Komentarz i modernizacja dzieła literackiego dla uczniów szkoły podstawowej
DOI:
https://doi.org/10.12775/SE.2020.00027Słowa kluczowe
podręcznik, szkoła podstawowa, przypis, komentarz, podstawa druku, edukacja, Adam Mickiewicz, Pani Twardowska, Powrót taty, PrzyjacieleAbstrakt
W artykule pokazano, w jaki sposób wydawcy podręczników do języka polskiego dla szkół podstawowych przygotowują teksty źródłowe. Analiza została dokonana na przykładzie wybranych utworów Adama Mickiewicza (Pani Twardowska, Powrót taty, Przyjaciele), które od wielu lat są zamieszczane w podręcznikach do przedmiotu dla najmłodszych uczniów (przede wszystkim z klas IV–VI). Szczególny nacisk kładzie się na analizę podręczników, które zostały wydane w ostatnich latach, kontekst stanowią liczne publikacje z lat dziewięćdziesiątych XX stulecia i pierwszej dekady XXI wieku. Dzięki temu możliwe jest sformułowanie wniosków, zwrócenie m.in. uwagi na wzrost liczby przypisów w podręcznikach do języka polskiego w ostatnich latach.
Artykuł został podzielony na dwie części. W pierwszej z nich autor przygląda się konstrukcji przypisów w podręcznikach szkolnych. Zwraca uwagę na treść przypisów, zastanawia się, czy komentarze są zrozumiałe dla uczniów. Ponadto zanalizowano tu przypisy pod względem ilościowym oraz graficznym. Pochylono się również nad podręcznikiem internetowym, w którym przypisy mają inny charakter niż w tradycyjnych publikacjach.
W drugiej części artykułu autor podejmuje problem modernizacji pisowni oraz podstawy tekstu w podręcznikach szkolnych. Jak się okazuje, twórcy podręczników nie są pod tym względem konsekwentni. Pedagodzy uwspółcześniają pisownię w różnym stopniu, podstawę druku stanowią natomiast niekiedy wydania niepewne, często też odbiorcy nie są informowani o źródle utworu.
Bibliografia
Utwory Mickiewicza wykorzystane w artykule wraz z lokalizacją w badanych podręcznikach szkolnych dla klas IV–VI:
Pani Twardowska
Dobrowolska H., Dobrowolska U., 2017, Język polski. Jutro pójdę w świat. Podręcznik 4, Warszawa, s. 202–207 (egzemplarz testowy).
Epodręcznik, https://epodreczniki.pl/a/spotkanie-z-czartem/DN72LYYUI (dostęp: 08.08.2020).
Horwath E., Żegleń A., 2018, Słowa z uśmiechem. Literatura i kultura. Język polski. Klasa 5, Warszawa, s. 199–203.
Kaczorowska H., Kaczorowski M., 1999, Ja i świat. Podręcznik do kształcenia literackiego i kulturowego w klasie 4, Kielce, s. 213–217.
Klawe E., Marszałek H., Ciesielska A., 2008, Daję słowo. Podręcznik do języka polskiego dla klasy 5 szkoły podstawowej. Część 2, wierszyki i rymowanki M. Strzałkowska, Warszawa, s. 21–25.
Klimowicz A., Derlukiewicz M., 2017, Nowe słowa na start! Podręcznik do języka polskiego dla klasy czwartej szkoły podstawowej, Warszawa, s. 177–182.
Nagajowa M., 1995, Słowa zwykłe i niezwykłe. Podręcznik do kształcenia literackiego, kulturowego i językowego dla klasy piątej szkoły podstawowej, il. i oprac. graf. J. Sedlaczek, Warszawa, s. 234–239.
Powrót taty
Dietrich J., Zacharska A., 1996, Ku dalekim portom. Język polski VI. Podręcznik do kształcenia literackiego i kulturalnego, Warszawa, s. 147–149.
Dobrowolska H., Dobrowolska U., 2017, Język polski. Jutro pójdę w świat. Podręcznik 4, Warszawa, s. 255–258 (egzemplarz testowy).
Gustowicz J., Maszczyńska-Góra G., Kaliszewska M., 2001, Język polski. Odkrywam świat… Podręcznik do klasy IV szkoły podstawowej z antologią tekstów, Bielsko-Biała, s. 52–55.
Horwath E., Żegleń A., 2019, Słowa z uśmiechem. Literatura i kultura. Język polski. Klasa 6, Warszawa, s. 108–110.
Klimowicz A., Derlukiewicz M., 2018, Nowe słowa na start! Podręcznik do języka polskiego dla klasy piątej szkoły podstawowej, Warszawa, s. 244–247.
Łuczak A., Murdzek A., Krzemieniewska-Kleban K., 2017, Język polski. Między nami 4, Gdańsk, s. 184–186 (egzemplarz okazowy).
Nagajowa M., 1994, Słowo za słowem. Podręcznik do kształcenia literackiego, kulturowego i językowego dla klasy czwartej szkoły podstawowej, il. i oprac. graf. J. Sedlaczek, Warszawa, s. 245–247.
Przyjaciele
Boksa E., Zbróg P., 2004, Przygoda z czytaniem. Podręcznik do kształcenia literacko-kulturowego dla klasy 4, Kielce, s. 20–21.
Epodręcznik, https://epodreczniki.pl/a/prawdziwy-przyjaciel-kto-to-taki/DisoXm0uq (dostęp: 08.08.2020).
Horwath E., Żegleń A., 2019, Słowa z uśmiechem. Literatura i kultura. Język polski. Klasa 6, Warszawa, s. 134.
Kaczorowska H., Kaczorowski M., 1999, Ja i świat. Podręcznik do kształcenia literackiego i kulturowego w klasie 4, Kielce, s. 108–109.
Klawe E., Marszałek H., Ciesielska A., 2007, Daję słowo. Podręcznik do języka polskiego dla klasy 4 szkoły podstawowej. Część 2, wierszyki i rymowanki M. Strzałkowska, Warszawa, s. 117–118.
Klimowicz A., Derlukiewicz M., 2018, Nowe słowa na start! Podręcznik do języka polskiego dla klasy piątej szkoły podstawowej, Warszawa, s. 12–13.
Łuczak A., Murdzek A., Krzemieniewska-Kleban K., 2017, Język polski. Między nami 4, Gdańsk, s. 80–81 (egzemplarz okazowy).
Nagajowa M., 1994, Słowo za słowem. Podręcznik do kształcenia literackiego, kulturowego i językowego dla klasy czwartej szkoły podstawowej, il. i oprac. graf. J. Sedlaczek, Warszawa, s. 42.
Składanek M., 2012, Język polski 4. Podręcznik dla szkoły podstawowej. Kształcenie kulturowo-literackie, Gdynia, s. 22–23.
Literatura pomocnicza, literatura przedmiotu
Dyduchowa A., 1988, Metody kształcenia sprawności językowej uczniów. Projekt systemu, model podręcznika, Kraków.
Garbal Ł., 2011, Edytorstwo. Jak wydawać współczesne teksty literackie, Warszawa.
Górski K., 1978, Tekstologia i edytorstwo dzieł literackich, Warszawa.
Gruchała J. S., 2017, Przypisy czy komentarz? O funkcji objaśnień w edycji naukowej, „Sztuka Edycji. Studia Tekstologiczne i Edytorskie”, nr 2 (12): Filozofia przypisów, pod red. M. Bizior-Dombrowskiej i B. Kuczkowskiego, s. 7–16.
Loth R., 2006, Podstawowe pojęcia i problemy tekstologii i edytorstwa naukowego, Warszawa.
Lutomierski M., 2010, Lektura z opracowaniem jako nowa forma książki. Zarys problemu, w: Rozmaitości warsztatowe, red. M. Strzyżewski, M. Lutomierski i J. Zyśk, Toruń, s. 237–252.
Markiewicz H., 2000, Drogi i manowce komentarza literackiego, „Pamiętnik Literacki”, z. 4, s. 15–37.
Mickiewicz A., 1893, Bajki, Warszawa.
Mickiewicz A., 1998, Dzieła, t. 1: Wiersze, t. oprac. C. Zgorzelski, Warszawa.
Nagajowa M., 1995, Jak uczyć języka w klasach 4–6. Poradnik metodyczny do podręczników „Słowo za słowem”, „Słowa zwykłe i niezwykłe”, „Słowa i świat”, Warszawa.
Niziurski E., 1971, Sposób na Alcybiadesa, Warszawa.
Oleksy J., 2008, Tekst podręcznika jako narzędzie komunikacji edukacyjnej, w: Interakcje komunikacyjne w edukacji z perspektywy sytuacyjności i kontekstowości znaczeń, pod red. A. Błachnio, Toruń, s. 439–450.
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem. Szkoła podstawowa. Język polski, https://www.ore.edu.pl/wp–content/uploads/2018/03/podstawa–programowa–ksztalcenia–ogolnego–z–komentarzem.–szkola–podstawowa–jezyk–polski.pdf (dostęp: 08.08.2020).
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem. Szkoła ponadpodstawowa: liceum ogólnokształcące, technikum oraz branżowa szkoła I i II stopnia. Język polski, https://www.ore.edu.pl/2018/03/podstawa–programowa–ksztalcenia–ogolnego–dla–liceum–technikum–i–branzowej–szkoly–ii–stopnia/ (dostęp: 08.08.2020).
Skrzypczak E., 1996, Miejsce podręcznika we współczesnej szkole, „Edukacja Medialna”, nr 1, s. 9–13.
Skrzypczak E., 1999, Tak zwany „system organizacyjno–metodyczny” podręcznika i jego elementy, „Edukacja Medialna”, nr 2, s. 18–24.
Wolański A., 2008, Edycja tekstów. Praktyczny poradnik. Książka, prasa, WWW, Warszawa.
Zarych E., 2017, Po co dzieciom przypisy? Rola przypisów w książkach dla młodego czytelnika, „Sztuka Edycji. Studia Tekstologiczne i Edytorskie”, nr 2 (12): Filozofia przypisów, pod red. M. Bizior-Dombrowskiej i B. Kuczkowskiego, s. 107–124.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 852
Liczba cytowań: 0