The Defensive Wrocław. Part 1. Urban planning and architectura militaris until the end of the 13th century
DOI:
https://doi.org/10.12775/AHP.2023.005Słowa kluczowe
Wrocław, ramparts, fortifications, urban planning, hillfort, castle, donjon, gate, fortified tower, flanking towerAbstrakt
W pracy podjęto próbę prezentacji przemian systemu obronnego Wrocławia od czasów formowania się wczesnośredniowiecznej aglomeracji wrocławskiej poprzez miasto lokacyjne: „książęce” aż do początków miasta komunalnego, rozpoznanych w wyniku nowszych badań archeologiczno-architektonicznych.
Bibliografia
Arszyński M., 1995, Budownictwo warowne zakonu krzyżackiego w Prusach (1230–1454), Toruń.
Architektura, 1995a, Architektura Wrocławia, vol. 1: Dom, ed. J. Rozpędowski, Wrocław.
Architektura, 1995b, Architektura Wrocławia, vol. 2: Urbanistyka, ed. J. Rozpędowski, Wrocław.
Architektura, 1997, Architektura Wrocławia, vol. 3: Świątynia, ed. J. Rozpędowski, Wrocław.
Architektura, 1998, Architektura Wrocławia, vol. 4: Gmach, ed. J. Rozpędowski, Wrocław.
Atlas architektury, 1997, Atlas architektury Wrocławia, vol. 1, ed. J. Harasimowicz, Wrocław.
Atlas architektury, 1998, Atlas architektury Wrocławia, vol. 2, ed. J. Harasimowicz, Wrocław.
Atlas historyczny, 2001, Atlas historyczny miast polskich, vol. 4: Śląsk, issue 1: Wrocław, ed. M. Młynarska-Kaletynowa, Wrocław.
Atlas historyczny, 2017, Atlas historyczny miast polskich, vol. 4: Śląsk, ed. M. Młynarska-Kaletynowa, issue 13: Wrocław, eds. R. Eysymontt, M. Goliński, Wrocław.
Badura J., 2009, Powierzchnia przedlokacyjna w rejonie ulic Zamkowej i Modrzejewskiej we Wrocławiu, typescript in the archives of Akme – Zdzisław Wiśniewski Sp. z o.o., Wrocław.
Badura J., Bilińska A., Broda M., Eysymontt R., Kacprzak M., Kastek T., Kitliński B., Koszacka A., Krzywka M., Kwaśnica K., Limisiewicz A., Mruczek R., Stefanowicz M., Witkowska W., 2009, Ratownicze badania archeologiczne dla Inwestycji pn. Budowa sali koncertowej przy Placu Wolności oraz parkingu podziemnego wraz z zagospodarowaniem terenu Placu Wolności we Wrocławiu, typescript in the archives of the Provincial Conservator of Monuments in Wrocław, Wrocław.
Badura J., Kastek T.A., 2018, Topograficzne uwarunkowania lokalizacji zamków wrocławskich, Archaeologia Historica Polona, vol. 26, pp. 135–162.
Badura J., Kastek T., Mruczek R., Stefanowicz M., 2010, Z nowszych badań obwarowań i fortyfikacji Wrocławia, cz. 1: Pas południowy w rejonie obecnego Placu Wolności, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, vol. 52, pp. 365–425.
Bilińska A., Bykowski K., Cholewa P., Fabisiak W., Guszpit P., Kitliński B., Limisiewicz A., Mruczek R., Płonka T., Roczek M., Stefanowicz M., Wiśniewski A., 2007, Wstępne sprawozdanie z ratowniczych badań archeologiczno-architektonicznych w obrębie kwartału zabudowy pomiędzy ulicami: Krawiecką, Wita Stwosza, bł. Czesława i Oławską na Starym Mieście we Wrocławiu, typescript in the archives of the Provincial Conservator of Monuments in Wrocław, Wrocław.
Bendefy L., 1937, Fontes authentici (1235–1238), Fr. Iuliani Illustrantes, Archivum Europae Centro-Orientalis, vol. 3, pp. 21–25.
Bimler K., 1933, Schlesischen Burgen und Renaissanceschlösser. Die ehemalige Kaiserburg im Breslau, Breslau.
Bimler K., 1940, Die schlesischen massiven Wehrbauten, vol. 1: Fürstentum Breslau. Kreise Breslau, Neumarkt, Namslau, Breslau.
Bobková L., 2005, Prezentace královského majestátu v korunních zemích za vlády králů Jana a Karla, [in:] Lesk královského majestátu ve středověku. Pocta Prof. PhDr. Františku Kavkovi, CSc. K nedožitým 85. Narozeninám, eds. L. Bobková, M. Holá, Praha–
Litomyšl, pp. 61–80.
Boguszewicz A., 1998, Przemiany w XIII-wiecznym śląskim budownictwie obronnym, [in:] Kultura średniowiecznego Śląska i Czech. „Rewolucja” XIII wieku, ed. K. Wachowski, Wrocław, pp. 97–111.
Boguszewicz A., 2001, Nienawiść Rudego Smoka do Bolesława a geneza zamków romańskich na Śląsku, [in:] Zamek i dwór w średniowieczu od XI do XV wieku, ed. J. Wiesiołowski, Poznań, pp. 18–23.
Boguszewicz A., 2010, Corona Silesiae. Zamki Piastów fűrstenberskich na południowym pograniczu księstwa jaworskiego, świdnickiego i ziębickiego do połowy XIV wieku, Wrocław.
BUb., 1870, Breslauer Urkundenbuch, ed. G. Korn, Breslau.
Bukowski M., 1958, Ratusz wrocławski na tle urbanistycznego rozwoju miasta, [in:] Ratusz wrocławski, eds. M. Bukowski, M. Zlat, Wrocław, pp. 9–194.
Burgemeister L., 1902, Die ehemalige kaiserlische Burg zu Breslau, Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens, vol. 36, no. 2, pp. 271–317.
Burgemeister L., 1930, Die Kunstdenkmäler der Stadt Breslau, 1, Breslau.
CDS, 1875, Codex Diplomaticus Silesiae, vol. 7: Regesten zur schlesischen Geschichte, part 2: Bis zum Jahre 1280, ed. C. Grünhagen, Breslau.
Cetwiński M., 1994, Post octavam Pasche. Najazd „Tatarów” z 1241 roku a kalendarz liturgiczny, [in:] Bitwa legnicka. Historia i tradycja, ed. W. Korta, Wrocław–Warszawa, pp. 200–220.
Cetwiński M., 2001, Kasztelanowie i kasztelanie na Śląsku w XIII i XIV wieku, [in:] M. Cetwiński, Śląski tygiel. Studia z dziejów polskiego średniowiecza, Częstochowa, pp. 255–275.
Chorowska M., 2003, Rezydencje średniowieczne na Śląsku. Zamki, pałace, wieże mieszkalne, Wrocław.
Chorowska M., 2010a, Regularna sieć ulic. Powstanie i przemiany do początku XIV w., [in:] Ulice średniowiecznego Wrocławia, eds. J. Piekalski, K. Wachowski, Wratislavia Antiqua, 11, Wrocław, pp. 67–89.
Chorowska M., 2010b, Parcelacja Głogowa na tle lokacji miejskich na Śląsku, [in:] Glogovia Maior: Wielki Głogów między blaskiem dziejów i cieniem ruin, eds. B. Czechowicz, M. Konopnicka, Głogów–Zielona Góra, pp. 123–138.
Chorowska M., 2014, Dylematy wokół zamku książęcego na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w świetle badań archeologiczno-architektonicznych z lat 2011–2012 i 2014, [in:] Katedra, ratusz, dwór. Wielkie miasta a władza świecka i kościelna w kulturze średniowiecznej Europy, Prace Komisji Historii Sztuki, vol. 40, Poznań, pp. 137–163.
Chorowska M., 2015, Zamki, dwory i pałace na Dolnym Śląsku w ćwierć wieku od transformacji ustrojowej 1989 r., [in:] Past for the future, vol. 1: Przeszłość dla przyszłości, ed. A. Kadłuczka, Kraków, pp. 7–17.
Chorowska M., 2017a, Wrocławskie pałace śląskich Henryków – najmłodsze palatia na terenie Polski?, [in:] Gemma Gemmarum. Studia dedykowane Profesor Hannie Kočce-Krenz, ed. A. Różański, Poznań, pp. 925–951.
Chorowska M., 2017b, Zamek książęcy na Ostrowie Tumskim – komentarz do planszy, [in:] Atlas historyczny miast polskich, vol. 4: Śląsk, ed. M. Młynarska-Kaletynowa, issue 13, parts 1–2: Wrocław, eds. R. Eysymontt, M. Goliński, Wrocław, pp. 42–43, board 6.
Chorowska M., 2019, Zamek Piastowski na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu, [w:] Przyroda, działalność, człowieka, Dolny Śląsk, eds. E. Dobierzewska-Mozrzymas, A. Jezierski, Wrocław, pp. 539–557.
Chorowska M., Caban M., 2015, The origins of the brick architecture in Silesia. Brick: size, composition, chronology, [in:] Forum urbes medii aevi IX./1–2. Bricks and building ceramics in medieval and modern urban architecture of Central Europe, ed. Z. Měřínsky, Brno, pp. 8–19.
Chorowska M., Caban M., Bartz W., 2015, Bricks from medieval castle in Ostrów Tumski (Wrocław): case study, [in:] Forum urbes medii aevi IX./1–2. Bricks and building ceramics in medieval and modern urban architecture of Central Europe, ed. Z. Měřínsky,
Brno, pp. 138–153.
Chorowska M., Lasota C., 2013, Kaplica czy wieża?: interpretacja najstarszych reliktów zamku na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w świetle badań z lat 2011/2012 oraz analogii europejskich, [in:] III Forum Architecturae Poloniae Medievalis, ed. K. Stala, Kraków, pp. 31–49.
Chorowska M., Mruczek R., 2022, Left-bank Castle in Wrocław. Part 1: From the seat of the Piasts to an imperial residence, Archaeologia Historica Polona, vol. 30, pp. 99–130.
Chorowska M., Mruczek R., 2023, Silesian landscape with a castle in the background. A Wrocław donjon of the prince-crusader, Architectus, no. 1, pp. 3–16.
Czechowicz B., 2011, Dvě centra v Koruně. Čechy a Slezsko na cestach integrace a rozkolu v kontextu ideologie, polityki a umění (1348–1458), České Budějovice.
Czechowicz B., 2013, Böhmische Erbfolge und Breslau in den Jahren 1348–1361. Kunst und Geschichte auf Wegen und Holzwegen der Historiographie, Červený Kostelec.
Czechowicz B., 2015, Z Biblią w tle. Prace z historii kultury Europy Środkowej, Wrocław.
Czerner O., 1977, Wrocław z lotu ptaka, Wrocław.
Dąbrowski F., 2007, Studia nad administracją kasztelańską Polski XIII wieku, Warszawa.
Durdík T., 1994, Kastellburgen des 13. Jahrhunderts in Mitteleuropa, Praha.
Eysymontt R., 2009, Kod genetyczny miasta. Średniowieczne miasta lokacyjne Dolnego Śląska na tle urbanistyki europejskiej, Wrocław.
Eysymontt R., 2011, Rozwój przestrzenny i urbanistyczny miasta do połowy XIX wieku, [in:] Leksykon architektury Wrocławia, eds. R. Eysymontt et al., Wrocław, pp. 17–30.
Gawlas S., 2005, Przełom lokacyjny w dziejach miast środkowoeuropejskich, [in:] Civitas Posnaniensi. Studia z dziejów średniowiecznego Poznania, eds. Z. Kurnatowska, T. Jurek, Poznań, pp. 133–162.
Goerlitz T., 1935, Eine Magdeburger Rechtsmitteilung für Breslau vor 1241? Gleichzeitig eine Untersuchung zum Magdeburg-Goldberger Rechte, Beiträge zur Geschichte der Stadt Breslau, 1, pp. 92–105.
Goliński M., 1986, Fortyfikacje miejskie Wrocławia XIII–XIV w., Studia i Materiały do Historii Wojskowości, vol. 29, pp. 23–41.
Goliński M., 1997, Socjotopografia późnośredniowiecznego Wrocławia (przestrzeń – podatnicy – rzemiosło), Acta Universitatis Wratislaviensis, no. 2010, Historia, 134, Wrocław.
Goliński M., 2001, Wrocław od połowy XIII do początków XVI wieku, [in:] Historia Wrocławia, vol. 1: Od pradziejów do końca czasów habsburskich, eds. C. Buśko et al., Wrocław, pp. 95–220.
Goliński M., 2005, Miasta a polityka gospodarcza Henryka IV Probusa, [in:] Śląsk w czasach Henryka IV Prawego, ed. K. Wachowski, Wratislavia Antiqua, 8, Wrocław, pp. 49–62.
Guerquin B., 1957, Zamki śląskie, Warszawa.
Guerquin B., 1974, Zamki w Polsce, Warszawa.
Guerquin B., 1984, Zamki w Polsce, 2nd edition, Warszawa.
Holá M., 2005, Vratislavští hejtmani. Reprezentanti královského majestátu prvních Lucemburků na českém trůně (1335–1378), [in:] Lesk královského majestátu ve středověku. Pocta Prof. PhDr. Františku Kavkovi, CSc. K nedožitým 85. Narozeninám, eds. L. Bobková, M. Holá, Praha–Litomyšl, pp. 161–176.
Holá M., 2007, “Fuit honorifice susceptus”. Holdovací cesty českých panovníků do Vratislavi v pozdním středověku, [in:] Korunní země v dějinách českého státu, 3: Rezidence a správní sídla v zemích České koruny ve 14.–17. století. Sborník příspěvků z mezinárodního kolokvia konaného ve dnech 29.–31. března 2006 v Clam-Gallasovĕ paláci v Praze, eds. L. Bobková, J. Konvičná, Praha, pp. 273–299.
Holá M., 2008, “Curia imperialis”. K možnosti ubytování dvora českých králů ve Vratislavi a k funkcím jejich sídel (1335–1526), [in:] Dvory a rezidence ve středověku, 2: Skladba a kultura středověké společnosti, eds. D. Dvořáčková-Malá, J. Zelenka, Praha,
pp. 169–196.
Holá M., 2012, Holdovací cesty českých panovníků do Vratislavii v pozdním středověku a raném novověku (1437–1617), Praha.
Jackson P., 2007, Mongołowie i Zachód. Podbój Azji i Europy, tajemnice najazdów na Polskę, imperium Tamerlana, Warszawa.
Jasiński T., 1988, Przerwany hejnał, [in:] Dzieje narodu i państwa polskiego, vol. 1–2, Kraków.
Jureczko A., 1986, Henryk III Biały. Książe wrocławski (1247–1266), Kraków.
Jurek T., 2006, Dziedzic Królestwa Polskiego książę głogowski Henryk (1274–1309), Kraków.
Kastek T.A., 2010, Obwarowania Wrocławia pierwszej lokacji? Badania na placu Teatralnym, ulicy Świdnickiej i Heleny Modrzejewskiej, [in:] Non solum villae. Księga jubileuszowa ofiarowana profesorowi Stanisławowi Medekszy, ed. J. Kościuk, Wrocław, pp. 361–378.
Kastek T., Krzywka M., Mruczek R., 2013, Wyniki badań archeologiczno-architektonicznych na terenie zamku piastowskiego na Ostrówku w Opolu w sezonach 2011–2012, Opolski Informator Konserwatorski, no. 11, pp. 121–130.
Kastek T., Mruczek R., 2016, Średniowieczne obwarowania i fortyfikacje Wrocławia w świetle odkryć w rejonie Narodowego Forum Muzyki, [in:] Centrum staromiejskie we Wrocławiu, eds. T. Głowiński, H. Okólska, Wrocław, pp. 10–36.
Kaźmierczyk J., 1957, Z badań archeologicznych Wrocławia w roku 1956, Archeologia Śląska, vol. 1, pp. 192–193.
Kaźmierczyk J., 1959a, Sprawozdanie z badań archeologicznych Wrocławia za rok 1957, Archeologia Śląska, vol. 3, pp. 109–130.
Kaźmierczyk J., 1959b, Wyniki badań wykopaliskowych na dziedzińcu uniwersyteckim we Wrocławiu, Archeologia Śląska, vol. 2, pp. 223–245.
Kaźmierczyk J., 1964, Badania archeologiczne w rejonie pl. Nowy Targ we Wrocławiu w 1962 r., Sprawozdania Archeologiczne, vol. 16, pp. 232–242.
Kaźmierczyk J., 1965, Z badań nad kształtowaniem się wczesnośredniowiecznego ośrodka miejskiego na lewym brzegu Odry we Wrocławiu, Sobótka, 20, no. 2, pp. 137–169.
Kaźmierczyk J., 1966a, Wrocław lewobrzeżny we wczesnym średniowieczu, part 1, Wrocław.
Kaźmierczyk J., 1966b, Z badań nad grodami i miastami wczesnego średniowiecza na Śląsku, Archeologia Polski, vol. 10 (2), pp. 655–696.
Kaźmierczyk J., 1970, Wrocław lewobrzeżny we wczesnym średniowieczu, part. 2, Wrocław.
Kaźmierczyk J., 1991, Ku początkom Wrocławia, part 1: Warsztat budowlany i kultura mieszkalna Ostrowa Tumskiego od X do połowy XI wieku, Wrocław.
Kaźmierczyk J., 1993, Ku początkom Wrocławia, part 2: Warsztat budowlany i kultura mieszkalna Ostrowa Tumskiego od połowy XI do połowy XIII wieku, Wrocław.
Kaźmierczyk J., 1995, Ku początkom Wrocławia, part 3: Gród na Ostrowie Tumskim w X–XIII wieku, Wrocław.
Kaźmierczyk J., Lodowski J., 1963, Z badań w rejonie placu Nowy Targ we Wrocławiu w latach 1960–1961, Sprawozdania Archeologiczne, vol. 15, pp. 272–287.
KSŚl., 1956, Codex diplomaticus nec non epistolaris Silesiae. Kodeks dyplomatyczny Śląska, vol. 1, eds. K. Maleczyński, A. Skowrońska, Wrocław.
KDŚl., 1959, Codex diplomaticus nec non epistolaris Silesiae. Kodeks dyplomatyczny Śląska, vol. 2, eds. K. Maleczyński, A. Skowrońska, Wrocław.
KDŚl., 1964, Codex diplomaticus nec non epistolaris Silesiae. Kodeks dyplomatyczny Śląska, vol. 3., ed. K. Maleczyński, Wrocław.
Kitliński B., Guszpit P., Mruczek R., Stefanowicz M., 2007, Ratownicze badania archeologiczno-architektoniczne w obrębie ulicy Oławskiej na Starym Mieście we Wrocławiu, typescript in the archives of Akme – Zdzisław Wiśniewski Sp. z o.o., Wrocław.
Kitliński B., Limisiewicz A., Mruczek R., 2004, Rozwój osadnictwa w strefie fortyfikacji miejskich w świetle badań parceli przy ul. Białoskórniczej 1 we Wrocławiu, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, vol. 46, pp. 151–173.
Klose S.B., 1936, Architektura Wratislaviensis, [in:] Quellen zur schlesischen Kunstgeschichte, 1, ed. K. Bimler, Breslau, pp. 3–32.
Kmiecik P., Szwed R., 2021, The second left-bank castle in Wrocław in the light of the latest archaeological and architectural research. Archaeologia Historica Polona, vol. 29, pp. 43–67.
Konczewski P., Lasota C., Piekalski J., 2007, Zamek książęcy na lewym brzegu Odry we Wrocławiu w świetle badań z lat 2005–2006, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, vol. 49, pp. 225–254.
Konczewski P., Lasota C., Piekalski J., 2014, The Town Castle in Wrocław, [in:] Medieval Europe in motion. In honour of Jan Klápště, eds. I. Boháčová, P. Sommer, Praha, pp. 201–211.
Konczewski P., Mruczek R., Piekalski J., 2010, The fortifications of medieval and post-medieval Wrocław/Breslau, [in:] Lübecker Kolloquium zur Stadtarchäeologie im Hanseraum VII: die Befestigungen, eds. M. Gläser et al., Lübeck, pp. 597–614.
Korta W., 1994, Problemy bitwy legnickiej i stan badań, [in:] Bitwa legnicka. Historia i tradycja, ed. W. Korta, Wrocław–Warszawa, pp. 7–33.
Kościuk J., 1987, Studium historyczne i badania w pasie dawnych fortyfikacji na obszarze Starego Miasta we Wrocławiu, Wrocław.
Kozaczewska-Golasz H., 1995, Wrocław w latach 1204–1263, [in:] Architektura Wrocławia, vol. 2: Urbanistyka do roku 1945, ed. J. Rozpędowski, Wrocław, pp. 53–64.
Kozaczewski T., 1957, Zamek piastowski na Ostrówku w Opolu. Komunikat, Zeszyty Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, 16, Architektura, 2, pp. 65–66.
Kozaczewski T., 1990, Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku (miejscowości B–G), Wrocław.
Kutzner M., 1994, Czy bitwa pod Legnicą stanowi istotną cezurę w rozwoju śląskiej sztuki wieku XIII?, [in:] Bitwa legnicka. Historia i tradycja, ed. W. Korta, Wrocław–Warszawa, pp. 247–275.
Lasota C., Wiśniewski Z., 1998, Badania fortyfikacji miejskich Wrocławia z XIII w., Silesia Antiqua, vol. 39, pp. 9–30.
Legut-Pintal M, Mruczek R., 2022, The inner perimeter of the town fortifications and its role in the townspace: a case study of Wrocław in the transition period from the Middle Ages to modernity, Archaeologia Historica Polona, vol. 30, pp. 131–156.
Leksykon architektury, 2011, Leksykon architektury Wrocławia, eds. R. Eysymont et al., Wrocław.
Liber fundationis, 1991, Liber fundationis claustri sancte Marie Virginis in Heinrichow czyli Księga Henrykowska, eds. R. Grodecki, J. and J. Matuszewscy, Wrocław.
Limisiewicz A., Mruczek R., 2010, Fara św. Marii Magdaleny na tle przemian przestrzennych wczesnego Wrocławia, [in:] Śródmiejska katedra: kościół św. Marii Magdaleny w dziejach i kulturze Wrocławia, ed. B. Czechowicz, Wrocław, pp. 55–136.
Loesch von H., 1928, (review) Josef Pfitzner, Besiedlungs-, Verfassungs- und Verwaltungsgeschichte des Breslauer Bistumslandes 1, Bis zum Beginne der böhmischen Herrschaft, Prager Studien aus dem Gebiete der Geschichtswissenschaft, herausgegeben von
H. Hirsch, S. Steinherz, O. Weber, Reichenberg in Böhmen 1926, Sudetendeutscher Verlag Franz Kraus, Zeitschrift der Savigny Stiftung für Rechtsgeschichte, Germanistische Abteilung, 48, pp. 572–589.
Luchs H., 1863, Die ehemalige kaiserliche Burg zu Breslau mit 3 Abbildungen nach Darstellung aus dem Jahren 1562, 1591, 1668, Programm der Toechterschule zu Maria-Magdalena, Breslau.
Małachowicz E., 1972, Romańska kaplica św. Marcina na zamku wrocławskim na Ostrowiu, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 17 (2), pp. 85–102.
Małachowicz E., 1973, Romański zamek na Ostrowie we Wrocławiu, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 18 (3–4), pp. 189–206.
Małachowicz E., 1974, Gotycki zamek na Ostrowiu we Wrocławiu, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 19 (2), pp. 105–133.
Małachowicz E., 1975, Bastejowe fortyfikacje Wrocławia, [in:] Bastejowe fortyfikacje w Polsce, ed. E. Małachowicz, Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, no. 9, Studies and Materials, no. 3, Wrocław, pp. 99–121.
Małachowicz E., 1978, Zamki wrocławskie, Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, no. 12, Studia i Materiały, no. 5, Wrocław, pp. 59–76.
Małachowicz E., 1981, Wrocław na wyspach, Wrocław.
Małachowicz E., 1988a, Ostrów Tumski i wyspy we Wrocławiu, Warszawa.
Małachowicz E., 1988b, Zamek piastowski na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu, Kalendarz Wrocławski 1988, pp. 240–244.
Małachowicz E., 1991a, Wrocławski zamek książęcy na Ostrowie, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 36 (3), pp. 187–206.
Małachowicz E., 1991b, Wrocławski zamek Piastów na Ostrowie, Śląski Labirynt Krajoznawczy 3, pp. 67–87.
Małachowicz E., 1992, Wrocław na wyspach. Rozwój urbanistyczny i architektoniczny, Wrocław.
Małachowicz E., 1993, Wrocławski zamek książęcy i kolegiata św. Krzyża na Ostrowie, Wrocław.
Małachowicz E., 1994, Książęce rezydencje, fundacje i mauzolea w lewobrzeżnym Wrocławiu, Wrocław.
Małachowicz E., 2005, Początki architektury ceglanej na Śląsku, [in:] Nie tylko zamki. Szkice ofiarowane Profesorowi Jerzemu Rozpędowskiemu w siedemdziesiątą piątą rocznicę urodzin, eds. E. Różycka, M. Chorowska, Wrocław, pp. 263–268.
Małachowicz E., Lasota C., 1987, Pierwsza kaplica zamku wrocławskiego na Ostrowie, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 32 (1), pp. 3–11.
Małachowicz M., 2005, Ceramika budowlana średniowiecznego Wrocławia, [in:] Wschodnia strefa Starego Miasta we Wrocławiu w XII–XIV wieku. Badania na Placu Nowy Targ, ed. C. Buśko, Wrocław, pp. 111–134.
Mika N., 2008, Walka o spadek po Babenbergach 1246–1278, Racibórz.
Młynarska-Kaletynowa M., 1986, Wrocław w XII–XIII wieku. Przemiany społeczne i osadnicze, Wrocław.
Młynarska-Kaletynowa M., 1992, Najdawniejszy Wrocław, Wrocław.
Młynarska-Kaletynowa M., 1995, Przemiany przestrzenne Wrocławia w wiekach XII–XIII, [in:] Architektura Wrocławia, vol. 2: Urbanistyka, ed. J. Rozpędowski, Wrocław, pp. 9–28.
Młynarska-Kaletynowa M., 1997, Kościół Św. Marii Egipcjanki we Wrocławiu, [in:] Architektura Wrocławia, vol. 3: Świątynia, ed. J. Rozpędowski, Wrocław, pp. 23–30.
Morelowski M., 1954, Rozwój urbanistyki Wrocławia przed kolonizacją z lat 1241–1242, Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, 6, 1951 – Dodatek 4, Wrocław.
Morelowski M., 1955, Wykopaliska na terenie lewobrzeżnego zamku Piastów we Wrocławiu, Ochrona Zabytków, no. 1, pp. 10–16.
MPH, 1872, Monumenta Poloniae Historica, vol. 2, ed. A. Bielowski, Lwów.
Mruczek R., 2000, Kurzy Targ we Wrocławiu. Uwagi o pierwotnym planie miasta, [in:] Centrum średniowiecznego miasta. Wrocław a Europa środkowa, eds. J. Piekalski, K. Wachowski, Wratislavia Antiqua, 2, Wrocław, pp. 259–278.
Mruczek R., 2003, Zamki wieżowe na Śląsku w średniowieczu, typescript of doctoral thesis in the Faculty of Architecture of Wrocław University of Science and Technology, Wrocław.
Mruczek R., 2005, Wieloboczny bergfried zamku we Wleniu na tle architektury śląskiej i europejskiej, [in:] Nie tylko zamki. Szkice ofiarowane Profesorowi Jerzemu Rozpędowskiemu w siedemdziesiątą piątą rocznicę urodzin, eds. E. Różycka, M. Chorowska, Wrocław, pp. 55–71.
Mruczek R., 2012, Wczesne zamki śląskie, [in:] Nie tylko trony. Księga jubileuszowa ofiarowana profesorowi Ernestowi Niemczykowi, eds. J.L. Dobesz, A. Gryglewska, M.M. Rudnicka-Bogusz, Wrocław, pp. 125–150.
Mruczek R., 2018, Bergfried, Donjon, Eigenkirche: miejsce zamków śląskich w architekturze europejskiej, Archaeologia Historica Polona, vol. 26, pp. 101–134.
Mruczek R., 2019a, Archeologia architektury Wrocławia: metody nieinwazyjne w badaniach nad warsztatem budowlanym przełomu średniowiecza i nowożytności, Archaeologia Historica Polona, vol. 27, pp. 181–217.
Mruczek R., 2019b, Średniowieczne miasto i zamek na Śląsku: urbanistyka i architektura obronna, [in:] Dziedzictwo architektoniczne: badania oraz adaptacje budowli sakralnych i obronnych, ed. E. Łużyniecka, Wrocław, pp. 79–94.
Mruczek R., Caban M., Kastek T., 2015a, Process of building outside fortifications of Wrocław
in the light research in the vicinity of city Arsenal, [in:] Forum urbes medii aevi
IX./1–2. Bricks and building ceramics in medieval and modern urban architecture
of Central Europe, ed. Z. Měřínsky, Brno, pp. 70–79.
Mruczek R., Caban M., Kastek T., 2015b, Wrocław construction workshop in the 15th and 16th centuries. Results and prospects of new research, [in:] Forum urbes mediiaevi IX./1–2. Bricks and building ceramics in medieval and modern urban architecture of Central Europe, ed. Z. Měřínsky, Brno, pp. 94–105.
Mruczek. R., Kastek T., 2024, The issue of limitatio in early Silesian urban planning, Architectus, no. 1, pp. 39–48.
Mruczek R., Nowakowski D., Piekalski J., Stefanowicz M., Wachowski K., 2003, Sprawozdanie z ratowniczych badań archeologicznych przeprowadzonych na dziedzińcu Uniwersytetu w 2002–2003 r., typescript in the archives of the Provincial Conservator of Monuments in Wrocław, Wrocław.
Mruczek R., Nowakowski D., Stefanowicz M., 2005, Zamek lewobrzeżny we Wrocławiu w świetle nowszych badań, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, vol. 47, pp. 175–191.
Mruczek R., Stefanowicz M., 2000, Badania archeologiczno-architektoniczne w rejonie zamku lewobrzeżnego we Wrocławiu w 1999 roku, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, vol. 42, pp. 237–251.
Mruczek R., Stefanowicz M., 2010, Południowy pas obwarowań i fortyfikacji Wrocławia w rejonie obecnego Pl. Wolności na tle przemian przestrzennych i prawnych miasta średniowiecznego i nowożytnego, [in:] Non solum villae. Księga jubileuszowa ofiarowana profesorowi Stanisławowi Medekszy, ed. J. Kościuk, Wrocław, pp. 401–454.
Nicolle D., Szpakowski W., 2008, Kałka 1223. Najazd Mongołów Czyngis-chana na Ruś, Kampanie, vol. 3, Kraków.
Nowakowski D., 2023, Zamki i dwory księstwa wrocławskiego od XIII do XVI wieku, Wrocław.
Pankiewicz A., 2015, Stan badań nad konstrukcjami obronnymi wrocławskiego Ostrowa Tumskiego, [in:] Kształtowanie się grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim. Badania przy ul. św. Idziego, eds A. Limisiewicz, A. Pankiewicz, Wrocław, pp. 13–31.
Panzram B., 1940, Geschichtliche Grundlagen der altesten schlesischen Pfarrorganisation, Breslau.
Piekalski J., 1991, Wrocław średniowieczny. Studium kompleksu osadniczego na Ołbinie w wiekach VII–XIII, Wrocław.
Piekalski J., 1999, Od Kolonii do Krakowa. Przemiana topografii wczesnych miast, Wrocław.
Piekalski J., 2002a, Lokacja Wrocławia jako problem badawczy archeologa, [in:] Civitas & Villa. Miasto i wieś w średniowiecznej Europie Środkowej, eds. C. Buśko et al., Wrocław–Praha, pp. 49–62.
Piekalski J., 2002b, Zakończenie, [in:] Rynek wrocławski w świetle badań archeologicznych, vol. 2, ed. J. Piekalski, Wratislavia Antiqua, 5, Wrocław, pp. 287–291.
Piekalski J., 2004, Wczesne domy mieszczan w Europie Środkowej, Wrocław,
Piekalski J., 2005a, Problem datowania początków Rynku we Wrocławiu, [in:] Nie tylko zamki. Szkice ofiarowane Profesorowi Jerzemu Rozpędowskiemu w siedemdziesiątą piątą rocznicę urodzin, eds. E. Różycka, M. Chorowska, Wrocław, pp. 343–351.
Piekalski J., 2005b, Wrocław – miasto Henryka IV, [in:] Śląsk w czasach Henryka IV Prawego, ed. K. Wachowski, Wratislavia Antiqua, 8, Wrocław, pp. 39–48.
Piekalski J., 2010a, Obraz ulicy w przestrzeni publicznej średniowiecznego Wrocławia. Próba podsumowania, [in:] Ulice średniowiecznego Wrocławia, eds. J. Piekalski, K. Wachowski, Wratislavia Antiqua, 11, Wrocław, pp. 407–411.
Piekalski J., 2010b, Struktura osadnicza i drogi Wrocławia przed wytyczeniem regularnej sieci ulic, [in:] Ulice średniowiecznego Wrocławia, eds. J. Piekalski, K. Wachowski, Wratislavia Antiqua, 11, Wrocław, pp. 47–55.
Piekalski J., 2014, Praga, Wrocław, Kraków. Przestrzeń publiczna i prywatna w czasach średniowiecznego przełomu, Wrocław.
Piekalski J., Wachowski K., 2010, Przełom średniowiecza i nowożytności w miastach śląskich, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, vol. 52, pp. 341–364.
Przyłęcki M., 1966, Mury obronne miast Dolnego Śląska, Wrocław.
Przyłęcki M., 1987, Miejskie fortyfikacje średniowieczne na Dolnym Śląsku. Ochrona, konserwacja i ekspozycja 1850–1980, Warszawa.
Przyłęcki M., 1998, Budowle i zespoły obronne na Śląsku. Geneza, modernizacja i ewolucja do XVII wieku, Warszawa.
Romanow J., 1979, Wyniki badań archeologicznych na terenie Arsenału Mikołajskiego we Wrocławiu, typescript in the archives of the Municipal Conservator of Monuments in Wrocław, Wrocław.
Romanow J., 2001, Chronologia Bramy Piaskowej w świetle wyników badań wykopaliskowych w roku 2000, Silesia Antiqua, vol. 42, pp. 143–144.
Romanow J., Piwko R., 1992, Arsenał wrocławski – wyniki badań archeologiczno-architektonicznych. III etap badań, typescript in the archives of the Provinzial Conservator of Monuments in Wrocław, Wrocław.
Romanow J., Romanow M., 2010, Opactwo kanoników regularnych św. Augustyna na Piasku we Wrocławiu w świetle badań archeologicznych, [in:] Średniowieczne i nowożytne nekropole Wrocławia 1, ed. K. Wachowski, Wratislavia Antiqua, 12, Wrocław, pp. 159–160.
Rozpędowski J., 1961, Palatium w Legnicy, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 6 (3), pp. 177–202.
Rozpędowski J., 1962, Ze studiów nad palatiami w Polsce, Biuletyn Historii Sztuki, 24 (3–4), pp. 243–254.
Rozpędowski J., 1963, Zamek w Legnicy (z badań architektonicznych z r. 1961), Komunikat. Zeszyty Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej 67, Architektura, 5, Komunikaty, pp. 89–92.
Rozpędowski J., 1965, Początki zamków w Polsce w świetle badań warowni legnickiej, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 10 (3–4), pp. 149–180.
Rozpędowski J., 1968a, Inkastelacja kościołów polskich w średniowieczu, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, (4), pp. 353–376.
Rozpędowski J., 1968b, Kościoły warowne na Śląsku, Roczniki Sztuki Śląskiej, 6, pp. 54–97.
Rozpędowski J., 1971, Zamek romański w Legnicy, Szkice Legnickie, 6, pp. 5–45.
Rozpędowski J., 1972, Rozwój przestrzenny kościoła Klarysek we Wrocławiu, Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, no. 2, Studia i Materiały, no. 1, Wrocław.
Rozpędowski J., 1975, Bastejowe fortyfikacje na Śląsku, [in:] Bastejowe fortyfikacje w Polsce, ed. E. Małachowicz, Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, no. 9, Studia i Materiały, no. 3, Wrocław, pp. 137–146.
Rozpędowski J., 1978a, Architektura świecka do połowy XIII wieku, [in:] Wrocław – jego dzieje i kultura, ed. Z. Świechowski, Warszawa, pp. 50–55.
Rozpędowski J., 1978b, Gród a zamek w Polsce – problemy genezy i typologii, Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, no. 12, Studia i Materiały, no. 5, Wrocław, pp. 91–96.
Rozpędowski J., 1978c, Późnogotyckie rezydencje na Śląsku, [in:] Sztuka i ideologia XV wieku, ed. T. Skubiszewski, Warszawa, pp. 490–530.
Rozpędowski J., 1989, Rozwój przestrzenny joannickiego kościoła p.w. Bożego Ciała we Wrocławiu, Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, no. 22, Studia i Materiały, no. 11, Wrocław, pp. 163–174.
Rozpędowski J., 1995, Wrocław pierwszej lokacji, [in:] Architektura Wrocławia, vol. 2: Urbanistyka do roku 1945, ed. J. Rozpędowski, Wrocław, pp. 41–52.
Rozpędowski J., 1999, Schlesien, [in:] Burgen in Mitteleuropa. Ein Handbuch, 2: Geschichte und Burgenlandschaften, ed. H.W. Böme, Stuttgart, pp. 265–268.
Rozpędowski J., 2007, Brama Świdnicka II wraz z murem obronnym wokół terytorium Joannitów na przedbramiu, z zabudową komandorii, szpitala, kaplicy i kościoła p.w. Bożego Ciała, typescript in the archives of Akme – Zdzisław Wiśniewski Sp. z o.o., Wrocław.
Rozpędowski J., 2009, Zamek w Legnicy, [in:] Atlas historyczny miast polskich, vol. 4: Śląsk, issue 9: Legnica, eds. R. Eysymontt, M. Goliński, Wrocław, pp. 33–41.
Rozpędowski J., 2011, Breslau zur Zeit der ersten Lokation, [in:] Rechtsstadtgründungen im mittelalterlichen Polen, ed. E. Mühle, Städteforschungen, Münster, pp. 127–138.
Salij J., 1985, Legendy dominikańskie, Poznań.
Silnicki T., 1953, Dzieje i ustrój kościoła katolickiego na Śląsku do końca XIV w., Warszawa.
Słoń M., 2007, Początki osady walońskiej i kościoła św. Maurycego we Wrocławiu, [in:] Dzieje parafii św. Maurycego na Przedmieściu Oławskim we Wrocławiu. Od początków osady walońskiej – poprzez czas Festung Breslau – do współczesności, ed. R. Żerelik, Wrocław, pp. 11–20.
Sondel J., 2006, Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków.
SUb., 1963, Schlesisches Urkundenbuch, vol. 1: 971–1230, ed. H. Appelt, Wien–Köln–Graz.
SUb., 1977, Schlesisches Urkundenbuch, vol. 2: 1231–1250, ed. W. Irgang, Wien–Köln–Graz.
SUb., 1984, Schlesisches Urkundenbuch, vol. 3: 1251–1266, ed. W. Irgang, Köln–Wien.
SUb., 1998, Schlesisches Urkundenbuch, vol. 6: 1291–1300, ed. W. Irgang, Köln–Weimar–Wien.
Tajna historia Mongołów, 2005,Tajna historia Mongołów. Anonimowa kronika mongolska z XIII wieku, ed. S. Kałużyński, Warszawa.
Teterycz-Puzio A., 2009, Henryk Sandomierski (1126/1133–18 X 1166), Kraków.
Uhtenwoldt H., 1938, Die Burgverfassung in der Vorgeschichte und Geschichte Schlesiens, Breslau.
Urkunden, 1970, Urkunden erzählende Quellen zur deutschen Ostsiedlung des Mittelalters, eds. H. Helbig, L. Weinrich, 2: Schlesien, Polen, Böhmen-Mähren, Österreich, Ungarn-Siebenbürgen, Darmstadt.
Zientara B., 1997, Henryk Brodaty i jego czasy, 2nd edition, Warszawa.
Żurek A., 1997, Dawny Zamek Cesarski, pl. Uniwersytecki, [in:] Atlas architektury Wrocławia, vol. 1: Budowle sakralne. Świeckie budowle publiczne, ed. J. Harasimowicz, Wrocław, pp. 98–99.
Żurek A., Małachowicz M., 2011, Fortyfikacje Wrocławia, [in:] Leksykon architektury Wrocławia, eds. R. Eysymont et al., Wrocław, pp. 31–38.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Roland Mruczek, Tomasz Kastek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 173
Liczba cytowań: 0
