Residential tower of the Koło castle in the light of the latest archaeological research
DOI:
https://doi.org/10.12775/AHP.2021.006Słowa kluczowe
Koło, castle, defensive architecture, Greater Poland, historical archaeology, Middle AgesAbstrakt
The Koło castle (Wielkopolskie voivodeship) is the best-preserved royal stronghold in the broadly defined historical province of Wielkopolska (Greater Poland). The castle owes this status not so much to the scale of the structures preserved to this day (i.e., ruins of the bergfried; the west curtain walls, still visible today in full length and considerable height; the greater part of the north curtain wall; and a section of the south one), but rather to the dilapidated condition of other castles founded by Polish monarchs. For a number of years (1977–1983), the Koło castle was subjected to archaeological research led by Łucja Pawlicka-Nowak (Regional Museum in Konin). Among other things, the excavations uncovered the residential tower discussed in this
paper. The excavations at the time covered the western half of the building’s interior, both of its outer southern corners, and the north-western area. The research was resumed in 2019, and the authors of this paper faced the challenge of verifying the earlier fieldwork, the extent of which was very wide and not fully documented. The investigations presented here shed completely new light both on the construction history of the Koło castle, and the issues concerning its chronology, which, in the light of current research, would have been as follows: Casimir the Great acquires the village and founds the town of Koło in 1362; the construction of the castle commences and the work on the site of the residential tower quickly progresses following 1365 (or 1367); the monarch dies in autumn 1370, before or shortly after the unfinished castle is consumed by fire. The article concludes with a chapter showing the Koło tower against the background of similar structures in Europe.
Bibliografia
Albrecht U., 1995, Der Adelssitz im Mittelalter. Studien zum Verhältnis von Architektur un Lebensform in Nord- und Westeuropa, München–Berlin.
Baciński J., 2005, Zamek królewski w Kole, Koło.
Bogdanowski J., 2001, Królewski ogród na Łobzowie, Kraków.
Boguszewicz A., 2010, Corona Silesiae. Zamki Piastów fürstenberskich na południowym pograniczu księstwa jaworskiego, świdnickiego i ziębickiego do połowy XIV wieku, Wrocław.
Chudárek Z., 2006, Příspěvek k poznání stavebních dějin věží na hradě Karlštejně v době Karla IV, [in:] Schodištní cykly Velké věže hradu Karlštejna. Stav po restaurování, ed. Z. Všetečková, Průzkumy památek, vol. 13 – příloha, pp. 106–136.
Cronica, 1896, Cronica 1202–1377, [in:] S. Kętrzyński, O rocznikach polskich, Rozprawy Akademii Umiejętności, Wydział Historyczno-filozoficzny, vol. 34 (II–9), Kraków, pp. 164–354.
Durdík T., 1994, Kastellburgen des 13. Jahrhunderts in Mitteleuropa, Praha.
Durdík T., 2002, Wohntürme der böhmischen Burgen Karls IV, [in:] Wohntürme. Kolloquium vom 28. September bis 30. September 2001 auf Burg Kriebstein/Sachsen, ed. H. Müller, Langenweissbach, pp. 41–46.
Firlet J., Pianowski Z., 1999, Przemiany architektury rezydencji monarszej oraz katedry na Wawelu w świetle nowych badań, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, vol. 44 (4), pp. 207–236.
Fischinger A., 1989, Czym była Kurza Noga w zamku królewskim na Wawelu, Rocznik Krakowski, vol. 55, pp. 79–87.
Gąsiorowski A., 2012, Kolskie starostwo i kolscy starostowie w czasach jagiellońskich, [in:] Królewskie miasto Koło. Studia w 650. rocznicę lokacji miasta, ed. I. Skierska, Koło, pp. 31–67.
Gołdyn P., Grzanka B, Witkowski K, 2014, Osiek Mały. Dzieje gminy, ed. K. Witkowski, Osiek Mały.
Grygiel R., 2001, Curia cum fortalicio (dwór i wieża obronna) podstawą układu rezydencjonalnego późnośredniowiecznej siedziby rycerskiej w Wielkopolsce, [in:] Rezydencje w średniowieczu i czasach nowożytnych, eds. E. Opaliński, T. Wiślicz, Warszawa, pp. 204–218.
Jakimowicz T., 1972, „Turris Pyothrkoviensis” – pałac króla Zygmunta I, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, vol. 17, pp. 21–40.
Janko z Czarnkowa, 1907, Kronika Janka z Czarnkowa, ed. A. Bielowski, Lwów.
Jarzewicz J., 2006, Malborski pałac wielkich mistrzów i natura, [in:] Wielkopolska – Polska – Europa.
Studia dedykowane pamięci Alicji Karłowskiej-Kamzowej, ed. J. Wiesiołowski, Poznań, pp. 163–175.
Kajzer L., 2000, Czy w średniowiecznej Polsce wznoszono zamki kasztelowe?, [in:] Archeologia w teorii i w praktyce, eds. A. Buko, P. Urbańczyk, Warszawa, pp. 639–649.
Kajzer L., Olszacki T., 2012, Możni i ich wieże, [in:] Zawisza Czarny. Rycerz najsławniejszy i najdzielniejszy, ed. T. Giergiel, Warszawa, pp. 167–207.
Kieszkowski W., 1935, Zamek królewski w Łobzowie, Biuletyn Historii Sztuki i Kultury, vol. 4, no. 1, pp. 6–25.
Kurtyka J., 2001, Odrodzone Królestwo. Monarchia Wladysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego w świetle nowszych badań, Warszawa.
Kutyłowska I., 2007, Z dziejów późnośredniowiecznego miasta Wąwolnicy na Wyżynie Lubelskiej, [in:] Archaeologia Historica Polona, vol. 17, ed. J. Olczak, Toruń, pp. 339–348.
Lasek P., 2013, Turris fortissima nomen Domini. Murowane wieże mieszkalne w Królestwie Polskim od 1300 r. do połowy XVI w., Warszawa.
Lasek P., Olszacki T., Ratajczak T., 2019, Residential towers in urban and suburban royal and magnates’ residences in the Kingdom of Poland between 1300 and 1500, [in:] Urbs Turrita. Urban towers in medieval and renaissance Europe, ed. R. Oram, Tower Studies 3, Donington, pp. 108–119.
Lileyko J., 2003, Sejm polski. Tradycja – ikonografia – sztuka, Warszawa.
Łojko J., 1977, Konfederacja Macieja Borkowica, Roczniki Historyczne, 43, pp. 29–57.
Mesqui J., 1997, Châteaux forts et fortifications en France, Paris.
Olszacki T., 2010a, Hrad v městě Koło na pozadí problematiki staveb pravděpodobně založenych Přemyslovci v Polsku, Castellologica Bohemica, 12, pp. 69–77.
Olszacki T., 2010b, Kazimierz Wielki jako „książę” europejskiego Trecenta. Szkic do portretu, [in:] Terra Barbarica. Studia ofiarowane Magdalenie Mączyńskiej w 65. rocznicę urodzin, eds. A. Urbaniak et al., Łódź–Warszawa, pp. 719–730.
Olszacki T., 2012, Zamek w Kole w świetle wyników badań archeologicznych (1977–1983) i nowych interpretacji, [in:] Królewskie miasto Koło. Studia w 650. rocznicę lokacji miasta, ed. I. Skierska, Koło, pp. 105–174.
Olszacki T., 2013, Kazimierzowskie zamki na Niżu Polskim: próba klasyfikacji, [in:] Interdyscyplinarne badania założeń rezydencjonalnych i obronnych, ed. P. Sypczuk, Studia i Materiały Archeologiczne, suplement 2, Warszawa, pp. 114–141.
Olszacki T., Lasek P., 2011, Wieża mieszkalna w Kole i jej problematyka badawcza, [in:] Non sensistis gladios. Studia ofiarowane Marianowi Głoskowi w 70. rocznicę urodzin, eds. O. Ławrynowicz, J. Maik, Łódź, pp. 601–622.
Olszacki T., Różański A., 2015, Zamek w Gołańczy. Dzieje i architektura od połowy XIV po schyłek XVIII stulecia, Gołańcz.
Pajor P., 2020, O budowaniu królestwa. Książęce i królewskie fundacje architektoniczne w Małopolsce jako środek reprezentacji władzy 1243–1370, Kraków.
Paszkiewicz B., 2008, De moneta in Regno currente. Mennictwo polskie Kazimierza Wielkiego, Roczniki Historyczne, 74, pp. 31–54.
Pawlicka-Nowak Ł., 1980, Koło, woj. konińskie. Zamek, Informator Archeologiczny. Badania rok 1979, Warszawa, p. 218–219.
Pavlík Č., Vitanovský M., 2004, Encyklopedie kachlů v Čechách, na Moravě a ve Slezsku, Praha.
Pietrzak J., 2003, Zamki i dwory obronne w dobrach państwowych prowincji wielkopolskiej. Studium z dziejów państwowych siedzib obronnych na przełomie średniowiecza i nowożytności, Łódź.
Pisarek-Małyszek K., 2007, Wąwolnica w średniowieczu, Lublin.
Poklewski-Koziełł T., 1992, Średniowieczne zamki między Prosną i Pilicą, Łódź.
Pospieszny K., 2018, Die Residenz des Hochmeisters des Deutschen Ordens in Marienburg im europäischen Kontext, [in:] Spiegel der Fürstenmacht. Residenzbauten in Ostmitteleuropa im Spätmittelalter – Typen, Strukturen, Ausschmückung, eds. Ch. Herrmann et al., Bonn, pp. 103–159.
Pufendorf, 2013, Samuel Pufendorf, Siedem ksiąg o czynach Karola Gustawa króla Szwecji, translated and development by W. Krawczuk, Warszawa.
Ratajczak T., 2011, Mistrz Benedykt – królewski architekt Zygmunta I, Kraków.
Ratajczak T., 2014, Wieże mieszkalne na zamku wawelskim – badania nad chronologią gotyckiej architektury rezydencji królewskiej, Rocznik Historii Sztuki, 34, pp. 177–190.
Rączka J. W., 1982, Królewska rezydencja pałacowo-ogrodowa na Łobzowie. Stan badań i zachowane źródła archiwalne (1367–1586), part 1, Teka Komisji Urbanistyki i Architektury, Oddział PAN w Krakowie, 16, p. 17–30.
Roczniki, 2009a, Jana Długosza Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego. Księga dziewiąta (1300–1370), eds. J. Garbacik, K. Pieradzka, Warszawa.
Roczniki, 2009b, Jana Długosza Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego. Księga dwunasta (1462–1480), ed. J. Wyrozumski, Warszawa.
Różański A., 2010, Jednoprzestrzenne kościoły romańskie z terenu Wielkopolski, Poznań.
Rutkowska G., 2012, Itinerarium króla Kazimierza Jagiellończyka (1440–1492), Warszawa.
Szyszko-Bohusz A., 1932, Wawel średniowieczny, Rocznik Krakowski, 23, pp. 17–64.
Tabraham C., 2005, Scotland’s Castles, Batsford.
Tomala J., 2011, Architektura obronna, [w:] Murowana architektura romańska i gotycka w Wielkopolsce, vol. 2, Kalisz.
Tomala J., 2013, Architektura gotycka Wielkopolski, Kalisz.
Vingtain D.,1998, Avignon. Le Palais des Papes, Saint-Léger-Vauban.
Walczak M., 2006, Rzeźba architektoniczna w Małopolsce za czasów Kazimierza Wielkiego, Kraków.
Wieża książęca, 2016, Wieża książęca w Siedlęcinie w świetle dotychczasowych badań (Podsumowanie na 700-lecie budowy obiektu), ed. P. Nocuń, Siedlęcin–Pękowice–Kraków.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Tomasz Olszacki, Artur Różański
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 66
Liczba cytowań: 0
