The inner perimeter of the town fortifications and its role in the townspace
Example of Wrocław at the turn of the Middle Ages and modern times.
DOI:
https://doi.org/10.12775/AHP.2022.006Słowa kluczowe
mury miejskie, zamek, pustki budowlane, wtórne użycie materiałów budowlanychAbstrakt
The aim of the article is to trace changes in the development of the area of the former town fortifications as an example of space recycling and adapting the town to changing conditions. A case study was carried out of Wrocław, one of the few cities in Poland with an inner and outer perimeters of mediaeval fortifications. We used archaeological sources, architectural research, documents and iconography to reconstruct the changes in the urban plots created by the division of the fortification area. Town walls change function from the military objects through the workshops, residential buildings, gardens, roads, up to their demolition. The role of the inner moat is also described, with attention drawn to ecological aspects of its functioning. Efforts were made to determine the long-term impact of those transformations on the social structure and city development.
Bibliografia
Adams J. Q., 1804, Letters on Silesia: written during a tour through that country in the years 1800–1801, ed. J. Budd, London.
Atlas, 2017, Atlas historyczny miast polskich, vol. 4: Śląsk, issue 13: Wrocław, eds. M. Młynarska-Kaletynowa, R. Eysymontt, M. Goliński, Wrocław.
Baeriswyl A., 2003, Stadt, Vorstadt und Stadterweiterung im Mittelalter. Archäologische und historische Studien zum Wachstum der drei Zähringerstädte Burgdorf, Bern und Freiburg im Breisgau, Basel.
Bailey G., 2007, Time perspectives, palimpsests and the archaeology of time, Journal of Anthropological Archaeology, vol. 26/2, pp. 198–223.
Behrer Ch., 2019, München – die befestigte Stadt. Zwei Rundgänge zu den ehemaligen Wehranlagen, München.
Berduła L., Karst M., Fabisiak W., Zalewski S., 1993, Wyniki badań archeologiczno-architektonicznych na posesjach Kacerska Górka nr 6, 8, 10, 12, 14, 16 i Zaułek Koci nr 17, 19, 21, 23, 25, 27, Silesia Antiqua, vol. 35, pp. 102–127.
Bimler K., 1933, Schlesische Burgen und Renaissanceschlösser. Die ehemalige Kaiserburg im Breslau, Breslau.
Bimler K., 1940, Die schlesischen massiven Wehrbauten, vol. 1: Breslau, Breslau.
Breslauer Urkundenbuch, 1870, Breslauer Urkundenbuch, ed. G. Korn, Breslau.
Brzezowski W., 2005a, Dom mieszkalny we Wrocławiu w okresie Baroku, Wrocław.
Brzezowski W., 2005b, Urządzenia wodno-kanalizacyjne w domach wrocławskich w XVII i XVIII w., Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 53, no. 3–4 , pp. 305–312.
Brzezowski W., Jagiełło M., 2014, Ogrody na Śląsku, vol. 1: Od średniowiecza do XVII wieku, Wrocław.
Brzezowski W., Jagiełło M., 2017, Ogrody na Śląsku, vol. 2: Barok, Wrocław.
Brzezowski W., Lasota C., Chorowska M., 1998, Parcelacja i zabudowa kwartału w wiekach XIII–XVIII, Silesia Antiqua, vol. 39, pp. 157–189.
Burgemeister L., 1902, Die ehemalige kaiserliche Burg zu Breslau, Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens, Breslau, pp. 271–317.
Buśko C., 1995, Zaplecze gospodarcze kamienicy mieszczańskiej, [in:] Architektura Wrocławia, vol. 1: Dom, ed. J. Rozpędowski, Wrocław, pp. 89–104.
Cembrzyński P., Radomski M., 2020, “Empt” space in Central European medieval towns through an interdisciplinary perspective, Urban History, vol. 49, pp. 1–21.
Chmal H., Traczyk A., 1998, Geologiczno-geomorfologiczna charakterystyka rejonu badań archeologicznych, Silesia Antiqua, vol. 39, pp. 275–279.
Christophersen A., 2015, Performing towns: steps towards an understanding of medieval urban communities as social practice, Archaeological Dialogues, vol. 22 (2), pp. 109–132.
Creighton O., Higham R., 2005, Medieval town walls: an archaeology and social history of urban defence, Stroud.
Curdes G., Ulrich M., 1997, Die Entwicklung des Kölner Stadtraumes, Dortmund.
Czaja S., 2011, Powodzie w dorzeczu górnej Odry, Katowice.
Deeters J., 2022, Vom Bau der Großen Mauer um Köln 1180, Neue Überlegungen zu einem alten Problem der Kölner Stadtgeschichte, [in:] Geschichte in Köln, Zeitschrift für Stadt- und Regionalgeschichte, 69, pp. 33–49.
Engbersen G., 2001, The urban palimpsest. Urban marginality in an advanced society, European Journal of Anthropology, vol. 38, pp. 125–38.
Eysymontt R., 1995, Plac Uniwersytecki – niektóre aspekty rozplanowania zabudowy w okresie średniowiecza, renesansu i baroku, [in:] Architektura Wrocławia, vol. 2: Urbanistyka, ed. J. Rozpędowski, Wrocław, pp. 87–105.
Fabisiak A., Mruczek R., 2002, Przyczynek do znajomości średniowiecznych murów obronnych Wrocławia, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, vol. 44, pp. 529–531.
Goliński M., 1986, Fortyfikacje miejskie Wrocławia XIII–XIV w., Studia i Materiały do Historii Wojskowości, vol. 29, pp. 23–41.
Goliński M., 1997, Socjotopografia późnośredniowiecznego Wrocławia (przestrzeń – podatnicy – rzemiosło), Wrocław.
Goliński M., Żerelik R., 1992, Wrocławska miejska księga czynszów z połowy XIV wieku, Acta Universitatis Wratislaviensis, 1386, Historia, vol. 101, pp. 2–28.
Górska H., 2014, Wrocławska drewniana architektura szkieletowa, Wrocław. Guszpit P., Limisiewicz A., 1998, Wyniki badań archeologicznych, Silesia Antiqua, vol. 39, pp. 49–156.
Jervis B., Cembrzyński P., Fleisher J., Tys D., Wynne-Jones S., 2021, The archaeology of emptiness? Understanding open urban spaces in the medieval world, Journal of Urban Archaeology, vol. 4. pp. 221–246.
Kasprzak M., 2010, Wezbrania i powodzie na rzekach Dolnego Śląska, [in:] Wyjątkowe zdarzenia przyrodnicze na Dolnym Śląsku i ich skutki, ed. P. Migoń, Wrocław, pp. 81–129.
Kastek T., 2010, Obwarowania Wrocławia pierwszej lokacji? Badania na placu Teatralnym, ulicy Świdnickiej i Heleny Modrzejewskiej, [in:] Non solum villae, ed. J. Kościuk, Wrocław, pp. 361–378.
Kastek T., Mruczek R., 2016, Średniowieczne obwarowania i fortyfikacje Wrocławia w świetle odkryć w rejonie Narodowego Forum Muzyki, [in:] Centrum staromiejskie we Wrocławiu, eds. T. Głowiński, H. Okólska, Wrocław, pp. 10–36.
Kitliński B., Limisiewicz A., Mruczek R., 2004, Rozwój osadnictwa w strefie fortyfikacji miejskich w świetle badań parceli przy ul. Białoskórniczej 1 we Wrocławiu, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, vol. 46, pp. 151–173.
Konczewski P., 2001, Ratownicze badania archeologiczno-architektoniczne w rejonie placu Dominikańskiego we Wrocławiu, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, vol. 44, pp. 385–394.
Konczewski P., 2007, Działki mieszczańskie w południowo-wschodniej części średniowiecznego i wczesnonowożytnego Wrocławia, Wratislavia Antiqua, 9, Wrocław.
Konczewski P., Lasota C., Piekalski J., 2014, The Town Castle in Wrocław, [in:] Medieval Europe in motion. In honor of Jan Klápště, eds. I. Boháčová, P. Sommer, Praha, pp. 201–211.
Konczewski P., Mruczek R., Piekalski J., 2010, The fortifications of medieval and post-medieval Wrocław/Breslau, [in:] Lübecker Kolloquium zur Stadtarchäeologie im Hanseraum 7: die Befestigungen, ed. M. Gläser, Lübeck, pp. 597–614.
Kupka V., 2008, Pražská opevnění, Praha.
Lasota C., Wiśniewski Z., 1998, Badania fortyfikacji miejskich Wrocławia z XIII wieku, Silesia Antiqua, vol. 39, pp. 9–30.
Limisiewicz A., Mruczek R., 2010, Fara św. Marii Magdaleny na tle przemian przestrzennych wczesnego Wrocławia, [in:] Śródmiejska katedra. Kościół św. Marii Magdaleny w dziejach i kulturze Wrocławia, ed. B. Czechowicz, Wrocław, pp. 55–136.
Limisiewicz A., Wiśniewski Z., 1998, Stratygrafia rozwoju osadnictwa, Silesia Antiqua, vol. 39, pp. 35–48.
Małachowicz E., 1994, Książęce rezydencje, fundacje i mauzolea w lewobrzeżnym Wrocławiu, Wrocław.
Markgraf H., 1896, Die Straßen Breslaus nach ihrer Geschichte und ihren Namen, Breslau.
Markgraf H., 1915, Kleine Schriften zur Geschichte Schlesiens und Breslaus, Breslau.
Mruczek R., Nowakowski D., Stefanowicz M., 2003, Badania archeologiczno-architektoniczne na terenie zamku lewobrzeżnego we Wrocławiu w 2002 roku, typescript in the archive of the Provincial Conservator of Monuments in Wrocław, Wrocław.
Mruczek R., Stefanowicz M., 2010, Południowy pas obwarowań i fortyfikacji Wrocławia w rejonie obecnego pl. Wolności na tle przemian przestrzennych i prawnych miasta średniowiecznego i nowożytnego, [in:] Non solum villae, ed. J. Kościuk, Wrocław, pp. 401–454.
Müller K. A., 1844, Vaterländische Bilder oder Geschichte und Beschreibung sämmtlicher Burgen und Ritterschlösser Schlesiens beider Antheile und der Grafschaft Glatz, Glogau.
Padberg B.,1996, Die Oase aus Stein. Humanökologische Aspekte des Lebens in mittelalterlichen Städten, Berlin.
Piekalski J., 2013, The environment and living conditions in Wroclaw (Breslau) in the 16–18 centuries, [in:] Historical archaeology in Central Europe, ed. N. Mehler, Rocville, pp. 379–394.
Piekalski J., Duma P., Jaworski K., Boguszewicz A., 2020, A city and river in pre-industrial East-Central Europe. Case study: Wrocław, Archaeologia Historica Polona, vol. 28, pp. 79–115.
Piszczałowski W., Lissak Z., Karst M., Zalewski S., 1993, Sprawozdanie z badań w obrębie dawnych posesji Plac Dominikański 3, 5, 7/9 oraz Zaułek Niski 6, 8, 10, 12, Silesia Antiqua, vol. 35, pp. 35–59.
Piwko R., Romanow J., 1993, Formy przeobrażenia i fazy zagospodarowania północno-wschodniej części terenu placu Dominikańskiego w świetle wyników badań archeologiczno-architektonicznych (Zaułek Niski nr. 35–49, Zaułek Koci nr. 34–48), Silesia Antiqua, vol. 35, pp. 71–83.
Rawcliffe C., 2009, A marginal occupation? The medieval laundress and her work, Gender & History, vol. 21/1, pp. 147–169.
Romanow J., 2001, Chronologia bramy Piaskowej w świetle wyników badań wykopaliskowych w roku 2000, Silesia Antiqua, vol. 42, pp. 133–147.
Słoń M., 2011, Miasta podwójne i wielokrotne w średniowiecznej Europie, Wrocław.
Smith M. L., 2008, Urban empty spaces. Contentious places for consensus-building, Archaeological Dialogues, vol. 15, pp. 216–231.
Sowina U., 2016, Water, towns and people. Polish lands against a European background until the mid-16th century, Frankfurt am Main.
Söderlund K., 2010, Stockholm’s fortifications in medieval and early modern times, [in:] Lübecker Kolloquium zur Stadtarchäologie im Hanseraum 7, Die Befestigungen, ed. M. Gläser, Lübeck, pp. 751–764.
Stein B., 1995, Die Beschreibung der Stadt Breslau der Renaissancezeit durch Bartholomäus Stein, ed. R. Żerelik, Wrocław.
SUb., 1984, Schlesisches Urkundenbuch, vol. 3, ed. W. Irgang, Köln–Wien.
SUb., 1998, Schlesisches Urkundenbuch, vol. 6, ed. W. Irgang, Köln–Wien.
Sulej K., 2011, Fundacje artystyczne wrocławskiego patrycjusza Heinricha Rybischa (1485–1544), Wrocław.
Untermann M., 2008, Schrumpfungsprozesse in der spätmittelalterlichen Stadt, [in:] Schrumpfende Städte: Ein Phänomen Zwischen Antike und Moderne, eds. A. Owzar, A. Lampen, Köln, pp. 91–107.
Zabłocka-Kos A., 1995, Przemiany architektoniczne rejonu placu Uniwersyteckiego od końca XVIII wieku do 1945 roku, [in:] Architektura Wrocławia, vol. 2: Urbanistyka, ed. J. Rozpędowski, Wrocław, pp. 107–121.
Ziątkowski L., 2017, Rozwój przestrzenny i architektoniczny Wrocławia w XVI–XVIII wieku, [in:] Atlas historyczny miast polskich, vol. 4: Śląsk, issue 13: Wrocław, eds. R. Eysymontt, M. Goliński, Wrocław, pp. 36–40.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Maria Legut-Pintal, Roland Mruczek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 175
Liczba cytowań: 0
