Oblicza czeczeńskiego gazawatu: imam Szamil i Bajsangur Bienojewski w utworach współczesnych bardów czeczeńskich
DOI:
https://doi.org/10.12775/SDR.2018.2.04Słowa kluczowe
Shamil’s uprising, Imam Alimsultanov, Timur Mutsuraev, war of national liberation, Chechnya, Gunib, chivalric ethos, sacred war, patriotismAbstrakt
Imam Szamil to przywódca powstania północnokaukaskich górali przeciw Imperium Rosyjskiemu w XIX w. Bajsangur Bienojewski to z kolei miuryd i naib imama, jeden z najdzielniejszych powstańców. Obie postaci są zaliczane do panteonu czeczeńskich bohaterów narodowych, stanowiąc symbol gazawatu – świętej wojny o charakterze narodowowyzwoleńczym. We współczesnej czeczeńskiej pieśni patriotycznej szczególne miejsce zajmuje ostatni akt powstania Szamila: oblężenie Gunibu. Zostało ono uwiecznione w utworach Imama Alimsułtanowa (1957–1996) oraz Timura Mucurajewa (ur. 1976). Kompozycje czeczeńskich bardów prezentują symboliczny obraz konfrontacji dwóch różnych wizji honoru, męstwa, służby i samopoświęcenia.
The Faces of the Chechen Gazavat: Imam Shamil and Baysangur Benoevskiy in works by contemporary Chechen songwriters
The article concerns two songs by contemporary Chechen bards – Imam Alimsultanov (1957– 1996) and Timur Mutsuraev (born 1976). The analysed works have the same title (Gunib) and present the conflict between Imam Shamil and Baysangur Benoevsky during the last stand of Shamil’s uprising against Russia – the siege of the mountain fortress Gunib. The two Chechen songwriters create a symbolic picture of two different attitudes towards honour, bravery, duty and self-sacrifice, represented by the characters of Shamil and Baysangur. The author of the article analyses the structure of the two songs and differences in constructing the narratives, that influence the interpretation of Shamil’s and Baysangur’s characters and their arguments. At first glance their attitudes are completely different. Shamil is motivated by pragmatism, whereas Baysangur seems to be the quintessence of unbroken resistance in the Romantic spirit and a perfect realisation of “quonahallah” – the specific Chechen “chivalric code”. The political context of Alimsultanov’s and Mutsuraev’s works (who were, first of all, composers of patriotic songs during the Chechen-Russian conflict in the 20th and 21st centuries) allows to believe that the attitudes of Shamil and Baysangur are somewhat complementary. Despite some controversy around Shamil, the leader of the 19th-century uprising has a place in the Chechen pantheon of national heroes, being the symbol of gazavat – the sacred national liberating war in the Caucasus. This conclusion is indicated not only by the message of the analysed songs and their context, but also by the opinions of contemporary Chechens cited in the article.
Лица чеченского газавата: имам Шамиль и Байсангур Беноевски в произведениях современных чеченских бардов
Статья посвящена двум произведениям современных чеченских бардов – Имама Алимсултанова (1957–1996) и Тимура Муцураева (род. 1976). Анализированные песни под идентичным названием (Гуниб) говорят о конфликте между имамом Шамилем и его мюридом Байсангуром Беноевским, который предположительно случился во время последнего акта восстания Шамиля против России – осады горной крепости Гуниб. Чеченские барды создают символический образ противостояния двух разных видений чести, мужества, службы и самопожертвования. Автор обращает внимание на структуру обоих произведений а также на отличия в способе построения повествования, которые влияют на интерпретацию образов имама и Байсангура и их аргументов. На первый взгляд позиции имама и Байсангура отличаются друг от друга – первая подсказана прагматизмом; вторая кажется воплощением непоколебимого сопротивления в романтическом духе и точным выполнением предписаний къонахаллы – специфического чеченского „кодекса чести”. Политический контекст творчества обоих певцов, которые прежде всего прославились, как создатели патриотических песен в период чечено-российского конфликта XX/XXI в., позволяет все-таки констатировать, что позиции Шамиля и Байсангура в какой-то мере дополняют друг друга. Несмотря на споры, которых сегодня порождает личность Шамиля, он принадлежит к пантеону чеченских национальных героев, являясь символом святой национально-освободительной войны. На это указывает не только смысл проанализированных произведений и их контекст, но и мнения современных чеченцев, собранные исследователями, на которых ссылается статья.
Bibliografia
Adger-Adajew I., Kamienie mówią. Dzieje i kultura Czeczenów, Warszawa 2005.
Akhmadov I., Lanskoy M., The Chechen Struggle. Independence Won and Lost, New York 2010.
Ashāb, w: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Władysława Kopalińskiego, http:// www.slownik-online.pl/kopalinski/727E2429CAC16045412565CB00518C48.php.
Askerov A., Chechens: from Past to Future: Healing the Wounds, Saarbrücken 2011.
Askerov A., Historical Dictionary of the Chechen Conflict, Lanham 2015.
Baddeley J.F., The Russian Conquest of the Caucasus, New York – Bombay – Calcutta 1908.
Ciesielski S., Rosja – Czeczenia. Dwa stulecia konfliktu, Wrocław 2003, http://www.sciesielski.republika.pl/czeczenia/spiscze.html.
Cywiński B., Szańce kultur. Szkice z dziejów narodów Europy Wschodniej, Warszawa 2013.
Falkowski M., Najważniejsze problemy i konflikty współczesnego Kaukazu, w: Dylematy kaukaskie. Problemy narodowościowe i migracyjne, red. M. Ząbek, Warszawa 2010, s. 41–72.
Furier A., Kaukaz Północny – spojrzenie z Polski, w: Czeczenia – Rosja. Mity i rzeczywistość, red. J. Brodowski, M. Smoleń, Kraków 2006.
Furier A., Polskie ślady w czeczeńskiej historii, „Przegląd Polonijny” 21 (1995), z. 3 (77), s. 17–34.
Gammer M., Muslim Resistance to the Tsar. Shamil and the Conquest of Chechnia and Daghestan, London 1994.
Gammer M., Nationalism and History: Rewriting the Chechen National Past, w: Secession, History and the Social Sciences, ed. by B. Coppieters, M. Huysseune, Brussels 2002, s. 117–140.
Gammer M., The Lone Wolf and the Bear. Three Centuries of Chechen Defiance of Russian Rule, London 2006.
Gould R., Transgressive Sanctity: The Abrek in Chechen Culture, „Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History” 8 (2007), no. 2, s. 271–306.
Ilyasov L., The Diversity of the Chechen Culture, Moscow 2009. Jagielski W., Wieże z kamienia, Warszawa 2010.
Konarski W., Naród, mniejszość, nacjonalizm, religia – przyczynek do dyskursu o pojęciach i powiązaniach między nimi, „Forum Politologiczne” 5 (2007), s. 17–51.
Kurczab-Redlich K., Głową o mur Kremla, Warszawa 2007.
Layton K.S., Chechens. Culture and Society, New York 2014.
Mamoń M., Wojna braci. Bojownicy, dżihadyści, kidnaperzy, Kraków 2017.
Pączek K., „Wolność albo śmierć” – prolegomena do badań nad twórczością czeczeńskiego barda Timura Mucurajewa, „Przegląd Rusycystyczny” (2017), nr 1, s. 67–85.
Souleimanov E., An Endless War: The Russian-Chechen Conflict in Perspective, Frankfurt am Main 2007.
Souleimanov E., Imam Shamil, Islam and the Chechens: Historical Considerations in Regional Perspective, „Русский Вопрос” (2006), nr 2, http://www.russkiivopros.com/?pag=one&id=30&kat=5&csl=11.
Wilk W., Dziennik snajpera, Ustroń 2014.
Ząbek M., Wstęp. Problemy tożsamościowe regionu Kaukazu, w: Dylematy kaukaskie. Problemy narodowościowe i migracyjne, red. M. Ząbek, Warszawa 2010, s. 17–38.
Алимсултанов И., Гуниб, https://www.youtube.com/watch?v=Bk-34jhBDZY.
Алимсултанов И., Клич мюридов, https://www.youtube.com/watch?v=KfmnHs6dJZM.
Билалов М., Европейская Ичкерия, „Кавказ. Реалии” 16.05.2017, https://www.kavkazr.com/a/ evropeyskaya-itchkeria-/28490799.html.
Ельцин Б., Обращение Президента РФ к гражданам России от 11 декабря 1994 года, Система ГАРАНТ, http://base.garant.ru/6300117/#ixzz519tFsYqc.
Житель Сочи арестован за публикацию песен Тимура Муцураева, „Кавказ. Реалии” 19.06.2017, https://www.kavkazr.com/a/28625709.html.
Муцураев T., Живи, Чечня, https://www.youtube.com/watch?v=KYO0mcxnrlA.
Муцураев Т., Гуниб, https://www.youtube.com/watch?v=t_wo02ZbvJI.
Муцураев Т., Туман над горами встает, https://www.youtube.com/watch?v=4-4scxF9JOM.
Фасмер М., Этимологический словарь русского языка, т. 3, Москва 1987.
Федеральный список экстремистских материалов, https://minjust.ru/ru/extremist-materials.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 346
Liczba cytowań: 0