Sumienie według oświeceniowych filozofów
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2020.031Słowa kluczowe
sumienie, Kant, Smith, Voltaire, HolbachAbstrakt
W artykule przywołuję rozumienie zagadnienia sumienia czterech znaczących przedstawicieli Oświecenia: I. Kanta, A. Smitha, Voltaire’a i P.T. Holbacha. Kwestia została podjęta w pierwszej kolejności przez starożytnych filozofów, następnie przez teologów chrześcijańskich; później zaś zajmowali się nią oświeceniowi myśliciele. Wspomniani filozofowie analizowali ją jednak w opozycji do obu – pierwszej i drugiej tradycji. Zaproponowali takie rozwiązania, które były ich zdaniem znacznie bardziej racjonalne, choć między sobą bardzo się różniły. Każde z nich było na swój sposób nowatorskim i inspirującym punktem wyjścia do poważnych dyskusji.
Bibliografia
Arendt Hannah. 1963. Eichmann in Jerusalem: A Report on the Banality of Evil. London: Penguin Classics.
Blom Philipp. 2005. Enlightening the world: Encyclopédie, the book that changed the course of history. New York: Palgrave Macmillan.
Condorcet Antoine Nicolas. 1859. Vie de Voltaire. W: Oeuvres complétes de Voltaire. Paris.
Green Ronald. 1992. Kierkegaard and Kant: The Hidden Debt. New York: SUNY Press.
Hazard Paul. 1972. Myśl europejska w XVIII wieku od Monteskiusza do Lessinga, przeł. Halina Suwała. Warszawa: PIW.
Hill Luis. 2001. „The hidden theology of Adam Smith”. The European Journal of the History of Economic Thought, 8, 1: 1–29.
Holbach Paul Tiry. 1979. Etokracja, czyli rząd oparty na moralności, przeł. Marian Skrzypek. Warszawa: PWN.
Holbach Paul Tiry. 1957. System przyrody, czyli prawa świata fizycznego i moralnego, przeł. Jadwiga Jabłońska, Halina Suwała. Warszawa: PWN.
Kant Immanuel. 1957. Krytyka czystego rozumu, przeł. Roman Ingarden. Warszawa: PWN.
Kant Immanuel. 2005. Metafizyka moralności, przeł. Ewa Nowak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kant Immanuel. 2005. Odpowiedź na pytanie: czym jest oświecenie, przeł. Tomasz Kupś. W: Immanuel Kant. Rozprawy z historii filozofii. Kęty: Wydawnictwo Antyk.
Les déclarations des droits de l’homme de 1789 (ed.). 1988. Paris: Payot.
Markwart Anna. 2017. Bogactwo uczuć moralnych. Jednostka i społeczeństwo we wzajemnych oddziaływaniach w perspektywie filozofii Adama Smitha. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Pomeau René. 1956. La Religion de Voltaire. Paris: Nizet.
Rahner Karl, Vorgrimler Herbert. 1987. Mały słownik teologiczny, przeł. Tadeusz Mieszkowski, Paweł Pachciarek. Warszawa: Pax.
Rousseau Jan Jakub. 1956. Trzy rozprawy z filozofii społecznej, przeł. Henryk Elzenberg. Warszawa: PWN.
Smith Adam. 1954. Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, przeł. Oswald Einfeld i Stefan Wolff. Warszawa: PWN.
Smith Adam. 1989. Teoria uczuć moralnych, przeł. Danuta Petsch. Warszawa: PWN.
Voltaire. 1994–1995. Dictionnaire philosophique. Oxford: Voltaire Foundation.
Zatorski Włodzimierz ks. (OSB). 2006. Dar sumienia. Kraków: Wydawnictwo Benedyktynów.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 2154
Liczba cytowań: 0