Medieval Friar Minor Church in Brzeg – from the second half of the 13th to the beginning of the 16th century
DOI:
https://doi.org/10.12775/AHP.2022.007Słowa kluczowe
Śląsk, architektura, gotyk, kościół, bracia mniejsi (franciszkanie), BrzegAbstrakt
Artykuł prezentuje wyniki interdyscyplinarnych prac badawczych prowadzonych w kościele minorytów w Brzegu. We wstępie omówiono architekturę i przeanalizowano wzmianki źródłowe dotyczące konwentu oraz kościoła. Podstawą rozważań są przeprowadzone badania architektoniczne oraz archeologiczne obejmujące analizę technologii, materiału budowlanego i detalu architektonicznego oraz studia ikonograficzne. Na ich bazie przedstawiono formę średniowiecznego kościoła o trójprzęsłowym prezbiterium oraz dwunawowym czteroprzęsłowym korpusie wzniesionym u schyłku XIII wieku. Omówiono także zakres przekształceń zrealizowanych w dwóch fazach. W pierwszej w II połowie XIV wieku dodano przęsło ołtarzowe i powiększono nawę południową oraz drugiej - z przełomu XV i XVI wieku, obejmująca odbudowę świątyni po pożarze. W podsumowaniu osadzono przemiany stylistyczne wystroju architektonicznego kościoła w kontekście nurtów występujących na obszarze Śląska w okresie średniowiecza.
Bibliografia
Adamski J., 2017, Gotycka architektura sakralna na Śląsku w latach 1200–1420. Główne kierunki rozwoju, Kraków.
AP Wrocław, Archiwum Państwowe we Wrocławiu, WS Prowincja śląska, Bericht über die Ausgrabung in der Gruft der Franciskanerkloster zu Brieg vom November 1941 bis Februar 1942.
Architektura gotycka, 1995, Architektura gotycka w Polsce, eds. T. Mroczko, M. Arszyński, part 2: Katalog zabytków, ed. A. Włodarek, Warszawa.
Burnita J., Lasota Cz., Legendziewicz A., 2002, Badania ściany zachodniej prezbiterium, wieży oraz elewacji korpusu kościoła pofranciszkańskiego w Brzegu, typescript in the archive of the Provincial Conservator of Monuments in Opole, Wrocław–Brzeg.
Burnita J., Lasota Cz., Legendziewicz A., 2003, Wykonanie badań architektonicznych ścian wnętrza prezbiterium i korpusu, murów na strychu (II etap) kościoła franciszkanów pw. św. Piotra i Pawła w Brzegu, typescript in the archive of the Provincial Conservator of Monuments in Opole, Wrocław–Brzeg.
CDS, 1868, Codex diplomaticus Silesiae, Regesten zur Schlesischen Geschichte, vol. 7 (3), ed. C. Grünhagen, Breslau.
CDS, 1870, Codex diplomaticus Silesiae, vol. 9, Urkunden der Stadt Brieg. Urkundliche und chronikalische nachrichten über die Stadt Brieg, die dortigen Klöster, die Stadt- und Stiftsgüter bis zur Jahre 1550, ed. C. Grünhagen, Breslau.
Czerner R., 1998, Wyniki uzupełniających oględzin kościoła pofranciszkańskiego w Brzegu i studiów nad jego architekturą, typescript in the archive of the Provincial Conservator of Monuments in Opole, Wrocław.
Czerner R., Lasota Cz., 1988, Rozwój architektury kościoła franciszkanów w Lwówku Śląskim, Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, no. 19, Studia i materiały, no. 9, pp. 75–97.
Czerner R., Lasota Cz., 1997, Wstępne propozycje programu badań i przebiegu prac konserwatorskich kościoła pofranciszkańskiego w Brzegu, typescript in the archive of the Provincial Conservator of Monuments in Opole, Wrocław.
Eysymontt J., 1963, Studium historyczno-architektoniczne kościoła i klasztoru minorytów w Brzegu, Przedsiębiorstwo Konserwacji Zabytków Oddział Wrocław, typescript in the archive of the Provincial Conservator of Monuments in Opole, Wrocław.
Eysymontt J., 1978, Architektura pierwszych kościołów franciszkańskich na Śląsku, [in:] Z dziejów sztuki śląskiej, ed. Z. Świechowski, Warszawa, pp. 41–92.
Fischer F. E., Stuckart C. F., 1819, Geschichte der Städte Schlesien mit Abbildungen, vol. 1, Schweidnitz.
Grenda K., Janczewski P., Lasota Cz., Rutka H., 2010, Badania architektoniczno-archeologiczne w kościele minorytów w Brzegu, typescript in the archive of the Provincial Conservator of Monuments in Opole, Wrocław.
Gryczewski J., 2014, Badania stratygraficzne wnętrza korpusu kościoła pofranciszkańskiego w Brzegu, typescript in the archive of the Provincial Conservator of Monuments in Opole, Brzeg.
Hanulanka D., 1971, Sklepienia późnogotyckie na Śląsku, Rozprawy Komisji Historii Sztuki Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, vol. 7, Wrocław.
Katalog, 1962, Katalog zabytków sztuki w Polsce, vol. 7 (1): Województwo opolskie, powiat brzeski, eds. T. Chrzanowski, M. Kornecki, M. Zlat, Warszawa.
Kozaczewski T., 1963, Pierwotny kościół Franciszkanów we Wrocławiu, Prace Komisji Historii Sztuki Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, vol. 3, pp. 199–249.
Kozaczewski T., 2006, Głogów średniowieczny do końca XIII wieku. Osadnictwo i architektura, Głogów.
Kutzner M., 1980, Technika i organizacja budowy gotyckich kościołów miejskich na Śląsku na przykładzie realizacji kościoła św. Mikołaja w Brzegu, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, vol. 9, pp. 75–125.
Lasota Cz., Legendziewicz A., 2004, Wyniki wykopaliskowych badań architektonicznych kościoła pofranciszkańskiego w Brzegu przeprowadzonych w 2004 roku, typescript in the archive of the Provincial Conservator of Monuments in Opole, Wrocław–Brzeg.
Lasota Cz., Legendziewicz A., 2005, Wyniki uzupełniających badań architektonicznych kościoła pofranciszkańskiego w Brzegu, typescript in the archive of the Provincial Conservator of Monuments in Opole, Wrocław–Brzeg.
Legendziewicz A., 2011, Wczesnogotycki kościół parafialny w Grodkowie i jego przekształcenia w okresie późnego średniowiecza, Czasopismo Techniczne Politechniki Krakowskiej, 108 (7A), pp. 405–422.
Legendziewicz A., Grodzka E., Marcinów A., 2019, Wyniki badań architektonicznych dawnego kościoła franciszkańskiego pw. śś. Apostołów Piotra i Pawła w Żaganiu, typescript in the archive of the Provincial Conservator of Monuments in Zielona Góra, Wrocław.
Legendziewicz A., Lasota Cz., 2005, Badania średniowiecznej architektury kościoła minorytów w Brzegu, typescript in the archive of the Centrum Wiedzy i Informacji Naukowo-Technicznej, Wrocław University of Science and Technology, Wrocław.
Lucae F., 1689, Schlesiens curieuse Denkwürtigkeiten der vollkommene Chronica von Ober- und Niederschlesien, Frankfurt am Main.
Pilch J., 2006, Leksykon zabytków Górnego Śląska, Warszawa.
Projekt, 2009, Projekt budowlany odbudowy dachu dwukalenicowego nad kościołem pofranciszkańskim (kościół Minorytów) przy pl. Młynów w Brzegu, oprac. A. Legendziewicz, P. Szkoda, typescript in the archive of the Provincial Conservator of Monuments in Opole, Wrocław.
Riestra de la P., 1999, Gothic architecture of the “German Lands”, [in:] The art of gothic. Architecture, sculpture, painting, ed. R. Toman, Cologne.
Urkunden, 1917, Urkundenbuch Goldberg und Breslau, Urkundenbuch der Kustodien Goldberg und Breslau, part 1, ed. Ch. Reisch, Düsseldorf, pp. 1240–1517.
Wąs G., 2000, Klasztory franciszkańskie w miastach śląskich i górnołużyckich XIII–XIV wieku, Wrocław.
Werner F. B., Topographia oder Prodromus Delineati Principatus Lignicensis Bregensis, et Wolaviensis. Pars II, University of Wrocław Library, public domain, Wrocław.
Zimmermann F. A., 1783, Beiträge zur Beschreibung von Schlesien, vol. 1, Brieg.
Zlat M., 1960, Brzeg. Śląsk w zabytkach sztuki, Wrocław.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Czesław Lasota, Andrzej Legendziewicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 175
Liczba cytowań: 0