Left-bank Castle in Wrocław. Part 1: From the seat of the Piasts to an imperial residence
DOI:
https://doi.org/10.12775/AHP.2022.005Słowa kluczowe
Śląsk, Wrocław, średniowiecze, architektura, urbanistyka, zamek, cegłaAbstrakt
Praca stanowi próbę podsumowania nowszych studiów nad lewobrzeżną siedzibą książęcą i cesarską we Wrocławiu, w oparciu o kwerendy źródłowe oraz wyniki badań archeologiczno-architektonicznych z lat 1999-2005. Kompleksowo omawia średniowieczne i wczesnonowożytne fazy budowlane wyróżnione w trakcie prac wykopaliskowych. Zwraca również uwagę na związki zamku z organizmem wczesnomiejskim formującym się na lewym brzegu Odry oraz jego najstarszymi systemami obronnymi.
Bibliografia
Babij M., Dąbrowski P., Gronkiewicz S., Ilkosz J., Mruczek R., Stefanowicz M., Wiśniewski Z., 1999, Ratownicze badania archeologiczno-architektoniczne związane z remontem sieci cieplnej przy pl. Uniwersyteckim oraz ul. Grodzkiej, Szewskiej i Uniwersyteckiej na Starym Mieście we Wrocławiu. Zadanie I. Etap 2. Stare Miasto, typescript in the archive of the Provincial Conservator of Monuments in Wrocław, Wrocław.
Badura J., Kastek T. A., 2018, Topograficzne uwarunkowania lokalizacji zamków wrocławskich, Archaeologia Historica Polona, vol. 26, pp. 135–162.
Badura J., Kastek T., Mruczek R., Stefanowicz M., 2010, Z nowszych badań obwarowań i fortyfikacji Wrocławia, cz. 1: Pas południowy w rejonie obecnego Placu Wolności, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, vol. 52, pp. 365–425.
Bimler K., 1933, Schlesischen Burgen und Renaissanceschlösser. Die ehemalige Kaiserburg im Breslau, Breslau.
Bimler K., 1940, Die schlesischen massiven Wehrbauten, vol. 1: Fürstentum Breslau. Kreise Breslau, Neumarkt, Namslau, Breslau.
Bobková L., 2005, Prezentace královského majestátu v korunních zemích za vlády králů Jana a Karla, [in:] Lesk královského majestátu ve středověku. Pocta Prof. PhDr. Františku Kavkovi, CSc. K nedožitým 85. Narozeninám, eds. L. Bobková, M. Holá, Praha–Litomyšl, pp. 61–80.
BUb., 1870, Breslauer Urkundenbuch, ed. G. Korn, Breslau.
Burgemeister L., 1902, Die ehemalige kaiserlische Burg zu Breslau, Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens, Breslau, vol. 36 (2), pp. 271–317.
Burgemeister L., 1930, Die Kunstdenkmäler der Stadt Breslau, 1, Breslau.
CDS, 1860, Codex diplomaticus Silesiae, vol. 3: Henricus pauper. Rechnungen der Stadt Breslau von 1299–1358, nebst zwei Rationarien von 1386 und 1387, dem Liber imperatoris vom Jahre 1377 und den ältesten Breslauer Statuten, ed. C. Grünhagen, Breslau.
CDS, 1892, Codex diplomaticus Silesiae, vol. 16: Regesten zur schlesischen Geschichte 1301–1315. Namens des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens, eds. C. Grünhagen, C. Wutke, Breslau.
Chorowska M., 2003, Rezydencje średniowieczne na Śląsku. Zamki, pałace, wieże mieszkalne, Wrocław.
Czechowicz B., 2008, Między katedrą a ratuszem. Polityczne uwarunkowania sztuki Wrocławia u schyłku średniowiecza, Warszawa.
Czechowicz B., 2011, Dvě centra v Koruně. Čechy a Slezsko na cestach integrace a rozkolu v kontextu ideologie, polityki a umění (1348–1458), České Budějovice.
Czechowicz B., 2013, Böhmische Erbfolge und Breslau in den Jahren 1348–1361. Kunst und Geschichte auf Wegen und Holzwegen der Historiographie, Červený Kostelec.
Czechowicz B., 2015, Z Biblią w tle. Prace z historii kultury Europy Środkowej, Wrocław.
Dziurla H., 1997, Kościół uniwersytecki na zrębach lewobrzeżnego zamku, [in:] Architektura Wrocławia, vol. 3: Świątynia, ed. J. Rozpędowski, Wrocław, pp. 161–169.
Dziurla H., Eysymontt R., Zabłocka-Kos A., 1994, Studium historyczno-urbanistyczne rejonu placu Uniwersyteckiego we Wrocławiu, vol. 1, Wrocław.
Goliński M., 1997, Socjotopografia późnośredniowiecznego Wrocławia. (przestrzeń – podatnicy – rzemiosło), Acta Universitatis Wratislaviensis, no. 2010, Historia, 134, Wrocław.
Gomolcke D., 1731, Kurtz-gefasster Innbegrieff der vornehmsten Merckwürdigkeiten von der Käyser- und Königl. Stadt Bresslau in Schlesien, Brieg.
Guerquin B., 1957, Zamki śląskie, Warszawa.
Guerquin B., 1974, Zamki w Polsce, Warszawa.
Holá M., 2005, Vratislavští hejtmani. Reprezentanti královského majestátu prvních Lucemburků na českém trůně (1335–1378), [in:] Lesk královského majestátu ve středověku. Pocta Prof. PhDr. Františku Kavkovi, CSc. K nedožitým 85. Narozeninám, eds. L. Bobková, M. Holá, Praha–Litomyšl, pp. 161–176.
Holá M., 2007, „Fuit honorifice susceptus“. Holdovací cesty českých panovníků do Vratislavi v pozdním středověku, [in:] Korunní země v dějinách českého státu, 3: Rezidence a správní sídla v zemích České koruny ve 14.–17. století. Sborník příspěvků z mezinárodního kolokvia konaného ve dnech 29.–31. března 2006 v Clam-Gallasovĕ paláci v Praze, eds. L. Bobková, J. Konvičná, Praha, pp. 273–299.
Holá M., 2008, „Curia imperialis”. K možnosti ubytování dvora českých králů ve Vratislavi a k funkcím jejich sídel (1335–1526), [in:] Dvory a rezidence ve středověku, 2: Skladba a kultura středověké společnosti, eds. D. Dvořáčková-Malá, J. Zelenka, Praha, pp. 169–196.
Holá M., 2012, Holdovací cesty českých panovníků do Vratislavii v pozdním středověku a raném novověku (1437–1617), Praha.
Kajzer L., Kołodziejski S., Salm J., 2003, Leksykon zamków w Polsce, Warszawa.
Kastek T., Krzywka M., Mruczek R., 2013, Wyniki badań archeologiczno-architektonicznych na terenie zamku piastowskiego na Ostrówku w Opolu w sezonach 2011–2012, Opolski Informator Konserwatorski, no. 11, pp. 121–130.
Kastek T., Mruczek R., 2016, Średniowieczne obwarowania i fortyfikacje Wrocławia w świetle odkryć w rejonie Narodowego Forum Muzyki, [in:] Centrum staromiejskie we Wrocławiu, eds. T. Głowiński, H. Okólska, Wrocław, pp. 10–36.
Kaźmierczyk J., 1959a, Sprawozdanie z badań archeologicznych Wrocławia za rok 1957, Archeologia Śląska, vol. 3, pp. 109–128.
Kaźmierczyk J., 1959b, Wyniki badań wykopaliskowych na dziedzińcu uniwersyteckim we Wrocławiu, Archeologia Śląska, vol. 2, pp. 223–245.
KDŚl., 1959, Codex diplomaticus nec non epistolaris Silesiae. Kodeks dyplomatyczny Śląska, vol. 1, eds. K. Maleczyński, A. Skowrońska, Wrocław.
Konczewski P., Lasota Cz., Piekalski J., 2007, Zamek książęcy na lewym brzegu Odry we Wrocławiu w świetle badań z lat 2005–2006, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, vol. 49, pp. 225–254.
Konczewski P., Lasota C., Piekalski J., 2014, The Town Castle in Wrocław, [in:] Medieval Europe in motion. In Honour of Jan Klápště, eds. I. Boháčová, P. Sommer, Praha, pp. 201–211.
Konczewski P., Mruczek R., Piekalski J., 2010, The fortifications of medieval and post-medieval Wrocław/Breslau, [in:] Lübecker Kolloquium zur Stadtarchäeologie im Hanseraum VII: die Befestigungen, hrsg. M. Gläser; eds. C. Kimminus-Schneider, M. Schneider, D. Zwick, Lübeck, pp. 597–614.
Kozaczewska-Golasz H., 1995, Wrocław w latach 1204–1263, [in:] Architektura Wrocławia, vol. 2: Urbanistyka do roku 1945, ed. J. Rozpędowski, Wrocław, pp. 53–64.
Kozaczewski T., 1963, Pierwotny kościół franciszkanów we Wrocławiu, Rozprawy Komisji Historii Sztuki Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, 3, Wrocław, pp. 199–249.
Lasota C., Rozpędowski J., 1981, Rozwój przestrzenny kościoła franciszkanów we Wrocławiu, [in:] Z badań trzynastowiecznej architektury na Śląsku i w Czechach, ed. M. Niemczyk, Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, no. 15, Studia i Materiały, no. 8, Wrocław, pp. 53–64.
Luchs H., 1863, Die ehemalige kaiserliche Burg zu Breslau mit 3 Abbildungen nach Darstellung aus dem Jahren 1562, 1591, 1668, Programm der Toechterschule zu Maria-Magdalena,
Breslau.
Lutsch H., 1886, Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien, 1, Die Stadt Breslau (Die Kunstdenkmäler der Stadt Breslau im amtlichen Auftrage bearbeitet), Breslau.
Małachowicz E., 1978, Zamki wrocławskie, Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, no. 12, Studia i Materiały, no. 5, Wrocław, pp. 59–76.
Małachowicz E., 1993, Wrocławski zamek książęcy i kolegiata św. Krzyża na Ostrowie, Wrocław.
Małachowicz E., 1994, Książęce rezydencje, fundacje i mauzolea w lewobrzeżnym Wrocławiu, Wrocław.
Markgraf H., 1896, Die Strassen Breslaus nach ihrer Geschichte und ihren Namen, Breslau.
Młynarska-Kaletynowa M., 1986, Wrocław w XII–XIII wieku. Przemiany społeczne i osadnicze, Prace Komisji Archeologicznej PAN – Oddział Wrocław, no. 4, Wrocław.
Morelowski M., 1955, Wykopaliska na terenie lewobrzeżnego zamku Piastów we Wrocławiu, Ochrona Zabytków, no. 1, pp. 10–16.
Mruczek R., 2003, Zamki wieżowe na Śląsku w średniowieczu, typescript of doctoral thesis written at the Faculty of Architecture of Wrocław University of Science and Technology under the supervision Prof. J. Rozpędowski, Wrocław.
Mruczek R., 2012, Wczesne zamki śląskie, [in:] Nie tylko trony: księga jubileuszowa ofiarowana profesorowi Ernestowi Niemczykowi, eds. J. L. Dobesz, A. Gryglewska, M. M. Rudnicka-Bogusz, Wrocław, pp. 125–150.
Mruczek R., 2018, Bergfried, Donjon, Eigenkirche: miejsce zamków śląskich w architekturze europejskiej, Archaeologia Historica Polona, vol. 26, pp. 101–134.
Mruczek R., 2019, Średniowieczne miasto i zamek na Śląsku: urbanistyka i architektura obronna, [in:] Dziedzictwo architektoniczne: badania oraz adaptacje budowli sakralnych i obronnych, ed. E. Łużyniecka, Wrocław 2019, pp. 79–94.
Mruczek R., Nowakowski D., Piekalski J., Stefanowicz M., Wachowski K., 2003, Sprawozdanie z ratowniczych badań archeologicznych przeprowadzonych na dziedzińcu Uniwersytetu w 2002–2003 r., typescript in the archive of the Provincial Conservator of Monuments in Wrocław, Wrocław.
Mruczek R., Nowakowski D., Stefanowicz M., 2005, Zamek lewobrzeżny we Wrocławiu w świetle nowszych badań, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, vol. 47, pp. 175–191.
Mruczek R., Stefanowicz M., 2000, Badania archeologiczno-architektoniczne w rejonie zamku lewobrzeżnego we Wrocławiu w 1999 roku, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, vol. 42, Wrocław, pp. 237–251.
Mruczek R., Stefanowicz M., 2010, Południowy pas obwarowań i fortyfikacji Wrocławia w rejonie obecnego pl. Wolności na tle przemian przestrzennych i prawnych miasta średniowiecznego i nowożytnego, [in:] Non solum villae: księga jubileuszowa ofiarowana profesorowi Stanisławowi Medekszy, ed. J. Kościuk, Wrocław, pp. 401–454.
Müller K. A., 1844, Vaterländische Bilder oder Geschichte und Beschreibung sämmtlicher Burgen und Ritterschlösser Schlesiens beider Antheile und der Grafschaft Glatz, Glogau.
Nowakowski D., 2023, Zamki i dwory księstwa wrocławskiego od XIII do XVI wieku, Wrocław.
Pianowski Z., 1994, „Sedes regni principales”. Wawel i inne rezydencje piastowskie do połowy XIII wieku na tle europejskim, Kraków.
Pol N., 1813, Die Jahfbücher der Stadt Breslau, vol. 1 (2), ed J. G. Gottlieb, Breslau.
Rozpędowski J. 1965, Początki zamków w Polsce w świetle badań warowni legnickiej, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 10, vol. 3–4, pp. 149–180.
Rozpędowski J., 1971, Zamek romański w Legnicy, Szkice Legnickie, 6, pp. 5–45.
Rozpędowski J., 1972, Rozwój przestrzenny kościoła Klarysek we Wrocławiu, Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, no. 2, Studia i Materiały, no. 1, Wrocław.
Rozpędowski J., 1978, Architektura świecka do połowy XIII wieku, [in:] Wrocław – jego dzieje i kultura, ed. Z. Świechowski, Warszawa, pp. 50–55.
Rozpędowski J., 1995, Wrocław pierwszej lokacji, [in:] Architektura Wrocławia, vol. 2: Urbanistyka do roku 1945, ed. J. Rozpędowski, Wrocław, pp. 41–52.
Rozpędowski J., 2009, Zamek w Legnicy, [in:] Atlas historyczny miast polskich, vol. 4: Śląsk, issue 9: Legnica, eds. R. Eysymontt, M. Goliński, Wrocław, pp. 33–41.
SUb., 1963, Schlesisches Urkundenbuch, vol. 1: 971–1230, ed. H. Appelt, Wien–Köln–Graz.
SUb., 1977, Schlesisches Urkundenbuch, vol. 2: 1231–1250, ed. W. Irgang, Köln–Wien.
SUb., 1984, Schlesisches Urkundenbuch, vol. 3: 1251–1266, ed. W. Irgang, Köln–Wien.
SUb., 1988, Schlesisches Urkundenbuch, vol. 4: 1267–1281, ed. W. Irgang, Köln–Wien.
SUb., 1993, Schlesisches Urkundenbuch, vol. 5: 1281–1290, ed. W. Irgang, Köln–Wien.
Worbs J. G., 1812, Historische Nachrichten über die ältensten Burgen Schlesiens, Archiv von und für Schlesien.
Żurek A., 1997, Dawny Zamek Cesarski, pl. Uniwersytecki, [in:] Atlas architektury Wrocławia, vol. 1, ed. J. Harasimowicz, Wrocław, pp. 98–99.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Małgorzata Chorowska, Roland Mruczek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 200
Liczba cytowań: 0
