Vittorio Alfieri w kontekście włoskich podróży literackich Polaków ostatnich dwóch stuleci
DOI:
https://doi.org/10.12775/SE.2017.0004Słowa kluczowe
Vittorio Alfieri, recepcja Alfieriego w Polsce, polsko-włoskie stosunki literackie, podróże do Włoch, wspomnienia z podróżyAbstrakt
Artykuł koncentruje się na analizie mało znanych wspomnień z podróży po Włoszech i ich roli w kształtowaniu świadomości literackiej i kulturowej w Polsce przełomu wieków: XVIII i XIX oraz XIX i XX. Teksty te zawierają ciekawe refleksje na temat ojca dramatu włoskiego, Vittorio Alfieriego. Alfieri, dobrze znany w Polsce w pierwszym trzydziestoleciu XIX wieku jako inspiracja dla polskich dramaturgów (Bogusławski, Feliński, Słowacki), jest dziś praktycznie zapomniany. W artykule zaprezentowano spojrzenie na wspomnienia i relacje z podróży włoskiej polskich elit intelektualnych, poczynając od podróży oświeceniowej opisanej we wspomnieniach Niemcewicza i Adama Czartoryskiego, przez dziewiętnastowieczne dzienniki Stanisława Dunin-Borkowskiego, Łucji Rautenstrauchowej, Michała Wiszniewskiego i Lucjana Siemieńskiego, kończąc na dwudziestowiecznych tekstach Stefana Żeromskiego i Herlinga-Grudzińskiego. Przekrój przez epoki przysparza pewnych trudności formalnych w definiowaniu pojęcia dziennika z podróży, jednak gdy za klucz przyjmiemy rolę postaci (Vittorio Alfieriego), pozwoli to uchwycić dynamikę gatunku, a także zaobserwować rolę edycji poszczególnych wspomnień w tworzeniu historii recepcji literatury włoskiej w Polsce. Z uważnej analizy wynika, że można zaryzykować stwierdzenie o istnieniu zjawiska „lektur”, w tym przypadku alfierowskich. Wydaje się bowiem, że nieznany i nieczytany autor był również – oprócz Dantego czy Machiavellego – streszczoną historią współczesnej mu Europy, na co pozwoliły różnorodne edycje polskich tekstów podróżniczych (wydania dzieł zebranych poszczególnych autorów, wielotomowe edycje pism z podróży, wspomnienia umieszczane przy okazji wydania osobnego dzieła).
Bibliografia
„Gazeta Korespondenta Warszawskiego i Zagranicznego” 1825, nr 167, s. 3286.
„Gazeta Warszawska”, 1823, nr 24, s. 289–290.
„Gazeta Warszawska”, 1825, nr 167, s.2265–2268.
Barsotti A., 2001, Alfieri e la scena: da fantasmi di personagii a fantasmi di spettatori, Rzym.
Brahmer M., 1939, Z dziejów włosko-polskich stosunków kulturalnych. Studia i materiały, Warszawa.
Burkot S., 1998, Polskie podróżopisarstwo romantyczne, Warszawa.
Calcaterra C., 1939, Vittorio Alfieri nell'Italia nuova, Asti.
Chiara B., 1927, La gloria di Vittorio Alfieri: evocazione e ricordi, Turyn.
Czartoryski A.J., 1986, Pamiętniki i memoriały polityczne 1776–1809, teksty wybrał, opracował, opatrzył wstępem i przypisami J. Skowronek, Warszawa.
Dopart B. (red), 2013, Środowiska kulturotwórcze czasu oświecenia i romantyzmu, Kraków.
Dunin-Borkowski S., 1820, Podróż do Włoch w latach 1815 i 1816, Warszawa.
Fubini M., 1963, Ortis e Didimo, Mediolan.
Goethe J. W., 1980, Podróż włoska, przekł. H. Krzeczkowski, Warszawa.
Herling-Grudziński G., 1990, Dziennik pisany nocą 1980–1983, Warszawa.
Kamionkowa J., 1970, Życie literackie w Polsce w pierwszej połowie XIX wieku, Warszawa.
Kowalczyk M., 2005, Obraz Włoch w polskim piśmiennictwie geograficznym i podróżniczym XVIII wieku, Toruń.
Kremer J., 1787, Podróż do Włoch, t. 3,Warszawa.
Lombardi Lotti M. (red.), 1960, Bibliografia delle edizioni di Vittorio Alfieri, w: Antologia alfieriana, Turyn.
Maj J. (red), 2007, Józef Kremer (1806–1875), Kraków.
Mączak A., 1984, Peregrynacje, wojaże, turystyka, Warszawa.
Michalik J. (red), 2001, Dramat obcy w Polsce, Kraków.
Miszalska J., 2008, Historia teatru i dramatu włoskiego, t. 1: Od XIII do XVIII wieku, Kraków.
Niedzielski Cz., 1966, O teoretycznoliterackich tradycjach prozy dokumentarnej. (Podróż – powieść – reportaż), „Prace Wydziału Filologiczno-Filozoficznego”, t. 17, z. 1, Toruń.
Niemcewicz J. U., 1957, Pamiętniki czasów moich, t. 2, Warszawa.
Ożarska M., 2013, Two women writers and their Italian tours. Mary Shelley’s Rambles in Germany and Italy and Łucja Rautenstrauchowa's in and Byond the Alps, Lewiston.
Piramowicz G., 1787, Przestrogi dla czytających pisma historyczno-polityczne, jako to pamiętniki, dzienniki, wojaże, geografie i tym podobne, Warszawa.
Płaszczewska O., 2003, Wizja Włoch w polskiej i francuskiej literaturze okresu romantyzmu, Kraków.
Płaszczewska O., 2010, Przestrzenie komparatystyki – italianizm, Kraków.
Porębowicz E. (red), 1894, Dzieje literatury powszechnej z ilustracjami, t. 4, cz. 1–2, Warszawa.
Rautenstrauchowa Ł., 1847, W Alpach i za Alpami, t. 1, Warszawa.
Recueil de litterature. Stanisław August: Carmina, espitolae, oriationes, acta inaugurationem, statuae Joannis Sobieski regis Poloniae anno 1788 concernentia (cum descriptionse festi Karuzel dicti) variaque alia – tempore regni Stanislai Augusti, Biblioteka Czartoryskich, rkps syg. 938, s. 29–255.
Sajkowski A., 1973, Włoskie przygody Polaków, wiek XVI–XVIII, Warszawa.
Siemieński L., 1859, Znikomość sławy autorskiej. Alfieri i Lamartine, w: Kilka rysów z literatury i społeczeństwa od roku 1848-1858, t. 1, Warszawa.
Sismondi J.-C. L., 1816, Die Literatur des südlichen Europas, Lipsk.
Struve H., 1881, Życie i prace Józefa Kremera, Warszawa.
Tylusińska A., Ugniewska J., 2004, Włochy w czasach Romantyzmu, Warszawa.
Ubbidiente R. (red.), 2003, Vittorio Alfieri: solitudnie-poterre-liberta', Berlin.
Wiszniewski M., 1848, Podróż do Włoch, Sycylii i Malty, Warszawa.
Wiszniewski M., 1982, Podróż do Włoch, Sycylii i Malty, Warszawa.
Zieliński A., 1973, Pod urokiem Italii, Warszawa.
Żeromski S., 1916, Literatura a życie, Poznań.
Żeromski S., 1928, Charitas, Kraków.
Żeromski, S., 1925, Projekt Akademii Literatury Polskiej, Warszawa.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 473
Liczba cytowań: 0