Presupozycje w perspektywie logicznej
DOI:
https://doi.org/10.12775/LinCop.2016.011Słowa kluczowe
presupozycje, logika, filozofia języka, Frege, Strawson, RussellAbstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie problemu presupozycji z perspektywy logicznej analizy języka. Źródła rozważań dotyczących omawianej kwastii sięgają końca XIX wieku i związane są z postacią Gottloba Fregego. W swej pracy pt. Sens i nominat zadaje on pytanie o to, jak mające funkcje referencji wyrażenia z języka naturalnego powinno się tłumaczyć na ścisłe języki logiczne. Przy okazji tych rozważań zauważa istnienie „założeń koniecznych dla samego istnienia nominatu (desygnatu)”, które charakteryzują się tym, że ich prawdziwość jest warunkiem koniecznym, by móc przypisać zdaniu wartość logiczną. Zwrócił zatem uwagę na zasadniczą własność presupozycji, a więc niezmienność względem negacji. Brak jednak w koncepcji Fregego jednoznaczności co do poziomu języka, na którym należałoby lokować założenia, o których mowa. W opozycji do tej wizji presupozycji sytuuje się idea deskrypcji określonych Russella, której zastosowanie pozwala rozwiązać problem tzw. zdań z pustym podmiotem, nie dość precyzyjnie wyjaśniony na gruncie filozofii języka Fregego. Russell uznał, że zwroty denotujące można wyrazić na poziomie logicznym za pomocą koniunkcji pewnych sądów i w ten sposób zdania orzekające o czymś, co nie istnieje, stały się po prostu fałszywe. Rozwiązanie Russella było jednak sprzeczne z językową intuicją innego słynnego XX-wiecznego filozofa – Petera Strawsona. Uznał on, że wszelkie powyższe problemy biorą się z tego, że badacze nie dostrzegają różnic między zdaniami a zdaniami użytymi do tego, żeby coś stwierdzić i zauważył, że zadania nie są prawdziwe ani fałszywe, taką własność mają jedynie stwierdzenia. Dostrzegł przy tym istnienie szczególnego związku między nimi, polegającego na tym, że jedno stwierdzenie stanowi wstępny warunek tego, by innemu stwierdzeniu można było w ogóle przypisać wartość logiczną. Zjawisko to nazwał on presupozycją i twierdził, że można je uznać za szczególny rodzaj wnioskowania pragmatycznego. Artykuł przybliża trzy podstawowe koncepcje dotyczące presupozycji na tle filozofii języka wyżej wspomnianych autorów.
Bibliografia
Frege G., 1967, Sens i nominat, tłum. J. Pelc, w: J. Pelc (red.), Logika i język. Studia z semiotyki logicznej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 225–251.
Levinson S.C., 2010, Pragmatyka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Russell B., 1905, On Denoting, Mind, New Series, Vol. 14, No 56, pp. 479–493.
Russell B., 1967, Denotowanie, tłum. J. Pelc, w: J. Pelc (red.), Logika i język. Studia z semiotyki logicznej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 253–275.
Strawson P., 1967, O odnoszeniu się użycia wyrażeń do przedmiotów, tłum. J. Pelc,w: J. Pelc (red.), Logika i język. Studia z semiotyki logicznej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 377–413.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 616
Liczba cytowań: 0