Źródła do historii kolekcjonerstwa gdańskiej republiki uczonych (na marginesie publikacji Anny Sobeckiej Obrazowanie natury w nowożytnym Gdańsku. O kulturze kolekcjonerskiej miasta)
DOI:
https://doi.org/10.12775/GNH.2023.09Słowa kluczowe
kolekcjonerstwo w Gdańsku XVII i XVIII w., Towarzystwo Przyrodnicze, Biblioteka Rady Miasta, PAN Biblioteka Gdańska, Biblioteka Politechniki GdańskiejAbstrakt
Przedmiotem artykułu jest omówienie książki autorstwa Anny Sobeckiej pt.: „Obrazowanie natury w nowożytnym Gdańsku. O kulturze kolekcjonerskiej miasta”, wydanej w 2021 r. W tekście położono nacisk na kulturę intelektualną w Gdańsku XVII i XVIII w., zwłaszcza na kwestie „kultury książki” oraz zbiorów naturaliów, dzieł sztuki i przyrządów naukowych gromadzonych przez członków Towarzystwa Przyrodniczego i Bibliotekę Rady Miasta. Na przykładzie portretu Jana Heweliusza autorstwa Daniela Schultza podjęto też problem nobilitacji i rozdziału sztuk plastycznych oraz nauk przyrodniczych i ścisłych w dobie oświecenia.
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne:
Index Instrumentorum Societatis Phÿsicæ Experimentalis Gedanensis: secundum Scientarum Classes dispositorum, BG BR 504024-00-00/01, Biblioteka Politechniki Gdańskiej (PBC: ht- tps://pbc.gda.pl/dlibra/publication/26673/edition/21460/content [dostęp: 1 lipca 2023]).
Inventarium Librorum Instrumentorum Machinarum Rerum Naturalium et Artificialium Omnisque Supellectillis Societatis Phÿsicæ Experimentalis Gedanensis: in usum Directorum Societatis conscriptum, 1746, BG BR 504023-00-00/01, Biblioteka Politechniki Gdańskiej (PBC: ht- tps://pbc.gda.pl/dlibra/publication/26672/edition/21459/content [dostęp: 1 lipca 2023]).
Inwentarz rękopisów, naturaliów i dzieł sztuki przechowywanych w Bibliotece Rady Miasta Gdańska w 1701 r., Cat. Bibl. 11, PAN Biblioteka Gdańska.
Repertorium Instrumentorum Machinarum Rerum Naturalium et Artificialium Societatis Phÿsicæ Experimentalis Gedanensis uius cujusque locum in quo asservatur indicans, BG BR 504025-00-00/01, Biblioteka Politechniki Gdańskiej (PBC: https://pbc.gda.pl/dlibra/publication/26674/ edition/21461/content [dostęp: 1 lipca 2023]).
Verzeichnis der Neuen Instrumentem, Machinen, Curiositaeten, Bücher und anderen Gerähtschaften und Sachen die sich die Naturforschende Gesellschaft allhier in Dantzig theils selbst angeschaft theils auch zum Geschencke bekommen hat, 1759, BR 504026-00-00/01, Biblioteka Politechniki Gdańskiej (PBC: https://pbc.gda.pl/dlibra/publication/26675/edition/21462/ content [dostęp: 7 sierpnia 2023]).
Verzeichnis der Neuen Instrumentem, Machinen, Curiositaeten, Bücher und anderen Gerähtschaften und Sachen die sich die Naturforschende Gesellschaft allhier in Dantzig theils selbst angeschaft theils auch zum Geschencke bekommen hat, 1761, BR 504027-00-00/01, Biblioteka Politechniki Gdańskiej (PBC: https://pbc.gda.pl/dlibra/publication/26676/edition/21463/ content [dostęp: 7 sierpnia 2023]).
Źródła drukowane:
Allgemeine Historie der Natur nach allen ihren besondern Theilen abgehandelt; nebst einer Be- schreibung der Naturalienkammer Sr. Majestat des Koniges von Frankreich, mit einer Vorrede Herrn Doctor Albrecht von Haller, T. 1, bey Georg Christian Grund und Adam Heinrich Holle, Hamburg und Leipzig 1750.
Gajusz Pliniusz Sekundus, Historia naturalna. Tom I: Kosmologia i Geografia. Księgi II-VI, Tekst, wstęp, przekład i komentarz I. Mikołajczyk, N. Rataj, E. Twarowska-Antczak, K. Antczak, Toruń 2017.
Gajusz Pliniusz Sekundus, Historia naturalna. Tom II: Antropologia i Zoologia. Księgi VII-XI, Tekst, wstęp, przekład i komentarz I. Mikołajczyk, Toruń 2019.
Gajusz Pliniusz Sekundus, Historia naturalna. Tom III: Botanika. Rolnictwo i Ogrodnictwo. Księgi XII–XIX, Tekst, wstęp, przekład i komentarz I. Mikołajczyk, Toruń 2022.
Klein Jacob Theodor, Tentamen methodi ostracologicae sive dispositio naturalis cochlidum et concharum in suas classes, genera et species, iconibus singulorum generum aeri incisis illustrata. Accedit lucubratiuncula de formatione, cremento et coloribus testarum, quae sunt cochlidum et concharum; tum commentariolum in locum Plinii Historiae Naturalis libro IX, capite XXXIII de concharum differentiis, denique sciagraphia methodi ad genus serpentium ordinate digerendum, Lugduni Batavorum, 1753 / [Gedani, post editionem et 1757].
Musaeum Kircherianum sive Musaeum A P. Athanasio Kirchero [...] jam pridem incoeptum nuper restitutum, auctum, descriptum, & iconibus illustratum excellentissimo domino Francisco Mariae Ruspolo [...] oblatum A P. Philippo Bonanni [...], Romae 1709.
Perrault Charles, Paralléle des anciens et des modernes, en ce qui regarde les arts et les scientes. Dialogues… [w:] Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce 1600–1700, wyb. i oprac. J. Białostocki, red. naukowa i uzupełnienia M. Poprzęcka i A. Ziemba, Warszawa 1994, s. 556–574.
Pliniusz Starszy, Historia naturalna, (wybór), wstęp, przekład i komentarz I. i T. Zawadzcy, Wrocław, Warszawa 2004.
Opracowania:
Athanasius Kircher. The Last Man Who Knew Everything, ed. Paula Findlen, London and New York 2004.
Banditt M., Gelehrte – Republik – Gelehrtenrepublik: Der Strukturwandel der Naturforschenden Gesellschaft in Danzig 1743 bis 1820 und die Danziger Aufklärung, Wiesbaden 2018.
Biblioteki osobliwości. Libraries of Curiosities, pod red. A. Balińskiego, Gdańsk 2023.
Casini T., Ritratti parlanti. Collezionismo e biografie illustrate nei secoli XVI e XVII, (Collana di museologia e museografia), Firenze 2004.
Erkenntnis. Erfindung. Konstruktion. Studien zur Bildgeschichte von Naturwissenschaften und Technik vom 16 bis 19 Jahrhundert, Hrsg. H. Höllander, Berlin 2000.
Gdańsk nowożytny a świat antyczny, red. M. Otto, J. Pokrzywnicki, Gdańsk 2017.
Gdańskie Gimnazjum Akademickie, t. 1: Szkice z dziejów, red. E. Kotarski, Gdańsk 2008;
t. 2: Wybór źródeł z XVI i XVII wieku, red. L. Mokrzecki, Gdańsk 2008;
t. 3: Wybór źródeł od XVI do XVIII wieku, red. Z. Nowak, Gdańsk 2008;
t. 4: W progach Muz i Minerwy, red. Z. Głombiowska, Gdańsk 2008;
t. 5: Źródła i artykuły, red. L. Mokrzecki i M. Brodnicki, Gdańsk 2011.
Jackowska K., Portrety Jana Heweliusza, [w:] Jan Heweliusz i kultura heweliuszowska: utilitas et delectatio, red. M. Mendel i J. Włodarski, Gdańsk 2013, s. 63–98.
Kaleciński M., Mity Gdańska: antyk w publicznej sztuce protestanckiej res publiki, Gdańsk 2011.
Michalska M., Pamięć o rzeczach utraconych. O wartości dawnych katalogów i inwentarzy, [w:] Szary kruk, (Drukowane piękno, t. 3), Gdańsk 2020, s. 62–95.
Nowak Z., Po starą księgę sięgam ze wzruszeniem. Szkice z dziejów i kultury książki w Prusach Królewskich od XV do XVIII w., Gdańsk 2008.
Pękacka-Falkowska K., Jacob Breyne, jego przyjaciele i rośliny. Uwagi na marginesie Breyne’owskich „exxiccatae” z kolekcji Jamesa Petivera, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 70 (3), 2022, s. 287–331.
Pękacka-Falkowska K., Wokół kolekcji przyrodniczych w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Cz. I: Christoph i Johann Christoph Gottwaldowie oraz ich gdańskie muzeum, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, R. 63, 2018, nr 2, s. 51–97.
Pokrzywnicki J., Nota katalogowa n. 43, [w:] W gdańskim ogrodzie muz. Gimnazjum Akademickie w Gdańsku wobec kultury starożytnych Greków i Rzymian. Idee, teksty, artefakty, red. M. Otto, J. Pokrzywnicki, Pelplin 2016, s. 270–273.
Pomian K., Muzeum. Historia światowa. Tom 1: Od skarbca do muzeum, przekład z jęz. francuskiego T. Stróżyński, Gdańsk 2023. (Wyd. oryginalne: K. Pomian, Le museé, une histoire mondiale, 1. Du trésor au museé, Paris 2020; wyd. w jęz. włoskim: K. Pomian, Il museo, una storia mondiale, 1. Dal tesoro al museo, Torino 2021).
Purc-Stępniak B., Wizerunek uczonego w malarstwie holenderskim XVII wieku. Nowa wizja nauki czy refleksja nad ludzką kondycją?, „Spotkania Humanistyczne. Międzynarodowy interdyscyplinarny periodyk naukowy”, nr 2/3, 2012/2013, s. 9–60.
Sobecka A., Dwie martwe natury Willema Claeszona Hedy, [w:] Spór o genezę martwej natury. Materiały sesji naukowej 25–26 X 2001, red. S. Dudzik, T.J. Żuchowski, Toruń 2002 (Sztuka i Kultura, t. 3), s. 141–147.
Sobecka A., Kolekcja artystyczna Carla Benjamina Lengnicha, [w:] Gdańsk w okresie nowożytnym. Kultura, religia, polityka, społeczeństwo i stosunki międzynarodowe, red. W. Długokęcki, J. Sarnowsky, Gdańsk 2021, s. 86–97.
Sobecka A., Obrazowanie natury w nowożytnym Gdańsku. O kulturze kolekcjonerskiej miasta, Gdańsk 2021.
Sznajder R., The prominence of Danzig Academic Gymnasium as a cornerstone of scientific developments of Gdańsk, „Studia Historiae Scientiarum”, 21 (2022), s.135–180.
Szybowska U., Madeja-Grzyb M., Herbaria i florilegia od XV do XVIII wieku ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej, Pruszcz Gdański 2017.
Śliwiński B., Heweliusz Jan, [w:] Encyklopedia Gdańska, red. B. Śliwiński, Gdańsk 2012, s. 392–393.
Śliwiński B., Heweliusz Jan, astronom, https://gdansk.gedanopedia.pl/gdansk/?title=HEWELIUSZ_JAN,_astronom [dostęp: 20 czerwca 2023].
Taborska M., Antique globes in Poland, 1400–1860. A new inventory, „IMCoS Journal”, June 2020, No 161, s. 18–29.
Waźbiński Z., Spór o genezę martwej natury. Wprowadzenie do sesji, [w:] Spór o genezę martwej natury. Materiały sesji naukowej 25–26 X 2001, red. S. Dudzik, T.J. Żuchowski, Toruń 2002 (Sztuka i Kultura, t. 3), s. 7–12.
W gdańskim ogrodzie muz. Gimnazjum Akademickie w Gdańsku wobec kultury starożytnych Greków i Rzymian. Idee, teksty, artefakty, red. M. Otto, J. Pokrzywnicki, Pelplin 2016.
Włodarczyk J., The Correspondence of Johannes Hevelius: Between Science and Science Policy, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 2019, t. 1, s. 115.
Żuchowski T., Od świata przyrody do dzieła sztuki. Martwa natura jako problem autonomizacji sztuki, [w:] Spór o genezę martwej natury. Materiały sesji naukowej 25–26 X 2001, red. S. Dudzik, T.J. Żuchowski, Toruń 2002 (Sztuka i Kultura, t. 3), s. 13–27.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 21
Liczba cytowań: 0
