Oppidum. The meaning of the term and the role of the urban centre in the structure of the settlement network of Silesia
DOI:
https://doi.org/10.12775/AHP.2021.002Słowa kluczowe
oppidum, civitas, terminology of Silesian documents, urban network, Silesia, chartered towns, settlement structureAbstrakt
This article attempts to clarify the meaning of the term oppidum used in Silesian documents. Certain aspects of the urban structure of that period have been illuminated by analysing the different senses of the term as applied in the 13th and 14th century chancellery writings. The research was conducted on the example of Silesia on the basis of available archival sources. They have shown that the term underwent semantic changes over the two centuries, which reflected in a significant way the transformations of the settlement network.
Bibliografia
Barciak A., 2016, Powietrze miejskie czyni wolnym, Tygodnik Powszechny, https://www.tygodnikpowszechny.pl/powietrze-miejskie-czyni--wolnym-145453 [access date: 7.11.2020].
Bogucka M., Samsonowicz H., 1986, Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław.
Calepino A., 1502, Dictionarium latinum, Basilea.
Chorowska M., 2020, Rekonstrukcja pierwotnej przestrzeni miast i stref podmiejskich oraz ich rozwoju do XIX wieku – Lwówek Śląski, Gryfów, Jelenia Góra, Lubomierz, Mirsk, [in:] Historyczny krajobraz kulturowy zachodnich Sudetów: wstęp do badań, ed. J. Piekalski, Wrocław, pp. 307–341.
Cicero, Cicero, Epistulae ad Familiares, http://perseus.uchicago.edu/perseus-cgi/citequery3.pl?dbname=PerseusLatinTexts&getid=1&query=Cic.%20Fam [access date: 7.11.2020].
Ennen E., 1980, Die Forschungsproblematik Bürger und Stadt – von der Terminologie her gesehen, [in:] Über Bürger, Stadt und städtische Literatur im Spätmittelalter, eds. J. Fleckenstein, K. Stackmann, Göttingen, pp. 9–26.
Erzsébet L., 1980, Libera villa, civitas, oppidum. Terminológiai kérdések a magyar városfejlődésben, Történelmi Szemle, 23, pp. 450–477.
Eysymontt R., 2009, Kod genetyczny miasta. Średniowieczne miasta lokacyjne Dolnego Śląska na tle urbanistyki europejskiej, Wrocław.
Eysymontt R., 2016, Małe miasta prywatne na Dolnym Śląsku – układy przestrzenne, Roczniki dziejów społecznych i gospodarczych, vol. 77, pp. 245–269.
Fumado Ortega I., 2013, Oppidum. Reflexiones acerca de los usos antiguos y modernos de un término urbano, SPAL. Revista de Prehistoria y Arqueologia de la Universidad de Sevilla, 22, pp. 173–184.
Fügedi E., 1972, Die Ausbreitung der städtischen Lebensform – Ungarns oppida im 14. Jahrhundert, [in:] Stadt und Stadtherr im 14. Jahrhundert: Entwicklungen und Funktionen, ed. W. Rausch, Linz, pp. 165–192.
Gawlas S., 2011, The location breakthrough in the history of towns of Central Europe, http://www.history.pth.net.pl/article,3 [access date: 7.11.2020].
Gawlas S., 2015, Ustrojowe i społeczne uwarunkowania lokacji miejskich na ziemiach polskich w 1. połowie XIII wieku, Archaeologia Historica Polona, vol. 23, pp. 7–57.
Goliński M., 2016, Miasta prywatne na Śląsku – zarys problemu, Roczniki dziejów społecznych i gospodarczych, vol. 77, pp. 47–71.
Hist., 1979, Concordance de l’ Historia Francorum de Grégoire de Tours, ed. D. St-Michel, Montréal.
Januszowski J., Firlej M., 1600, Statuta, prawa y constitucie koronne łacinskie y polskie, z statutow Łaskiego y Herborta y z constituciy koronnych zebrane, [in:] Przywileie koronne ktoremi się potwierdzáją Práwá wszystkié pospolite y ossobne, Kraków.
Jean-Yves G., Pierre M., 2004, Isidore de Séville – Étymologies. Livre 15 – Les constructions et les terres, Besançon.
Jurek T., 2004, Język średniowiecznych dokumentów śląskich, Kwartalnik Historyczny, no. 4, pp. 29–45.
Karpinski H., 1766, Lexykon geograficzny, dla gruntownego poięcia gazet i historyi z różnych autorów zebrany, przetłumaczony i napisany przez X. Hilaryona Karpińskiego, Z. S. Bazylego w prowincyi litewskiey kapłana i teologa, Wilno.
Kas., 2017, Kasjodor Senator, Variae. Księga I, [in:] Synody i kolekcje praw, vol. 11, eds. M. Ożóg, H. Pietras SJ, Kraków, https://wydawnictwowam.pl/sites/default/files/69398_skrot.pdf [access date: 7.11.2020].
KDS, 1959, Kodeks Dyplomatyczny Śląska, vol. 2, eds. K. Maleczyński, A. Skowrońska, Wrocław.
Knipschildt P., 1687, Tractatus de iuribus et privilegiis civitatum imperialium, Kolonia.
Koller F., 1988, Die Anfänge der Salzburger Städte. Civitas und verwandte Begriffe in den Salzburger Quellen, [in:] Mitt(h)eilungen der Gesellschaft für Salzburger Landeskunde – 128, Salzburg, pp. 5–32.
Kos., 1783, Cosmae Ecclesiae Pragensis Decani Chronicon Bohemorum, https://www.digitale-sammlungen.de/en/view/bsb11250073?page=,1 [access date: 7.11.2020].
Kotula T., 1973, Z badań nad ustrojem municypalnym epoki późnego Cesarstwa: afrykańskie municypia i kolonie, Przegląd Historyczny, vol. 64/3, pp. 445–468.
Köbler G., 1973, Civitas und vicus, burg, stat, dorf und wik, [in:] Vor- und Frühformen der europäischen Stadt im Mittelalter, vol. 1, ed. H. Jankuhn, Göttingen, pp. 61–76.
Liv., Livius T., Ab urbe condita libri, http://www.thelatinlibrary.com [access date: 7.11.2020].
Lošek F., 2006, Notitia Arnonis und Breves Notitiae, [in:] Quellen zur Salzburger Frühgeschichte, ed. H. Wolfram, Wien–München, pp. 9–178.
LUB, 1881, Lehns- und Besitzurkunden Schlesiens und seiner einzelnen Fürstenthümer in Mittelalter, vol. 1–2, eds. C. Grünhagen, H. Markgraf, Leipzig.
Miodunka P., 2017, Demograficzny i gospodarczy potencjał małych miast południowej Polski od końca XVI do początku XIX wieku, Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych, vol. 78, pp. 131–161.
Monok I., 2013, Towns and book culture in Hungary at the end of the fifteenth century and during the sixteenth century, [w:] Print culture and peripheries in early modern Europe, ed. B. R. Costas, Llibrary of the Written World, vol. 24, Leiden, pp. 171–200.
Opll F., 2004, Das Werden der mittelalterlichen Stadt, [w:] Höhepunkte des Mittelalters, ed. G. Scheibelreiter, Darmstadt, pp. 123–140.
Orzechowski K., 1985, „Terra” w dokumentach śląskich do końca XIV wieku, Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka, 2, pp. 225–251.
Pauk R., Wółkiewicz E., 2012, Struktury administracyjne Śląska jako czynnik spójności prawno‑ustrojowej (XII–XV w.), Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka, 67 (4), pp. 53–77.
Plaut., 1578, M. Accius Plautus ex fide, atque auctoritate complurium librorum manuscriptorum opera Dionys. Lambini Monstroliensis emendatus; ab eodemque commentariis explicatus, Coloniae.
Plin., Plinius Secundus G., Naturalis Historia, http://www.thelatinlibrary.com [access date: 7.11.2020].
Poliński D., 2018, Gród czy zamek? Desygnaty terminów oraz konsekwencje ich stosowania w archeologii historycznej i ochronie zabytków, Archaeologia Historica Polona, vol. 26, pp. 41–58.
Sammlung, 1817, Sammlung von Nachrichten über die Königliche freie Bergstadt Reichenstein in topographischer, bergbaulicher, historischer und statistischer Beziehung: Mit Rissen und Kupfern, ed. K. B. Heintze, Wrocław.
Samsonowicz H., 1990, Struktura majątkowa mieszkańców Przemyśla w drugiej połowie XV, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio F, Historia, vol. 45, pp. 265–275.
Schlesinger W., 1963, Stadt und Burg im Licht der Wortgeschichte, Studium generale, vol. 16, pp. 433–444.
Sikorski R., 2013, Sprawozdanie z konferencji „Civitas jako klucz do kategoryzowania zjawisk społecznych, politycznych i gospodarczych w Europie Środkowej. Między kulturową interpretacją »obcych« a kształtowaniem cywilizacyjnych podstaw własnego świata w kręgu kultury europejskiej (VI–XII wiek)”, Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka, 6 (1), pp. 189–193.
Sokołowski D., 2018, Miasta zdegradowane w województwie lubuskim, Rocznik Lubuski, vol. 44, pp. 257–275.
Die Stadt, 1976, Die Stadt des Mittelalters, vol. 1, ed. C. Haase, Darmstadt.
SUB, 1963, Schlesisches Urkundenbuch, vol. 1, ed. H. Appelt, Wien–Köln–Graz.
SUB, 1977, Schlesisches Urkundenbuch, vol. 2, ed. W. Irgang, Wien–Köln–Graz.
SUB, 1984, Schlesisches Urkundenbuch, vol. 3, eds. W. Irgang, Köln–Wien.
SUB, 1988, Schlesisches Urkundenbuch, vol. 4, ed. W. Irgang, Köln–Wien.
SUB, 1993, Schlesisches Urkundenbuch, vol. 5, ed. W. Irgang, Köln–Weimar–Wien.
SUB, 1998, Schlesisches Urkundenbuch, vol. 6, ed. W. Irgang, Köln–Weimar–Wien.
Szabolcs G. L., 2014, Civitas vagy oppidum? Szempontok 15. századi mezővárosaink jogi terminológiájának vizsgálatához, [in:] Arcana tabularii. Tanulmányok Solymosi László tiszteletére I. kötet, eds. A. Bárány, G. Dreska, K. Szovák, Budapest–Debrecen, pp. 391–403.
Szady B., 2008, Mapa unickiej diecezji chełmskiej z 1782 roku jako przykład kartografii wyznaniowej, [in:] Z dziejów kartografii, vol. 14: Dawna mapa źródłem wiedzy o świecie, Warszawa, pp. 297–317.
Topolski J., 1994, Polska w czasach nowożytnych. Od środkowoeuropejskiej potęgi do utraty niepodległości (1501–1795), Poznań.
UFO, 1883, Urkundensammlung zur Geschichte des Fürstenthums Oels bis zum Aussterben der Piastischen Herzogslinie, ed. W. Haeusler, Wrocław.
USL, 1866, Urkunden-Buch der Stadt Liegnitz und ihres Weichbildes bis zum Jahre 1455, ed. F. W. Schirrmacher, Legnica.
Wasilewski T., 1981, Poland’s administrative structure in early Piast times. Castra ruled by comites as centres of provinces and territorial administration, Acta Poloniae Historica, vol. 44, pp. 5–31.
Winckler K., 2012, Die Alpen im Frühmittelalter. Die Geschichte eines Raumes in den Jahren 500 bis 800, Wien–Köln–Weimar.
Wojciechowski Z., 1932, Ustrój polityczny Śląska do końca XIV w., Kraków.
Wolfram H., 1995, Salzburg, Bayern, Österreich. Die Conversio Bagoariorum et Carantanorum und die Quellen ihrer Zeit (Mitteilungen des Instituts für Österreichische Geschichtsforschung Ergänzungsband 31), Wien.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Angelika Kosieradzka, Bogna Ludwig
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 484
Liczba cytowań: 0
