Postawa polityczna wojewody kaliskiego Feliksa Aleksandra Lipskiego w początkach najazdu szwedzkiego na Polskę w 1702 roku. Zakończenie okresu współpracy z prymasem Michałem Radziejowskim
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.202.002Słowa kluczowe
Feliks Aleksander Lipski, prymas Michał Radziejowski, Karol XII, rozmowy pokojowe, 1702 rokAbstrakt
Niniejszy artykuł przedstawia postać wojewody kaliskiego Feliksa Aleksandra Lipskiego, w kontekście jego starań o zachowanie pokoju pomiędzy Polską a Szwecją w 1702 roku. Od marca do maja 1702 r. Lipski jako poseł wielki przewodził poselstwu do króla Szwecji Karola XII. Jego zadaniem było przekonanie monarchy szwedzkiego do zaniechania agresywnych zamiarów wobec Rzeczypospolitej. Polscy delegaci odrzucili wysuwaną przez Karola XII propozycję detronizacji króla Augusta II w zamian za pokój, co w konsekwencji doprowadziło do zerwania rokowań pokojowych. W maju 1702 r. wojska szwedzkie zajęły Warszawę. Rozmowy pokojowe wznowiono w stolicy z udziałem prymasa Michała Radziejowskiego i podskarbiego wielkiego koronnego Rafała Leszczyńskiego, przy jednoczesnej marginalizacji Feliksa Aleksandra Lipskiego. Rozgoryczenie, jakie Lipski odczuwał w związku z odsunięciem go od rozmów pokojowych z Karolem XII, sprawiło, że pogorszyły się jego relacje z dotychczasowym patronem – prymasem Radziejowskim. Za zaistniałą – krzywdzącą go – sytuację Lipski obwiniał prymasa oraz Rafała Leszczyńskiego, oskarżając ich jednocześnie o zdradę i porozumienie z Karolem XII kosztem panowania Augusta II w Polsce. Świadczą o tym tajne listy, jakie Lipski wysyłał do dworu polskiego rezydującego wówczas w Krakowie, w których opisywał w złym świetle działalność przeciwnika króla Augusta – prymasa Radziejowskiego. Jednocześnie ewoluowała postawa polityczna Lipskiego. Ten niedawny opozycjonista antykrólewski przeszedł ostatecznie na pozycje regalistyczne. Nastąpiło to pod wpływem wydarzeń związanych z agresją szwedzką oraz dowodów łaski ze strony króla Augusta w postaci dochodowego starostwa.
Bibliografia
Źródła:
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (AGAD), Archiwum Publiczne Potockich (APP), rkps: 55-1, 56, 162-2, 163-3, 163a-31, 163a-32, 163a-42
Archiwum Radziwiłłów (AR) dział II, sygn. ks. 44
Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie (B. Czart.), rkps 196, 446
Biblioteka Narodowa w Warszawie (B. Nar.), 3097 III
Biblioteka Ordynacji Zamojskiej (BOZ), rkps 932
Biblioteka Kórnicka PAN (B. Kórn.), rkps 393
Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu (B. Ossol.), 233 II, 3550 II, 6601 I
Biblioteka im. Raczyńskich w Poznaniu (B. Racz.), rkps 99
Źródła drukowane:
Adlerfelt G., The Military History of Charles XII. King of Sweden, t. I, London 1740.
Flemming J.H., Pamiętnik i o elekcji Augusta II na króla polskiego i o początkach wojny północnej (1696-1702), wyd. U. Kosińska, Warszawa 2017.
Mongrillon M. de, Pamiętnik sekretarza ambasady francuskiej w Polsce pod koniec panowania Jana III oraz bezkrólewia i wolnej elekcji po jego zgonie, 1694-1698, opr. Ł. Częścik, Wrocław 1982.
Nordberg J.A., Histoire de Charles XII roi de Suede, t. I, Haga 1742.
Wiśniowiecki J.A., Ilias Polski (1700-1710), wyd. P.P. Romaniuk i J. Burdowicz-Nowicki, Warszawa 2018.
K. Zawisza, Pamiętnik wojewody mińskiego 1666-1721, red. J. Bartoszewicz, Warszawa 1862.
Opracowania:
Anusik Z., Karol XII, Wrocław-Kraków 2006.
Gierowski, J.A. Dyplomacja Polska doby saskiej (1699-1763), w: Historia dyplomacji polskiej, t. II: 1572-1795, red. Z. Wójcik, Warszawa 1982.
Radziwonka R. , Kontrybucje nakładane na warszawski organizm miejski w latach 1702-1716, „Annales Universitatis Mariae Curie Skłodowska”, t. 13, nr 1, 2015.
Radziwonka R., Warszawa i jej mieszkańcy w czasach wielkiej wojny północnej, Warszawa 2019.
Staszewski J., Lipski Feliks Aleksander h. Łada, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XVII, Wrocław-Kraków 1972.
Staszewski J., O miejsce w Europie. Stosunki Polski i Saksonii z Francją na przełomie XVII i XVIII wieku, Warszawa 1973.
Wagner M., Bitwa pod Kliszowem 19 lipca 1702, Oświęcim 2014.
Zwierzykowski M., Samorząd sejmikowy województw poznańskiego i kaliskiego w latach 1696–1732, Poznań 2010.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Rafał Kowalski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 569
Liczba cytowań: 0