Biblijne podłoże motywu ślepoty i odzyskania wzroku przez Mieszka jako metafory chrztu księcia i Polski w Kronice Anonima zwanego Gallem
DOI:
https://doi.org/10.12775/KlioPL.2018.03Słowa kluczowe
Kronika Galla Anonima, Mieszko I, ślepota i odzyskanie wzroku przez księcia, chrzest Mieszka I i Polski, motyw ślepoty i odzyskania wzroku w Biblii, biblijne metafory oświecenia i poznania, Chronicle of Gall AnonymusAbstrakt
Celem artykułu jest ukazanie biblijnego podłoża motywu ślepoty i odzyskania wzroku przez Mieszka I, który pojawia się w Kronice Anonima zwanego Gallem (początek XII w.), a za nim powtórzyli go wszyscy późniejsi polscy kronikarze. Według relacji najstarszego polskiego kronikarza to, co przydarzyło się w dzieciństwie Mieszkowi było zapowiedzią oświecenia (= chrztu) księcia i Polski. Analiza porównawcza i filologiczna wskazuje, że Gall Anonim wykorzystał w swoim opowiadaniu biblijną frazeologię oraz symbolikę dotyczącą ślepoty i odzyskania wzroku, a także posłużył się pojęciami oświecenia i poznania jako metaforami chrztu, a więc przejścia z ciemności do światła, od śmierci w pogaństwie do wiary dającej życie, od spraw doczesnych do poznania prawdziwego Boga.
The purpose of this article is to present the Biblical motif of blindness and of regaining the sight by Duke Mieszko which appears in the Chronicle of Anonymus called Gallus (early twelfth century); after Gallus, the motif was repeated by all later Polish chroniclers. According to his account, what happened to Mieszko in his childhood foreshadowed the enlightenment (= baptism) of him and of Poland. The comparative and philological analysis shows that Gallus Anonymus made use of the Biblical phraseology and imagery of blindness and regaining the sight in his narration. He also employed the Biblical notions of enlightenment and recognition as the metaphors of baptism and transition from darkness to light, from the death in paganism to the life-giving faith, from worldly affairs to knowing the true God.
Bibliografia
Teksty źródłowe (Biblia)
Biblia Hebraica Stuttgartensia, editio funditus renovata, ed. K. Elliger, W. Rudolph, A. Schenker et al., Masoram curavit G.E. Weil, ed. 5, Stuttgart 1997
Biblia Sacra iuxta Vulgatam versionem (Editio quinta), adiuvantibus B. Fisher et al., recensuit et brevi apparatu critico instruit R. Weber, editionem quintam emendatam retractam praeparavit R. Gryson, Stuttgart 2007
Septuaginta, id est Vetus Testamentum graece iuxta LXX interpretes, edidit A. Rahlfs, editio altera, quam recognovit et emendavit R. Hanhart, Stuttgart 2006
Teksty źródłowe (Gall Anonim)
Galli Anonymi Cronicae et gesta ducum sive principum polonorum [Anonima tzw. Galla Kronika, czyli dzieje książąt i władców polskich], wyd., wstęp. i kom. K. Maleczyński, Kraków 1952 (Monumenta Poloniae Historica. Nova series, 2)
Galli Chronicon [Galla Kronika], wyd. A. Bielowski, Lwów 1864 (Monumenta Poloniae Historica, 1), s. 379–484
Gall Anonim, Kronika polska, tłum. R. Grodecki, wstęp i oprac. M. Plezia, Wrocław–Warszawa 2003 (Skarby Biblioteki Narodowej)
Opracowania dotyczące Kroniki Galla Anonima
J. Banaszkiewicz, „Podanie bohaterskie” o Mieszku I zanotowane w Kronice Galla Anonima (I, 4), w: Homines et societas. Czasy Piastów i Jagiellonów. Studia historyczne ofiarowane Antoniemu Gąsiorowskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin, red. T. Jasiński i in., Poznań 1997, s. 35–45
C. Deptuła, Galla Anonima mit genezy Polski. Studium z historiozofii i hermeneutyki symboli dziejopisarstwa średniowiecznego, Lublin 1990 (wyd. 2: 2000)
J. Dowiat, Metryka chrztu Mieszka I i jej geneza, Warszawa 1961
J. Hertel, Imiennictwo dynastii piastowskiej we wcześniejszym średniowieczu, Toruń 1980 (Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu, 79/2)
G. Labuda, Mieszko I, Wrocław 2002
G. Labuda, Rzekome drugie imię Mieszka I w kronice Anonima Galla, w: tenże, Studia nad początkami państwa polskiego, t. 3, Wodzisław Śląski 2012, s. 99–108 (oryg. wyd. w: Munera philologica et historica Mariano Plezia oblata, red. J. Safarewicz, M. Plezia, Wrocław 1988, s. 95–107)
J. Strzelczyk, Mieszko Pierwszy. Chrzest i początki Polski, Poznań 2016
L. Tapolcai, Przyjęcie chrztu przez Mieszka I i Włodzimierza Wielkiego – pobudki osobiste i interesy grupowe w świetle źródeł X–XII wieku, w: Chrzest Mieszka I i chrystianizacja państwa Piastów, red. J. Dobosz i in., Poznań 2017, s. 153–164
P. Wiszewski, Po co Mieszko wzrok odzyskał, czyli między historią a „wiedzą o człowieku”. Kultura Anonima zwanego Gallem i kłopoty interdyscyplinarnych badań pewnej legendy, w: Mundus hominis – cywilizacja, kultura, natura. Wokół interdyscyplinarności badań historycznych, red. S. Rosik, P. Wiszewski, Wrocław 2006 (Acta Universitatis Wratislaviensis, 2966; Historia, 175), s. 457–473
Opracowania dotyczące Biblii
E.R. Achtemeier, Jesus Christ, the Light of the World. The Biblical Understanding of Light and Darkness, „Interpretation” 17, 1962, s. 439–449
R. Bartnicki, W trosce o czystość wiary (Drugi List św. Piotra), w: Wprowadzenie w myśl i wezwanie ksiąg biblijnych, t. 10: Ewangelia św. Jana, Listy Powszechne, Apokalipsa, red. J. Frankowski, Warszawa 1992, s. 142–155
R.J. Bauckham, Jude-2 Peter, Dallas 1983 (World Biblical Commentary, 50)
G.R. Beasley-Murray, Baptism in the New Testament, Carlisle 1972
G.R. Beasley-Murray, John, Dallas 1999 (World Biblical Commentary, 36)
G.J. Botterweck, J. Bergman, yāda‘, et al., w: Theological Dictionary of the Old Testament, t. 5, red. G.J. Botterweck, H. Ringgren, tłum. D.E. Green, Grand Rapids 1986, s. 448–481
F.F. Bruce, The Epistles to the Colossians, to Philemon, and to the Ephesians, Grand Rapids 1984 (The New International Commentary of the New Testament)
R. Bultmann, ginwskw, etc., w: Theological Dictionary of the New Testament, t. 1, red. G. Kittel, tłum. G.W. Bromiley, Grand Rapids 1993, s. 689–719
S. Byrskog, Baptism in the Letter to the Hebrews, w: Ablution, Initiation, and Baptism. Late Antiquity, Early Judaism, and Early Christianity, t. 1, red. D. Hellholm i in., Berlin–Boston 2011 (Beihefte zur Zeitschrift für die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der älteren Kirche, 176/1), s. 587–604
W. Chrostowski, Niewidomi w Piśmie Świętym, „Collectanea Theologica” 82, 2012, nr 2, s. 5–22
H. Conzelmann, fwj, fwtizw, fwtismoj, etc., w: Theological Dictionary of the New Testament, t. 9, red. G. Friedrich, tłum. G.W. Bromiley, Grand Rapids 1995, s. 310–358
R.C. Dentan, The Knowledge of God in Ancient Israel, New York 1968
Dictionary of Biblical Imagery. An Encyclopedic Exploration of the Images, Symbols, Motifs, Metaphors, Figures of Speech and Literary Patterns of the Bible, red. L. Ryken i in., Downers Grove 1998
J. Gnilka, Teologia Nowego Testamentu, tłum. W. Szymona, Kraków 2002
L. Hartman, ‘Into the Name of the Lord Jesus’. Baptism in the Early Church, Edinburgh 1997 (Studies of the New Testament and Its World)
A. Jankowski, Listy więzienne świętego Pawła: do Filipian, do Kolosan, do Filemona, do Efezjan. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Poznań 1962 (Pismo Święte Nowego Testamentu, 8)
A.J. Jasiński, Apostolska służba Ewangelii (Drugi List św. Pawła do Koryntian), w: Wprowadzenie w myśl i wezwanie ksiąg biblijnych, t. 9: Dzieje Apostolskie, Listy św. Pawła, red. J. Frankowski, Warszawa 1997, s. 228–263
E. Käsemann, Das wandernde Gottesvolk. Eine Untersuchung zum Hebräerbrief, Göttingen 1961 (Forschungen zur Religion und Literatur des Alten und Neuen Testaments, 55)
M. Lurker, Słownik obrazów i symboli biblijnych, tłum. K. Romaniuk, Poznań 1989
S. Łach, List do Hebrajczyków. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, ekskursy, Poznań 1959 (Pismo Święte Nowego Testamentu, 10)
A. Malina, List do Hebrajczyków. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Częstochowa 2018 (Nowy Komentarz Biblijny. Nowy Testament, 15)
R.P. Martin, 2 Corinthians, Dallas 1986 (World Biblical Commentary 40)
S. Mędala, Ewangelia według świętego Jana: rozdziały 1–12. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, t. 1, Częstochowa 2010 (Nowy Komentarz Biblijny. Nowy Testament, 4/1)
S. Mędala, Tajemnica Bożej ekonomii zbawienia (List do Efezjan), w: Wprowadzenie w myśl i wezwanie ksiąg biblijnych, t. 9: Dzieje Apostolskie, Listy św. Pawła, red. J. Frankowski, Warszawa 1997, s. 448–485
H. Montefiore, A Commentary on the Epistle to the Hebrews, San Francisco 1964 (Harper’s New Testament Commentary)
B. Poniży, Księga Mądrości. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Częstochowa 2012 (Nowy Komentarz Biblijny. Stary Testament, 20)
B. Poniży, Recognition of God According to the Book of Wisdom 13:1–9, „The Polish Journal of Biblical Research” 1, 2001, nr 2, s. 201–206
K. Romaniuk, List do Rzymian. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Poznań–Warszawa 1978 (Pismo Święte Nowego Testamentu, 6/1)
K. Romaniuk, Zagadnienie naturalnego poznania Boga według Rz 1,18–32, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 24, 1977, nr 1, s. 59–68
W. Schottroff, ydʻ to preceive, know, w: Theological Lexicon of the Old Testament, t. 2, red. E. Jenni, C. Westermann, tłum. M.E. Biddle, Peabody 1997, s. 508–521
W. Schrage, tufloj, etc., w: Theological Dictionary of the New Testament, t. 8, red. G. Friedrich, tłum. G.W. Bromiley, Grand Rapids 1995, s. 270–294
L. Stachowiak, Ewangelia według św. Jana. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Poznań–Warszawa 1975 (Pismo Święte Nowego Testamentu, 4)
A. Tronina, Panie, abym przejrzał! Ślepota i niewidomi w Biblii, Lublin 1997 (Jak Rozumieć Pismo Święte, 9)
L. Wächter, W. von Soden, H.-J. Fabry, ‘iwwēr, etc., w: Theological Dictionary of the Old Testament, t. 10, red. G.J. Botterweck i in., tłum. D.W. Stott, Grand Rapids 1999, s. 574–577
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 484
Liczba cytowań: 0