Merytokracja i technokratyzm – o niepolitycznych tendencjach hegemonicznych zdefektowanego liberalizmu
DOI:
https://doi.org/10.12775/DP.2010.010Abstrakt
The purpose of the present article is an analysis of liberal democracy’s threats in context of alternative discourses (meritocracy, technocracy) towards liberal values. The legitimization of these options is conditioned by the critical situation of hitherto existing politico-economic model. It may create a source of various instabilities menacing the ideological „order”. This ideological transformation would bring to negating the liberal system and its values in favour of solutions reorganizing not only a category of political system, but also a social way of thinking about reality. Crucial factors which determine that crisis are following: the global economic recession caused by „infallible” doctrine of neoliberalism, the successive erosion of national state construct, the expansiveness of scientifico-technological reality’s forms, the political instrumentalization of science, the agonistic platform of discourses’ articulation. Above-mentioned elements make basis for a counterhegemonic ideas’ development, that is „pragmatic” technocracy and „ideologically advanced” meritocracy. Technocracy claims rise of a new power’s type and socio-political system, where prominent experts (economists, managers, sociologists, technicians) would play decisive part. Specialist knowledge in composition with occupying positions, in which it finds application, would be a criterion of access to power. On the contrary, meritocracy is a definite socio-political system (postulated or real), within the frameworks of which individuals’ social status is achieved owing to an inborn intellectual potential and merits’ contribution; the control over public life is entrusted to the best prepared persons and/or groups. In this range, the archetypical project was Plato’s utopia, consisting in charging the entireness of state’s matters to selected sages’ caste – „the perfectwatchmens” (sophocracy), initiating the postulates of social engineering (the so-called argumentum ex scienta – authority’s legitimization based on „true knowledge”). Described conceptions were as well potentially destructive for democracy’s structures, because they utilize possibilities of expression guaranteed in the democratic, pluralistic public sphere. It does not mean that democracy should not have the use of progress provided by the scientific world’s outlook. Simultaneously, it cannot afford to non perceiving threats resulted from instrumentalization or ideologization of scientific attitude. Liberal democracies should correct their own development and eliminate deformities, caused by technological rationality in order to avoid the situation when „technological rationality becomes political one” (Herbert Marcuse).Bibliografia
M. Castells, Wiek informacji, t. I, Społeczeństwo sieci, Warszawa 2007, s. 35.
F. Pollock, Uwagi o kryzysie gospodarczym, [w:] Szkoła Frankfurcka, t. I, cz. II, red. J. Łoziński, Warszawa 1985, s. 286.
J. P. Fitoussi, Czas nowych nierówności, Kraków 2000, s. 48.
M. Król, Bezradność liberałów. Myśl liberalna wobec konfliktu i wojny, Warszawa 2005, s. 52.
A. Samin, Wirus liberalizmu, Warszawa 2007, s. 84.
N. Klein, No Logo, Izabelin 2004, s. 359.
N. Klein, Doktryna szoku. Jak współczesny kapitalizm wykorzystuje klęski żywiołowe i kryzysy społeczne, Warszawa 2009, s. 319–361.
N. Bobbio, Liberalizm i demokracja, Kraków 1998, s. 59.
E. Majewska, J. Sowa, Od redaktorów. Neoliberalizm – petryfikacja wyobraźni, [w:] Zniewolony umysł. Neoliberalizm i jego krytyki, red. E. Majewska, J. Sowa, Kraków 2007, s. 10.
S. Benhabib, Kryzys państwa narodowego. Granice tożsamości obywatelskiej, „Przegląd Polityczny” 2003, nr 62/63.
M. Pietraś, K. Marzęda (red.), Późnowestfalski ład międzynarodowy, Lublin 2008.
T. Kuczur, Przyszłość państwa narodowego we współczesnym globalnym układzie międzynarodowym, „Gdańskie Studia Międzynarodowe” 2007, nr 1–2, s. 29–38.
A. Nogal, Zmierzch państwa narodowego, [w:] Filozofia wobec XXI wieku, red. L. Gawor, Lublin 2004, s. 77–82.
E. Laclau, Ch. Mouffe, Hegemonia i socjalistyczna strategia. Przyczynek do projektu radykalnej polityki demokratycznej, Wrocław 2007.
J. Żakowski, Zakony kapitalizmu, „Polityka” 2009, nr 21, s. 38–43.
K. Marks, Przyczynek do krytyki ekonomii politycznej, Warszawa 1955, s. 5.
A. Heywood, Ideologie polityczne. Wprowadzenie, Warszawa 2007, s. 80.
E. Laclau, Ch. Mouffe, Hegemonia i socjalistyczna strategia, s. 53.
Ch. Mouffe, Paradoks demokracji, Wrocław 2005, s. 35.
H. K. Wells, Pragmatyzm. Filozofia imperializmu, Warszawa 1956, s. 246.
J. Baszkiewicz, F. Ryszka, Historia doktryn politycznych i prawnych, Warszawa 1984, s. 45–51.
K. Chojnicka, H. Olszewski, Historia doktryn politycznych i prawnych, Poznań 2004, s. 22–25.
L. Dubel, Historia doktryn politycznych i prawnych do schyłku XIX wieku, Warszawa 2005, s. 57– 63.
K. Grzybowski, Historia doktryn politycznych i prawnych. Od państwa niewolniczego do rewolucji burżuazyjnych, Warszawa 1968, s. 52–57.
H. Izdebski, Historia myśli politycznej i prawnej, Warszawa 2007, s. 7–12.
G. L. Seidler, Przedmarksowska myśl polityczna, Kraków–Wrocław 1985, s. 115–119.
J. Szacki, Historia myśli socjologicznej. Wydanie nowe, Warszawa 2007.
J. Szacki, Spotkania z utopią, Warszawa 2000.
K. R. Popper, Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie, t. I, Urok Platona, Warszawa 2006, s. 34.
M. Wichrowski, Spór o naturę procesu historycznego (od Hebrajczyków do śmierci Fryderyka Nietzschego), Warszawa 1995, s. 23.
A. Bator, Kompetencja w prawie i prawoznawstwie, Wrocław 2004.
W. Jedlecka (red.), Z zagadnień teorii i filozofii prawa. Kompetencja ze stanowiska teorii i filozofii prawa, Wrocław 2004.
Z. Ziembiński, Kompetencja i norma kompetencyjna, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1969, z. 4, s. 23–41.
Z. Ziembiński, Problemy podstawowe prawoznawstwa, Warszawa 1980.
Z. Ziembiński, O aparaturze pojęciowej dotyczącej sytuacji prawnych, „Państwo i Prawo” 1985, z. 3, s. 32–47.
Z. Ziembiński, O zawiłościach związanych z pojmowaniem kompetencji, „Państwo i Prawo” 1991, z. 4, s. 14–24.
W. Sadurski, Teoria sprawiedliwości. Podstawowe zagadnienia, Warszawa 1988.
P. Winczorek, Legitymizacja władzy politycznej, „Państwo i Prawo” 1985, z. 11–12, s. 73–76.
R. Dahl, Demokracja i jej krytycy, Kraków 1995, s. 97.
S. White, Równość, Warszawa 2009, s. 95–106.
T. Clements, Nauka kontra religia, Warszawa 2002, s. 51–52.
M. Szyszkowska, Czy światopogląd może być naukowy? Analiza filozoficzna, „Życie i Myśl” 1971, nr 11, s. 67–75.
A. Jabłoński, Status teoretyczny i funkcja techniczna wiedzy o społeczeństwie. Wokół myśli Karla R.Poppera i Józefa M. Bocheńskiego, Lublin 2002, s. 55–91.
J. F. Lyotard, Kondycja ponowoczesna, Warszawa 1997, s. 113.
K. Mannheim, Ideologia i utopia, Lublin 1992, s. 30.
A. Szahaj, M. N. Jakubowski, Filozofia polityki, Warszawa 2005, s. 153.
E. Bińczyk, Michel Foucault, nieklasyczna socjologia wiedzy oraz perypetie władzy – wiedzy, „Dyskurs” 2007, nr 5, s. 111–123.
B. Błesznowski, Batalia o człowieka. Genealogia władzy Michela Foucault jako próba wyzwolenia podmiotu, Warszawa 2009, s. 82–93.
M. Żyromski, Socjologia wiedzy Michela Foucault. Koncepcja władza – wiedza, [w:] Teoretyczne podstawy socjologii wiedzy, t. I, red. P. Bytniewski, M. Chałubiński, Lublin 2006, s. 264–270.
V. Dusek, Philosophy of Technology. An Introduction, Oxford 2006, s. 48.
B. H. Burris, Technocracy at Work, Albany 1993.
J. Rifkin, Koniec pracy. Schyłek siły roboczej na świecie i początek ery postrynkowej, Wrocław 2001.
N. Postman, Technopol. Triumf techniki nad kulturą, Warszawa 1995, s. 66–68.
M. Oakeshott, Wieża Babel i inne eseje, Warszawa 1999, s. 41.
A. Szahaj, Zniewalająca moc kultury. Artykuły i szkice z filozofii kultury, poznania i polityki, Toruń 2004, s. 252.
H. Marcuse, Człowiek jednowymiarowy. Badania nad ideologią rozwiniętego społeczeństwa przemysłowego, Warszawa 1991, s. 13.
L. Nowak, Byt i myśl, t. I, Nicość i istnienie, Poznań 1998, s. 60 i n.
A. Lekka-Kowalik, Odkrywanie aksjologicznego wymiaru nauki, Lublin 2009.
W. Lang, Moralne aspekty rewolucji naukowo-technicznej, „Człowiek i Społeczeń- stwo” 1972, nr 11–12, s. 104–143.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1525
Liczba cytowań: 0