"Gęśli" Jana Rybińskiego – świadectwo normalizacji polszczyzny renesansowej Torunia
DOI:
https://doi.org/10.12775/LinCop.2009.029Słowa kluczowe
druki toruńskie, język J. Rybińskiego, XVI-wieczne nowotwory słowotwórczeAbstrakt
The article discusses the language of twenty songs by the 16th century poet Jan Rybiński, collected in Gęśli różnorymych Księga 1. The collection was published in Toruń in the printing house of Andrzej Koteniusz in 1593 as one of the twenty-seven Polish prints. The design, phonetics and inflection share the characteristic features of other texts of the period. The rules of spelling, common in the 16th century, are reflected in the Toruń relic. The variety of forms is well visible in the area of phonetics. Some phenomena demonstrate the conservatism of the text (there is no compensation for the forms with ablaut, smętek, smętny; the advantage of the group with -mgl over the one with -mdl-). Here the language of Gęśli may reflect the author’s pronunciation best. Some phenomena (the exclusive use of the pronoun wszystko, the advantage of wszystcy over wszytcy, personal pronouns with nasalization) show that the author came from the Greater Poland Voivodeship (also known the Wielkopolska Province). This dialect must have affected the Polish language of Toruń. The creative abilities of the poet are also reflected in the vocabulary analyzed. The majority of compounds are original. Out of 30 adjectives and 4 nouns, as many as 24 adjectives and 3 nouns are known only from the text analyzed.
Bibliografia
BAJEROWA I., WIECZORKOWA A., 1989, Uwagi o pisowni polskich druków XVII-wiecznych, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, nr 1061, s. 9–21.
BISKUP M. (red.), Wybitni ludzie dawnego Torunia, 1982, Warszawa–Poznań–Toruń: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
BORECKI M., 1974, Kształtowanie się normy językowej w drukach polskich XVI wieku, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich: Wydaw. Polska Akademia Nauk.
Druki toruńskie, 1969, opr. L. Jarzębowski, Toruń: Państwowy Instytut Wydawniczy.
ESTREICHER K., 1915, Bibliografia polska, t. 26, Kraków: Nakładem Akademii Umiejętności, Drukarnia UJ.
FRANKOWSKA M., 2006, W poszukiwaniu oryginalności. O poezji Jana Rybińskiego, sekretarza rady miejskiej Torunia, Folia Toruniensia 6, s. 7–26.
GRZEGORCZYKOWA R., PUZYNINA J., 1999, Rzeczownik, w: R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wrobel (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 389–468.
Jana Rybińskiego Gęśli roznorymych Kśięga I, 1969, Toruń: Zakłady Graficzne w Toruniu. KALLAS K., 1999, Przymiotnik, w: R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wrobel (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 469–523.
KLEMENSIEWICZ Z., 1985, Historia języka polskiego, t. 1 i 2, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
KLEMENSIEWICZ Z., LEHR-SPŁAWIŃSKI T., URBAŃCZYK S., 1981, Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
LINDE S. B., Słownik języka polskiego, t. 1–6, Lwow 1854–1860: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
MAYENOWA M. R., PEPŁOWSKI F. (red.), Słownik polszczyzny XVI wieku, 1966 i n., kartoteka, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
POLLAK R. (red.), Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”, 1965, Piśmiennictwo staropolskie, t. 3, [Warszawa]: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Polski Słownik Biograficzny, 1992, t. 33/3, z. 138, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
POPOWSKA-TABORSKA H., 1986, Polszczyzna kancjonałów wydanych na Pomorzu w XVII wieku, w: K. Handke (red.), Polszczyzna regionalna Pomorza 1, Wejherowo, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy (SOW) przy Instytucie Slawistyki PAN, s. 21–34.
RECZEK S., Podręczny słownik dawnej polszczyzny, 1968, Wrocław–Warszawa–Krakow: Ossolineum.
ROSPOND S., 1970, Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
RYBIŃSKI J., 1968, Wiersze polskie, opr. Z. Nowak i A. Świderska, Gdańsk–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Zasłużeni ludzie Pomorza XVI w., 1977, Gdańsk: seria popularnonaukowa „Pomorze Gdańskie” nr 10: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 457
Liczba cytowań: 0