Chełmno rod in Barczewko Schultheiss houses
DOI:
https://doi.org/10.12775/AHP.2023.006Słowa kluczowe
archaeology, Middle Ages, the beginnings of Warmia, Barczewko/Alt Wartenburg, Chełmno rod measurement unitAbstrakt
Barczewko (ger. Alt Wartenburg) is a village near Olsztyn, Warmian-Masurian Province (northeastern Poland). Historically, it was part of the Warmian bishopric established within the borders of the State of the Teutonic Order in Prussia. In 1325, a watchtower was erected on the River Pisa, and ca. 1330, intense construction works began on the hillside near the River Orzechówka. The young colony ceased to exist in 1354 as a result of a Lithuanian invasion. The historical centre of Wartenberg was rebuilt in the present-day location of Barczewo. The first time the town was founded, it suffered the same fate as other so-called lost cities (abandoned first urban settlements). The memory of that event and the name of the hill, “Old Town (ger. Altstadt)”, lives on as part of tradition. It turns out that it hides perfectly preserved relics of an early urban settlement, vast traces of fire and a cemetery of the first settlers. It likely houses also remains of Prussian autochthones. Sources list names of the first men who serves as schultheiss, Johannes and Petrus. There are reasons to believe the location of lots and buildings that belonged to them could be identified. Since the beginning of these works, the opportunity to learn about the spatial arrangement of the town was fascinating. The final season has yielded a ‘find’ of an abstract sense albeit practically important, namely, the unit of Chełmno rod (pręt) used for measuring length for development purposes.
Bibliografia
Białuński G., 2014, Wartenburg quo modo reedificatur. O trudnych początkach Barczewa, [in:] Szkice z dziejów Barczewa, eds. G. Białuński, R. Klimek, Barczewo, pp. 21–37.
Biermann F., Herrmann Ch., Koperkiewicz A., 2016a, Alt Wartenburg/Barczewko na Warmii. Początki miasta średniowiecznego i jego fortyfikacje, [in:] Grodziska Warmii i Mazur 2. Nowe badania i interpretacje, Archeologia hereditas, 7, ed. Z. Kobyliński,
Warszawa, pp. 49–77.
Biermann F., Herrmann Ch., Koperkiewicz A., 2016b, Alt-Wartenburg/Barczewko – Interdisziplinäre Erforschung einer spätmittelalterlichen Stadtwüstung im Ermland (Nordostpolen), Zeitschrift für Archäologie des Mittelalters, 44, pp. 115–147.
Biermann F., Herrmann Ch., Koperkiewicz A., 2018a, Alt Wartneburg im Kontext der spätmittelalterlichen Stadtgründungen im Ermland, [in:] Kulturelle Vernetzung in Europa. Das Magdeburger Recht und seine Städte, eds. G. Köster, Ch. Link, H. Lück, Dresden, pp. 403–421.
Biermann F., Herrmann Ch., Koperkiewicz A., 2018b, Small town in the “Great Wilderness” – research into the former medieval town and castle of Alt-Wartenburg (Barczewko, Northeastern Poland), [in:] Building a castle – preparing for war or keeping the peace?, Castell Maris Baltici, vol. 13, eds. N. Engberg et al., Bonn, pp. 123–134.
Biermann F., Herrmann Ch., Koperkiewicz A., 2019, Alt-Wartenburg. Gründung und Untergan einer Lokationsstadt in der Grosse Wildnis, [in:] Faszination Stadt. Die Urbanisierung Europas in Mittelalter und das Magdeburger Recht, eds. G. Köster, Ch. Link, Magdeburg, pp. 274–284.
Biermann F., Herrmann Ch., Koperkiewicz A., 2021, Zuwanderer und Einheimische im spätmittel – alterlichen Ermland – archäologische Anzeichen für Kontakte und Ausgleichsprozesse auf dem Friedhof von Alt-Wartenburg (Barczewko), Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands (ZGAE), 65, pp. 3–30.
Biermann F., Herrmann Ch., Koperkiewicz A., Ubis E., 2019, Burning Alt-Wartenburg. Archaeological evidence for the conflicts between the Teutonic Order and the Grand Duchy of Lithuania from a deserted medieval town near Barczewko (Warmia, Poland), Lietuovos Archeologija, vol. 45, pp. 265–294.
Biermann F., Schenk T., 2014, Neue Einsichten zur Gründung der Stadt Freyenstein (Prignitz), [in:] Gründung im archäologischen Befund, Mitteilungen der Deutschen Gesellschaft für Archäologie des Mittelalters und der Neuzeit, vol. 27, Paderborn, pp. 69–76.
Bonigk von G., 1883, Die Stätte der alten Stadt Warteburg und die Wallberge der Umgebung, Altpreußische Monatsschrift, Neue Folge, vol. 20, pp. 152–160.
Dzwonowo, 2017, Dzwonowo: średniowieczne zaginione miasto, vol. 1: Środowisko naturalne, zarys dziejów, badania nieinwazyjne, eds. M. Krzepkowski, M. Moeglich, P. Wroniecki, Wągrowiec.
Elzanowska A., 2024, Badanie dendrochronologiczne prób drewna z Barczewka (Alt Wartenburg) na Warmii, typescript in the Institute of Archaeology, University of Gdańsk, Toruń.
Herrmann Ch., 2007, Mittelalterliche Architektur im Preussenland. Untersuchungen zur Frage der Kunstlandschaft und Geographie, Petersberg, Olsztyn.
Herrmann Ch., 2014, Lokacja Barczewka w źródłach historycznych, [in:] Szkice z dziejów Barczewa, eds. G. Białuński, R. Klimek, Barczewo, pp. 37–48.
Heussner K.U., 2016, Holzproben aus dem Komplex Barczewko, typescript in the Institute of Archaeology, University of Gdańsk, Berlin.
Kałdowski J., 1984, Ratusz w Chełmnie, Toruń.
Klimek R., 2013, Zaginione zamki i strażnice z pierwszej połowy XIV wieku z obszaru Warmii biskupiej oraz propozycje ich lokalizacji, [in:] Grodziska Warmii i Mazur 1. Stan wiedzy i perspektywy badawcze, Archaeologica hereditas, 2, ed. Z. Kobyliński, Warszawa–Zielona Góra, pp. 205–224.
Koperkiewicz A., 2019, Civitas Wartberg. Warmińska kapsuła czasu, Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski, vol. 11, pp. 57–74.
Koperkiewicz A., 2020, “Anno 1354 Kynstute, Algard …festinant in Wartenberg”. O trudnych początkach Barczewa, [in:] Homini, qui in honore fuit. Księga pamiątkowa poświęcona śp. Profesorowi Grzegorzowi Białuńskiemu, eds. A. Dobrosielska, A. Pluskowski, S. Szczepański, Olsztyn, pp. 185–308.
Koperkiewicz A., 2021, A cemetery of the first settlers in Southern Warmia against the background of medieval inhumation necropolises in Teutonic Prussia, Archaeologia Historica Polona, vol. 28, pp. 199–228.
Koperkiewicz A., 2023, Civitas Ylienburg. Głos wołającego na Puszczy (Galindzkiej) o ratunek dla pierwszych lokacji miejskich Warmii i Mazur, Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski, vol. 15, pp. 6–27.
Kozaczewski T., 1973, Rozplanowanie, układ przestrzenny i rozwój miasta średniowiecznego, Wrocław.
Krzywdziński R., 2018, Jatki rzeźnicze głównego miasta w Gdańsku w świetle źródeł archeologicznych, [in:] Jatki mięsne w Gdańsku od XIV do XX wieku, eds. A. Pudło, W. Ossowski, E. Trawicka, Res Gedanenses. Studia i materiały Muzeum Gdańska, vol. 16, Gdańsk, pp. 13–233.
Kwiatkowski K., 2016, Wojska zakonu niemieckiego w Prusach 1230–1525. Korporacja, jej pruskie władztwo, zbrojni, kultura wojny i aktywność militarna, Toruń.
Maciakowska Z., 2011, Kształtowanie przestrzeni miejskiej głównego miasta w Gdańsku do początku XV wieku, Gdańsk.
Mackiewicz A., 1997, Badania archeologiczne starego miasta w Morągu, [in:] Badania archeologiczne starych miast Warmii i Mazur a problemy ich rewaloryzacji, eds. J. Wysocki, J. Michalski, Nidzica, pp. 113–120.
MTB, 1896, Das Marienburger Tresslerbuch der Jahre 1399–1409, ed. E. Joachim, Köningsberg.
Nawrolska G., 2012, Początki Elbląga w świetle źródeł archeologicznych, Elbląg.
Nowak Z., 1968, Dzieje Chełmna do końca XVIII w., [in:] Dzieje Chełmna i jego regionu. Zarys monograficzny, ed. M. Biskup, Toruń, pp. 109–181.
Piekalski J., 1996, Początki budynków o konstrukcji szkieletowej na terenie Środkowej Europy, [in:] Archeologia Historica Polona, vol. 3, ed. J. Olczak, Toruń, pp. 73–75.
Piekalski J., 1999, Od Kolonii do Krakowa. Przemiana topografii wczesnych miast, Wrocław.
Poklewski-Koziełł T., 1997, Badania archeologiczne w Dąbrównie w woj. olsztyńskim w roku 1980 i w latach 1988–95 jako przyczynek do studiów nad rewaloryzacja miasteczka, [in:] Badania archeologiczne starych miast Warmii i Mazur a problemy ich rewaloryzacji,
eds. J. Wysocki, J. Michalski, Nidzica, pp. 81–94.
Schenk T., 2009, Die „Altstadt” von Freyenstein, Lkr. Ostprignitz-Ruppin. Rekonstruktion der brandenburgischen Stadtwustung des 13. Jh. auf der Grundlage archaologischer Grabungen und Prospektionen und Grundzuge eines denkmalpflegerischen Konzepts, Materialien zur Archaologie in Brandenburg 2, Rahden.
Starski M., 2015, Rynek miasta lokacyjnego w Pucku w świetle badań archeologicznych, Warszawa.
Trawicka E., 2018, Zabytki metalowe, [in:] Jatki mięsne w Gdańsku od XIV do XX wieku, eds. A. Pudło, W. Ossowski, E. Trawicka, Res Gedanenses. Studia i materiały Muzeum Gdańska, vol. 16, Gdańsk, pp. 335–388.
Ważny T., 2015, Dendrochronologische Untersuchung von Holzproben aus Barczewko/Alt-Wartenburg (Ermland), typescript in the Institute of Archaeology, University of Gdańsk, Toruń.
Wiewióra M., 2020, The beginnings of the Teutonic state in the light of the latest studies, Archaeologia Historica Polona, vol. 28, pp. 117–145.
W poszukiwaniu zaginionego miasta, 2015, W poszukiwaniu zaginionego miasta: 15 lat badań średniowiecznej lokalizacji Nieszawy, eds. A. Andrzejewski, P. Wroniecki, Łódź.
Wroniecki P., Jaworski M., Rzeźnik P., 2014, Sprawozdanie z badań geofizycznych wykonanych w miejscowości Barczewko, gm. Barczewo, stan. 1, AZP 22–62/3, działka nr 305 w 2014 r., typescript in the Institute of Archaeology, University of Gdańsk, Warszawa.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Arkadiusz Koperkiewicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 92
Liczba cytowań: 0
