Spory o nielegalne praktyki lecznicze pomiędzy balwierzami a katami w Elblągu w XVII w.
DOI:
https://doi.org/10.12775/GNH.2024.01Słowa kluczowe
kaci, balwierze-chirurdzy, Elbląg w XVII w., konflikty społeczne, nielegalne zabiegi leczniczeAbstrakt
Niniejszy tekst podejmuje kwestię sporów kompetencyjnych pomiędzy koncesjonowanymi chirurgami-balwierzami a miejskimi katami w Elblągu na przestrzeni XVII w. w zakresie dokonywania przez tych ostatnich nielegalnych zabiegów leczniczych na szkodę cechowych cyrulików. Podstawę źródłową stanowią decyzje dotyczące formalnego rozstrzygania sporów pomiędzy obiema grupami przez władze miejskie oraz supliki balwierzy do Rady w tych sprawach. W tekście zostały omówione aspekty związane z zakresem kuracji podejmowanych nielegalnie przez katów, przynależnością społeczną ich klienteli i powodami szukania przez mieszczan pomocy medycznej u miejskich oprawców. Poruszone zostały także wątki częstego podejmowania się tego rodzaju zabiegów przez żony katów bądź wdowy po nich (jako przyczynek do roli kobiet w zakresie świadczenia usług leczniczych w mieście wczesnej epoki nowożytnej) oraz roli władz miejskich jako instytucji dbającej o porządek publiczny i prowadzącej mediacje w sytuacji konfliktu społecznego.
Bibliografia
Źródła:
Archiwum Państwowe w Gdańsku
APG 300,C/57
APG 369,1/103
APG 369,1/104
APG 369,1/108
APG 369,1/111
APG 369,1/2938
APG 369,1/3377
APG 369,1/3380
APG 402/1
APG 492/835
Literatura:
Buchholz W., Das Amt der Bader und Wundärzte. Zur Geschichte der Chirurgie in Stralsund, Teil I, „Greifswald-Stralsunder Jahrbuch”, 6, 1966, s. 125–162.
Buchholz W., Das Amt der Bader und Wundärzte. Zur Geschichte der Chirurgie in Stralsund, Teil II, „Greifswald-Stralsunder Jahrbuch”, 7, 1967, s. 175–210.
Danckert, Unehrliche Leute. Die verfehmten Berufe, Bern – München 1963.
Davies O., Matteoni F., Executing magic in the modern era. Criminal bodies and the gallows in popular medicine, Palgrave 2017.
Dülmen van R. Der ehrlose Mensch. Unehrlichkeit und soziale Ausgrenzung in der Frühen Neuzeit, Köln – Weimar – Wien 1999.
Herzog M., Scharfrichterliche Medizin. Zu den Beziehungen zwischen Henker und Arzt, Schafott und Medizin, „Medizinhistorisches Journal”, 29, 1994, s. 309–332.
Jütte R., A seventeenth-century German barber-surgeon and his patients, „Medical History”, 33, 1989, s. 184–198.
Jütte R., Bader, Barbiere und Hebammen. Heilkundige als Randgruppen?, in: Randgruppen der spätmittelalterlichen Gesellschaft, hg. v. Bernd-Ulrich Hergemöller, Warendorf 1994, s. 89–120.
Kaczor D., Rola kata w systemie utrzymywania czystości w Elblągu w XVII–XVIII wieku, „Rocznik Elbląski”, 20, 2006, s. 147–158.
Kästner A., Die zufriedenen Kunden und die unzufriedene Konkurrenz eines Pfuschers. Johann Christian David Zipser als Abdecker, Scharfrichter und Heiler in Frauenstein, „Landesverein Sächsischer Heimatschutz. Mitteilungen”, 2, 2016, s. 20–30.
Kinzelbach A., „wahnsinnige Weyber betriegen den unverstendigen Poeffel”. Anerkennung und Diffamierung heilkundiger Frauen und Männer, 1450 bis 1700, „Medizinhistorisches Journal”, 32, 1997, s. 29–56.
Kinzelbach A., Women and healthcare in early modern German towns, „Renaissance Studies”, 28, 2014, s. 619–638.
Klonder A., Wszystka spuścizna w Bogu spoczywającego. Majątek ruchomy zwykłych mieszkańców Elbląga i Gdańska w XVII wieku, Warszawa 2000.
Margreiter H., Der Henker als Heiler. Medizin als Nebenerwerbsstrategie frühneuzeitlicher Scharfrichter, Innsbruck 2015.
Matz A., Die Zünfte der Stadt Elbing bis zum Einzug der Schweden 1626, „Elbinger Jahrbuch”, 1, 1919/1920.
Nowosadtko J., Scharfrichter und Abdecker. Der Alltag zweier ‘enehrlicher Berufe’ in der Frühen Neuzeit, Paderborn – München – Wien – Zürich 1994.
Nowosadtko J., Wer Leben nimmt, kann auch Leben geben – Scharfrichter und Wasenmeister als Heilkundige der Frühen Neuzeit, „Medizin, Gesellschaft und Geschichte”, 12, 1993, s. 43–74.
Pękacka-Falkowska K., Spory kompetencyjne między łaziebnikami i chirurgami toruńskimi w XVIII w. Przypadek Johanna Zandera, „Medycyna Nowożytna”, 21, 2015, s. 137–171.
Salloch S., Das hessische Medizinalwesen unter den Landgrafen Wilhelm IV. und Moritz dem Gelehrten. Rolle und Wirken der fürstlichen Leibärzte, Diss. Marburg 2006.
Sander S., Handwerkschirurgen. Sozialgeschichte einer verdrängten Berufsgruppe, Göttingen 1989.
Sokół S., Historia gdańskiego cechu chirurgów 1454–1820, Wrocław – Warszawa 1957.
Spierenburg P., The spectacle of suffering. Executions and the evolution of repression from a preindustrial metropolis to the European experience, London – New York 1984.
Stuart Kathy, Defiled trades and social outcasts. Honor and ritual pollution in early modern Germany, Cambridge 2000.
Stuart K., Des Scharfrichters heilende Hand – Medizin und Ehre in der Frühen Neuzeit, [w:] Ehrkonzepte in der Frühen Neuzeit. Identitäten und Abgrenzungen, hrsg. v. S. Backmann, H.-J. Künast, S. Ullmann, Berlin 1998, s. 316–347.
Wałęga S., O katach, hyclach i oprawcach w dawnym Toruniu, „Rocznik Toruński”, 10, 1975.
Wałęga S., Kuracje katowskie i opresje akuszerskie w dawnym Toruniu, „Rocznik Toruński”, 5, 1971.
Whaley L., Women and the practice of medical care in early modern Europe, 1400–1800, Palgrave 2011.
Wilbertz G., „...ein ehrlicher Mann und Meister...“. Scharfrichter in Minden in der Vormoderne, „Mitteilungen des Mindener Geschichtsvereins”, 86, 2014, s. 38–41.
Wilbertz G., Heilung vom Tod. Über das Verhältnis von Arzt, Chirurg und Scharfrichter, „Archivpflege in Westfalen und Lippe”, 48, 1998.
Wilbertz G., Scharfrichter, Medizin und Strafvollzug in der frühen Neuzeit, „Zeitschrift für historische Forschung”, 26, 1999, s. 515–555.
Wilbertz, G., Scharfrichter und Abdecker im Hochstift Osnabrück. Untersuchungen zur Sozialgeschichte zweier ‘unehrlicher’ Berufe im nordwestdeutschen Raum vom 16. bis zum 19. Jahrhundert, Osnabrück 1979.
Wilbertz G., Scharfrichter und Abdecker. Aspekte ihrer Sozialgeschichte vom 13. bis zum 16. Jahrhundert, in: Randgruppen der spätmittelalterlichen Gesellschaft, hg. v. Bernd-Ulrich Hergemöller, Warendorf 1994.
Zaremska H., Niegodne rzemiosło. Kat w społeczeństwie Polski XIV–XVI w., Warszawa 1986.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 197
Liczba cytowań: 0
