Ethnobotanical and faunistic aspects in the archaeological interpretation of the 17th and 18th century coffin burials in the Basilica of the Holy Trinity in Strzelno (Kuyavia, Poland)
DOI:
https://doi.org/10.12775/AHP.2021.011Słowa kluczowe
palaeoethnobotany, funeral plants, symbolic plants, insect remains, Fannia canicularis, 17th and 18th century coffin burials, burial customsAbstrakt
Botanical analyses of samples taken from four coffin burials dated to the 17th and 18th centuries, located inside the Basilica of the Holy Trinity, at the Norbertine convent in Strzelno, in Kuyavia, revealed presence of thirteen plant taxa and numerous remains of Fannia canicularis pupae found among the plant remains. The practical and decorative properties of these plants,
as well as their traditional symbolic meaning and application in the burial customs, have been discussed. The study provided new information on local funeral customs and allowed for the indication of the approximate timing of each of the examined burials, significantly enriching the data obtained by archaeologists.
Bibliografia
Ariès F., 1992, Człowiek i śmierć, Warszawa.
Awe S., Amobi O.O., 2015, Antibacterial, phytochemical and proximate analysis of Pteridium aquilinum, International Journal of Research in Pharmacy and Biosciences, 2 (9), pp. 1–7.
Badura M., Jarosińska M., Noryśkiewicz A.M., Kosmaczewska A., Sady-Bugajska A., Święta-Musznicka J., Pińska K., Latałowa M., 2022,
Archaeobotanical evidence and interpretation attempt of plants used as coffin pillow filling in funeral rites in Poland (17th–18/19th centuries), Vegetation History and Archaeobotany, doi:10.1007/s00334-022-00884-z.
Bohdanowicz J., 1996, Pożywienie, [in:] Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, vol. 3: Pożywienie i sprzęty z nim związane, ed. E. Pietraszek, Wrocław, pp. 7–71.
Bohdanowicz J., 1999, Wyposażenie zmarłych, [in:] Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, vol. 5: Zwyczaje, obrzędy i wierzenia pogrzebowe, ed. J. Bohdanowicz, Wrocław, pp. 98–111.
Borkowska M., 1996, Życie codzienne polskich klasztorów żeńskich w XVII–XVIII wieku, Warszawa.
Brehm A., 1968, Życie zwierząt. Bezkręgowce, Warszawa.
Brišová A., 2019, Inspirations by plant in the decorative motifs of St. Mary’s Basilica in Kraków (Poland), Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Naturae, 4, pp. 7–30.
Brückner A., 1939, Encyklopedia staropolska, vol. 2, Warszawa.
Corbineau R., Ruas M-P., Barbier‑Pain D., Fornaciari G., Dupont H., Colleter R., 2018, Plants and aromatics for embalming in Late Middle Ages and modern period: a synthesis of written sources and archaeobotanical data (France, Italy), Vegetation History and Archaeobotany, vol. 27, pp. 151–164.
Coruh I., Gormez A., Ercisli S., Sengul M., 2008, Total phenolic content, antioxidant, and antibacterial activity of Rumex crispus grown wild in Turkey, Pharmaceutical Biology, vol. 46, no. 9, pp. 634–638.
Dafni A., Lev E., Beckmann S., Eichberger C., 2006, Ritual plants of Muslim graveyards in northern Israel, Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 2: 38, doi:10.1186/1746-4269-2-38.
Dafni A., Petanidou T., Vallianatou I., Kozhuharova E., Blanché C., Pacini E., Peyman M., Dajić Stevanovic Z., Franchi G.G., Benítez G., 2020, Myrtle, basil, rosemary, and three-lobed sage as ritual plants in the monotheistic religions: an historical–ethnobotanical comparison, Economic Botany, vol. 74 (3), pp. 330–355.
Dzieduszyccy B., W., 2002, Średniowieczne i nowożytne dary monetarne złożone w pochówkach kościoła św. Piotra w Kruszwicy, [in:] Civitas et Villa. Miasto i wieś w średniowiecznej Europie Środkowej, ed. C. Buśko, Wrocław–Praha, pp. 281–297.
Faegri K., Iversen J., 1989, Textbook of Pollen Analysis. IV edition, Chichester–Singapore. Fägerström C., Buckland P.I., Lemdahl G., Karstend P., Lageråse P., Manhag A., 2020, Insects and other invertebrate remains from the coffin of a 17th century bishop in Lund Minster, S Sweden, Journal of Archaeological Science: Reports, vol. 31, https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2020.102299.
Fischer-Rizzi S., 1996, Medicine of the Earth: Legends, Recipes, Remedies, and Cultivation of Healing Plants, Portland, Oregon.
Francesconi F., Lupi O., 2012, Myasis, Clinical Microbiology Reviews, vol. 25 (1), pp. 79–105.
Galera H., Jurkiewicz E., Sudnik-Wójcikowska B., 2013, Kwiaty i zioła w ostatnią drogę, [in:] Tajemnice Bazyliki Jasnogórskiej. Studium do Dziejów, ed. J. Golonka, Częstochowa, pp. 181–225.
Gloger Z., 1903, Encyklopedia staropolska, vol. 4, Warszawa.
Göransson H., 1986, Man and forests of nemoral broad-leafed trees during the Stone-Age, Striae, 24, pp. 143–152.
Grzywacz A., 2019, Thermal requirements for the development of immature stages of Fannia canicularis (Linnaeus) (Diptera: Fannidae), Forensic Science International, vol. 297, p. 16–26.
Hegi G., 1964, Illustrierte Flora von Mittel-Europa, München.
Idris O.A., Wintola O.A., Afolayan A.J., 2019, Evaluation of the bioactivities of Rumex crispus L. leaves and root extracts using toxicity, antimicrobial, and antiparasitic assays, Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine 2019, ID 6825297.
Ives R., 2021, Investigating Botanical Tributes in Post-Medieval British Burials: Archaeological Evidence from Three Burial Grounds, International Journal of Historical Archaeology, https://doi.org/10.1007/s10761-021-00594-8.
Iyda J.H., Fernandes A., Ferreira F.D., Alves M.J., Pires T.C.S.P., Barros L., Amaral J.S., Ferreira I.C.F.R., 2019, Chemical composition and bioactive properties of the wild edible plant Raphanus raphanistrum L, Food Research International, 121, pp. 714–722.
Jacomet S., Kreuz A., 1999, Archäobotanik, Stuttgart.
Jacquat C., 1988, Les plantes de l’âge du Bronze Catalogue des fruits et grains, Saint-Blaise.
Jankowska B., 1999, Zwyczaje i wierzenia związane z Dniem Zadusznym, [in:] Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, vol. 5: Zwyczaje, obrzędy i wierzenia pogrzebowe, ed. J. Bohdanowicz, Wrocław, pp. 148–172.
Kabaciński R., 2001, Historia miasta Strzelna, Bydgoszcz.
Kabaciński R., Karczewski D., 1997, Katalog prepozytów klasztoru norbertanek w Strzelnie od XII wieku do 1837 roku, Nasza Przeszłość, 87, pp. 5-38.
Kac N. A., Kac S. V., Kipiani M. G., 1965, Atlas i opredelitel’ plodov i semjan vstrečaûščihsâ v četvertičnyh otloženiâh SSSR, Moskva.
Kaczorowska E., Draber-Mońko A., 2014, Wprowadzenie do entomologii sądowej, Gdańsk.
Karczewski D., 2000–2001, Źródła do dziejów bractwa świętej Anny w Strzelnie, Ziemia Kujawska, 14, pp. 117–131.
Kelso G. K., Miller H. M., 2016, Pollen analysis of three seventeenth-century lead coffins, Journal of Archaeological Science, Reports 6, pp. 160–169.
Kluk K., 1805, Dykcyonarz roślinny, vol. 1, Warszawa.
Kluk K., 1808, Dykcyonarz roślinny, vol. 2, Warszawa.
Kluk K., 1811, Dykcyonarz roślinny, vol. 3, Warszawa.
Köhler P., 2016, Rośliny święcone w ankiecie Józefa Rostafińskiego (1850–1928) z 1883 r., Etnobiologia Polska, no. 6, pp. 129-190.
Köhler P., 2017, Rośliny sepulkralne w ankiecie Józefa Rostafińskiego (1850–1928) z 1883 r., Etnobiologia Polska, no. 7, pp. 41–74.
Kuchowicz Z., 1975, Obyczaje staropolskie XVII i XVIII wieku, Łódź.
Kujawska M., Łuczaj Ł., Sosnowska J., Klepacki P., 2016, Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych. Słownik Adama Fischera, Wrocław, pp. 116–118.
Latałowa M., Miętus M., Uruska A., 2002, Seasonal variations in the atmospheric Betula pollen count in Gdańsk (Southern Baltic coast) in relation to meteorological parameters, Aerobiologia 18, pp. 33–43.
Lempiäinen-Avci M., Laakso V., Alenius T., 2017, Archaeobotanical remains from inhumation graves in Finland, with special emphasis on a 16th century grave at Kappelinmäki, Lappeenranta, Journal of Archaeological Science, Reports 13, pp. 132–141.
Loni A., Fornaciari A., Canale A., Giuffra V., Vanin S., Benelli G., 2019, Insights on funeral practices and insects associated with the tombs of King Ferrante II d’Aragona and other Renaissance nobles, Journal of Medical Entomology, vol. 56 (6), pp. 1582–1589.
Łuczaj Ł., 2012, A relic of medieval folklore: Corpus Christi Octave herbal wreaths in Poland and their relationship with the local pharmacopoeia, Journal of Ethnopharmacology, vol. 142, pp. 228–240.
Marek S., 1954, Cechy morfologiczne i anatomiczne owoców rodzaju Polygonum L.i Rumex L. oraz klucze do ich oznaczania, Monographiae Botanicae, vol. 2, pp. 77–161.
Nadel D., Danin A., Power R. C., Rosen A.M., Bocquentin F., Tsatskin A., Rosenberg D., Yeshurun R., Weissbrod L., Rebollo N. R., Barzilai O., Boaretto E., 2013, Earliest floral grave lining from 13,700–11,700-y-old Natufian burials at Raqefet Cave, Mt. Carmel, Israel, Proceedings of the National Academy of Sciences, 110 (29), pp. 11774–11778.
Nowosad J., Stach A., Kasprzyk I., Grewling Ł., Latałowa M., Puc M., Myszkowska D., Weryszko-Chmielewska E., Piotrowska-Weryszko K., Chłopek K., Majkowska-Wojciechowska B., Uruska A., 2015, Temporal and spatiotemporal autocorrelation of daily concentration of Alnus, Betula, and Corylus pollen in Poland, Aerobiologia, vol. 31, pp. 159–177.
Paluch A., 1985, Miejsce roślin w praktykach i zwyczajach związanych ze śmiercią człowieka na wsi polskiej, [in:] Etnobotanika. Materiały I Ogólnopolskiego Seminarium Etnobotanicznego, Kolbuszowa 19–20.VII. 1980, ed. A. Paluch, Wrocław, pp. 43–55.
Paluch A., 1988, Świat roślin w tradycyjnych praktykach leczniczych wsi polskiej, Wrocław. Pińska K., Drążkowska A., 2020, Szczątki roślin odnalezione w kryptach, [in:] Krypty grobowe kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu w Krakowie w świetle badań interdyscyplinarnych,
ed. A. Drążkowska, Toruń, pp. 81–120.
Pińska K., Sady A., Drążkowska A., 2015, Szczątki roślin z badań archeologicznych z wybranych stanowisk z Polski i Litwy, [in:] Kultura funeralna elit Rzeczypospolitej od XVI do XVIII w. na terenie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego, ed. A. Drążkowska, Toruń, pp. 267–324.
Piotrowski F., 1999, Stawonogi. Sprzymierzeńcy i wrogowie człowieka i zwierząt, Warszawa.
Raal A., Arak E., Orav A., 2012, The content and composition of the essential oil found in Carum carvi L. commercial fruits obtained from different countries, The Journal of Essential Oil Research, 24 (1), pp. 53–59.
Riera Mora S., Servera-Vives G., Picornell-Gelabert L., Cabanis M., Boi M., Miras Y., 2018, Pollen signatures of a ritual process in the collective burial cave of Cova des Pas (Late Bronze Age, Minorca, Balearic Islands, Spain), [in:] The bioarchaeology of ritual and religion, eds. A. Livarda, R. Madwick, S. Riera Mora, Oxford, pp. 28–43.
Rosinski M., 2007, Pflanzen in den Grablegen des Fürsten Wilhelm Heinrich von Nassau – Saarbrücken und seines Sohnes Fürst Ludwig von Nassau Saarbrücken, Delattinia, 33, pp. 141–154.
Rożek M., 1977, Groby królewskie w Krakowie, Kraków.
Sady A., 2015, Wstępne wyniki analizy botanicznej prób szczątków z krypt, raport niepublikowany, Katowice.
Sharififard M., Alizadeh I., Jahanifard E., Wang C., Azemi M. E., 2018, Chemical composition and repellency of Origanum vulgare essential oil against Cimex lectularius under laboratory conditions, Journal Arthropod-Borne Diseases, 12 (4), pp. 387–397.
Skonieczna-Gawlik D., 2015, Rośliny w zwyczajach i obrzędach mieszkańców województwa śląskiego. Tradycja i współczesność. Plants used in the Customs and Rituals of the Inhabitants of the Province of Silesia. Tradition and Modernity, Rocznik Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie”, 3, pp. 103–123.
Street R.A., Sidana J., Prinsloo G., 2013, Cichorium intybus: Traditional Uses, Phytochemistry, Pharmacology, and Toxicology, Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, Article ID 579319.
Sulkowska-Tuszyńska K., 2003a, Klasztor norbertanek w Strzelnie (XII–XIX wieku). Obraz kultury w świetle badań archeologiczno-architektonicznych, [w:] Archaeologia Historica Polona, vol. 13, ed. J. Olczak, Toruń, pp. 113–128.
Sulkowska-Tuszyńska K., 2003b, Strzelno. Obrazy śmierci, Materiały do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i Regionu, 8, pp. 130–144.
Sulkowska-Tuszyńska K., 2006, Klasztor norbertanek w Strzelnie (XII–XVI w.). Sacrum i profanum, Toruń.
Sulkowska-Tuszyńska K., 2007, Kres na początku Drogi. Pochówki dzieci na cmentarzu w Strzelnie (XII- XIX wiek), [in:] Z dziejów pogranicza kujawsko-wielkopolskiego, ed. D. Karczewski, Strzelno, pp. 39–56.
Sulkowska-Tuszyńska K., 2010, Rzecz o życiu i śmierci na wzgórzu klasztornym w Strzelnie (XVI–XIX wiek), [in:] Sanctimoniales. Zakony żeńskie w Polsce i Europie Środkowej (do przełomu XVIII i XIX wieku), eds. A. Radzimiński et al., Bydgoszcz–Toruń, pp. 412–424 + CD-R prezentacja.
Sulkowska-Tuszyńska K., 2016, Bezimienni i rozpoznani, czyli o pochówkach w Przecznie, [in:] Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Przecznie. Odkrywanie przeszłości, eds. K. Sulkowska-Tuszyńska, W. Dokurno, Przeczno, pp. 129–152.
Sulkowska-Tuszyńska K., 2017, The Premonstratensian nunnery in Strzelno (Poland) XII–XIV c. Sacral architecture, life and death, [in:] 4th International Multidisciplinary Scientific Conference on Social Sciences and Arts, Ancience science, vol. 1 – Archaeology, History, Philosophy, Extended Scientific Sessions, Vienna, pp. 19–26.
Sulkowska-Tuszyńska K., 2019, Zapisani w Księdze Zmarłych (1752–1779), [in:] Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Przecznie. Wystrój i wyposażenie, eds. K. Sulkowska-Tuszyńska, W. Dokurno, Przeczno, pp. 289–296.
Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B., 1967, Rośliny polskie, Warszawa.
Šoštarić R., Potrebica H., Hršak J., Essert S., 2017, Archaeobotanical components of grave goods in prehistoric tumuli 6 and 7 at the archaeological site of Kaptol-Gradci, near Požega (Croatia), Acta Botanica Croatica, doi: 10.1515/botcro-2017-0004.
Tokarska-Guzik B., Dajdok Z., Zając M., Zając A., Urbisz A., Dani W., Hołdyński C., 2012, Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska (www.gdos.gov.pl), Warszawa.
Veenstra J. P., Johnson J. J., 2019, Oregano (Origanum vulgare) extract for food preservation and improvement in gastrointestinal health, International Journal of Nutrition, 3 (4), pp. 43–52.
Wegiera M., Kosikowska U., Malm A., Smolarz H., 2011, Antimicrobial activity of the extracts from fruits of Rumex L. species, Open Life Sciences, 6 (6), pp. 1036–1043.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Joanna Święta-Musznicka, Krystyna Sulkowska-Tuszyńska, Małgorzata Latałowa
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 744
Liczba cytowań: 0
