Niewierność małżeńska królowej Zofii Holszańskiej w 1427 r. — prawda, pomówienie czy plotka polityczna? Próba rekonstrukcji wydarzeń na tle oskarżeń innych żon Jagiełły
DOI:
https://doi.org/10.12775/KH.2016.123.1.01Słowa kluczowe
Władysław Jagiełło, Zofia Holszańska, dynastia jagiellońska, plotka polityczna, niewierność małżeńskaAbstrakt
Elekcja i koronacja Władysława Jagiełły na króla Polski w 1386 r. dawały możliwość pojawienia się w Europie Środkowo-Wschodniej nowej liczącej się dynastii. Wzbudzało to niepokój sąsiadów (Luksemburgowie, Krzyżacy) dążących do osłabienia monarchii polsko-litewskiej. Próby ustalenia zasad powoływania kolejnych władców oraz zakresu ich prerogatyw aktywizowały również przedstawicieli polskiego możnowładztwa, którzy zabiegali o uzyskanie jak największych wpływów na rządy w państwie. W konfliktach pojawiających się na tym tle wykorzystywano różne metody walki politycznej, w tym plotkę polityczną.W artykule, po przeprowadzeniu szczegółowej analizy materiału źródłowego (także dotąd nieznanego) i odtworzeniu itinerarium Jagiełły i Zofii Holszańskiej z 1427 r., postawiono tezę, że do wybuchu skandalu związanego z rzekomą niewiernością królowej doszło około połowy sierpnia t.r. na zjeździe generalnym w Wiślicy. Podkreślono przy tym motyw polityczny, związany z bezwarunkowym uznaniem sukcesji tronu po śmierci Jagiełły dla jego pierworodnego syna przez szlachtę ziem ruskich, oraz wskazano na korzyści, jakie mogła w wyniku tych pomówień osiągnąć opozycja wewnętrzna i zewnętrzna, zwłaszcza wobec braku realizacji umowy małżeńskiej Jadwigi Jagiellonki (wciąż oficjalnej następczyni tronu) z Fryderykiem, synem margrabiego brandenburskiego. Postawiono tezę, że z powodów politycznych (walka o regencję) powrócono do tej sprawy na zjeździe sandomierskim w 1431 r., zaś oskarżenie wysunięte pod adresem Jana Strasza było oparte na jeszcze innej wersji plotki, rozpowszechnianej przez Krzyżaków w latach 1429–1430, w którą został uwikłany również wielki książę litewski Witold.
Poczynione w artykule ustalenia wskazują na to, iż Jan Długosz w Rocznikach pod rokiem 1427 złączył w jeden opis dwa różne ciągi wydarzeń: z roku 1427 i z lat 1429–1430, czyli pierwotną i wtórną wersję plotki politycznej, wymyślonej i rozpowszechnianej w celu osiągnięcia korzyści dla kilku grup interesu, której celem miało być osłabienie nowej dynastii — jagiellońskiej.
W artykule wykazano, że podobne oskarżenia, również na tle politycznym, wysuwano już pod adresem dwóch pierwszych żon Jagiełły: Jadwigi Andegaweńskiej i Anny Cylejskiej, a więc tych małżonek, które mogły urodzić następców (dziedziców) tronu. Poczyniono ponadto szereg innych, istotnych ustaleń, m.in. skorygowano opinie dotyczące przyczyn zwołania i przebiegu zjazdu Jagiełły z Witoldem w Horodle w 1427 r.
Bibliografia
Czwojdrak, Bożena. Rogowscy herbu Działosza. Podskarbiowie królewscy. Studium z dziejów możnowładztwa w drugiej połowie XIV i w XV wieku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2002.
Czwojdrak, Bożena, Zofia Holszańska. Studium o dworze i roli królowej w późnośredniowiecznej Polsce. Warszawa: DIG, 2012.
Engel, Pál. „Itinerarium Sigismundi regis imperatorisque (1382–1437)” / „Zsigmond király és császár (1382–1437) itineráriumát”. W Itineraria regum et reginarum (1382–1438) / Királyok és királynék itineráriumai (1382–1438), 55–159, Budapest: MTA Támogatott Kutatóhelyek Irodája, 2005.
Gąsiorowski, Antoni. Itinerarium króla Władysława Jagiełły 1386–1434. Wyd. 2 popr. i uzup., oprac. Antoni Gąsiorowski i Grażyna Rutkowska. Warszawa: Instytut Historii PAN, 2015.
Jóźwiak, Sławomir, Adam Szweda. „Dyplomatyczna aktywność rycerza Janusza Stembarskiego z Sokołowa w politycznych stosunkach polsko-krzyżacko-litewskich w pierwszej połowie XV wieku”. Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1 (263) (2009): 3–20.
Kalinowska, Janina. „Jan Hincza z Rogowa i jego działalność fundacyjna na dworze pierwszych Jagiellonów”. Analecta Cracoviensia 19 (1987): 318–339.
Koczerska, Maria. „Królowa Zofia Holszańska — jej osobowość i rola polityczna”. W Kobiety o kobietach. Studia i szkice. Średniowiecze i czasy nowożytne, red. Wioletta Zawitkowska, 76–95. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2010.
Kowalska, Zofia. Stanisław Ciołek (zm. 1437). Podkanclerzy królewski, biskup poznański, poeta dworski. Kraków: Universitas, 1993.
Krzyżaniakowa, Jadwiga, Jerzy Ochmański. Władysław II Jagiełło. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich — Wydawnictwo, 1990.
Kurtyka, Janusz. Tęczyńscy. Studium z dziejów polskiej elity możnowładczej w średniowieczu. Kraków: Secesja, 1997.
Nikodem, Jarosław. Jadwiga król Polski. Wrocław: Ossolineum, 2009.
Nikodem, Jarosław. Witold. Wielki książę litewski (1354 lub 1355 — 27 października 1430). Kraków: Avalon, 2013.
Purc, Jerzy. „Itinerarium Witolda wielkiego księcia litewskiego (17 lutego 1370 roku — 27 października 1430 roku)”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 74, Historia 11 (1971): 71–115.
Rutkowska, Grażyna. „Itineraria żon króla Władysława Jagiełły”. Roczniki Historyczne 64 (1998): 59–104.
Sperka, Jerzy. Otoczenie Władysława Opolczyka w latach 1370–1401. Studium o elicie władzy w relacji z monarchą. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2006.
Sperka, Jerzy. Szafrańcowie herbu Stary Koń. Z dziejów kariery i awansu w późnośredniowiecznej Polsce. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2001.
Uruszczak, Wacław. „System władzy w Polsce ostatnich Jagiellonów (1506–1572)”. Czasopismo Prawno-Historyczne 38, nr 2 (1986): 41–61.
Węcowski, Piotr. Działalność publiczna możnowładztwa małopolskiego w późnym średniowieczu. Itineraria kasztelanów i wojewodów krakowskich w czasach panowania Władysława Jagiełły (1386–1434). Warszawa: DIG, 1998.
Wyrozumski, Jerzy. „Życie i dzieło królowej Jadwigi”. W Królowa Jadwiga. Między epoką piastowską i jagiellońską, 67–122. Kraków: Universitas, 2006.
Zawitkowska, Wioletta. Walka polityczno-prawna o następstwo tronu po Władysławie Jagielle w latach 1424–1434. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 382
Liczba cytowań: 0