średniowieczu, [w:] Salsa Cholbergiensis. Kołobrzeg we wczesnym średniowieczu, red. L. Leciejewicz, M. Rębkowski, Kołobrzeg, s. 23–44.
Janowski A., 2007 Quondam castrum Ruth – próba lokalizacji średniowiecznego grodu w ziemi chełmińskiej w świetle źródeł pisanych i archeologicznych, AHP, t. 17, s. 278–292.
Janowski A., 2010 Jeżeli umrze ktoś znaczny z nich, kopią dlań grób podobny do obszernego domu... kilka uwag o tzw. grobach komorowych na terenie Europy Środkowej i Wschodniej, [w:] In sivis, campis… et urbe, średniowieczny obrządek pogrzebowy na pograniczu polsko-ruskim, red. S. Cygan i in., Rzeszów–Sanok, s. 385–402.
Kiersnowscy R., T., 1959 Wczesnośredniowieczne skarby srebrne z Pomorza, Wrocław.
Kola A. 1991 Grody ziemi chełmińskiej w późnym średniowieczu, Toruń.
Kołodziejski S. 1992 Wstęp do studiów nad genezą obronnych rezydencji możnowładczych, [w:] Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce. Materiały z konferencji, Poznań 14–16 grudnia 1987 roku, red. Z. Kurnatowska, Poznań–Wrocław–Warszawa, s. 275–282.
Kowalewski J., 2003 Kontakty regionalne ziemi chełmińskiej we wczesnym średniowieczu w świetle struktury miejscowych depozytów srebrnych, [w:] Studia nad osadnictwem średniowiecznym ziemi chełmińskiej, t. 5, red. W. Chudziak, Toruń, s. 151–186.
Lewicki T., 1972 Handel Samanidów ze wschodnią i środkową Europą, Slavia Antiqua, t. 19, s. 1–18.
Lissauer A., 1887 Die prähistorischen Denkmäler der Provinz Westpreussen, Leipzig.
Łęga W., 1930 Kultura Pomorza we wczesnem średniowieczu na podstawie wykopalisk, Toruń.
Łosiński W., 1988 Chronologia napływu najstarszej monety arabskiej na terytorium Europy, Slavia Antiqua, t. 31, s. 93–181.
Łosiński W., 2002 W sprawie „wschodniej drogi” dopływu monet arabskich do Wielkopolski w X wieku, [w:] Moneta mediaevalis. Studia numizmatyczne i historyczne ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Suchodolskiemu w 65. rocznicę urodzin, red. R. Kiersnowski i in. Warszawa, s. 185–192.
Łowmiański H., 1985 Początki Polski. Polityczne i społeczne procesy kształtowania się narodu do początku wieku XIV, t. 6, Warszawa.
Łukasiak J., 1999 Wczesnośredniowieczna zapinka podkowiasta z Napola, stanowisko 6, woj. kujawsko-pomorskie, [w:] Studia nad osadnictwem średniowiecznym ziemi chełmińskiej, red. W. Chudziak, Toruń, s. 257–287.
Ossowski G., 1878 O pomnikach przedhistorycznych Prus Królewskich, Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu, t. 1, Toruń.
Piotr z Dusburga, 2004 Piotr z Dusburga, Kronika ziemi pruskiej, tłum. S. Wyszomirski, wstęp i komentarz J. Wenta, Toruń.
Poliński D., 1994 Napole, gm. Kowalewo Pomorskie, [w:] Wczesnośredniowieczne grodziska ziemi chełmińskiej. Katalog źródeł, red. J. Chudziakowa, Toruń, s. 115–124.
Poliński D., 1996 Przemiany w wytwórczości garncarskiej na ziemi chełmińskiej u schyłku wczesnego i na początku późnego średniowiecza, AHP, t. 4, Toruń.
Poliński D., 2001 Źródła archeologiczne do studiów nad późnośredniowiecznym osadnictwem wiejskim w ziemi chełmińskiej, AHP, t. 11, Toruń.
Poliński D., 2003 Późnośredniowieczne osadnictwo wiejskie w ziemi chełmińskiej, Toruń.
Powierski J., 1973a Studia nad strukturą administracyjno-terytorialną ziemi chełmińskiej i michałowskiej w okresie piastowskim, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Prace Wydziału Nauk Humanistycznych, seria C, nr 13, Prace Komisji Historii 9, s. 3–86.
Powierski J., 1973b Ostrowicko-golubski kompleks osadniczy i problem jego stosunków własnościowych w okresie przedkrzyżackim, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Historia, t. 9, s. 45–58.
Powierski J., 1977 Dobra ostrowicko-golubskie biskupstwa włocławskiego na tle stosunków polsko-krzyżackich w latach 1235–1308, Gdańsk.
Stanisławski B., 2013 Jómswikingowie z Wolina-Jómsborga – studium archeologiczne przenikania kultury skandynawskiej na ziemie polskie, Wrocław.
Stawska V., 1993 Komunikat z badań wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Napolu, gm. Kowalewo Pomorskie, woj. toruńskie, stan. 6, [w:] Badania archeologiczne ośrodka toruńskiego w latach 1989–1992, red. J. Chudziakowa, Toruń, s. 139–144.
Stawska V., 2003 Cmentarzyska wczesnośredniowieczne z ziemi chełmińskiej w świetle najnowszych badań, [w:] Studia nad osadnictwem średniowiecznym ziemi chełmińskiej, t. 5, red. W. Chudziak, Toruń, s. 89–108.
Wyrozumski J. 1988 Historia Polski do roku 1505, Warszawa.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 707
Liczba cytowań: 0
