TY - JOUR AU - Michalski, Rafał PY - 2016/02/18 Y2 - 2024/03/28 TI - Rozważania wokół platońskiej koncepcji śmiechu JF - Studia z Historii Filozofii JA - SZHF VL - 6 IS - 4 SE - ARTYKUŁY DO - 10.12775/szhf.2015.056 UR - https://apcz.umk.pl/szhf/article/view/szhf.2015.056 SP - 149-174 AB - <p>Celem niniejszego artykułu jest krytyczna rekonstrukcja platońskiej koncepcji śmiechu, którą filozof przedstawia głównie w <em>Państwie</em> i w <em>Filebie</em>. Komizm apeluje, jego zdaniem, do niższych emocji, wytrąca ludzki umysł z równowagi i podważa panujący porządek wartości. Śmiech kojarzy on z doznaniem zawiści (<em>phtonos</em>), które sprowadza się do radości z upokorzenia słabszej osoby. Komiczna zawiść - w przeciwieństwie do biernej zazdrości - niemal automatycznie popycha do aktywności, do potęgowania upokorzenia. Śmiech wywołuje, według Platona, wada wynikająca z niewiedzy o sobie. Kluczowa dla komicznej sytuacji jest asymetria między słabością ofiary a mocą śmiejącego się. Platońska koncepcja śmiechu okazuje się jednostronna, gdy zestawimy ją ze „śmiechem Demokryta“, który pełni funkcję terapeutyczną i katarktyczną. Śmiech stanowi tutaj wyrazisty sygnał, który zapoczątkowuje krytyczną refleksję nad sobą samym i daje impuls do zmiany postawy wobec świata. Platon nie uwzględnia w swoich pismach takiego dydaktyczno-poznawczego znaczenia śmiechu, dlatego staje się on w jego filozofii swoistym antagonistą prawdziwego poznania. Negatywna postawa wobec śmiechu nie wspólgra jednak z uznaniem, jakim Platon darzy Sokratesa, który wykorzystywał ironię jako kluczowy element swojej metody dochodzenia do prawdy.</p> ER -