Depozyty ze szczątkami mięczaków na stanowiskach kultury łużyckiej z Polski. Charakterystyka i próba określenia ich genezy
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ARCH.2012.008Abstrakt
W niniejszym artykule zgromadzono, dostępne w literaturze przedmiotu, dane na temat depozytów ze szczątkami mięczaków, odkrytych na stanowiskach kultury łużyckiej z ziem polskich. Ich szczegółowa charakterystyka malakologiczna i kontekstowa (archeologiczna) stały się podstawą do próby określenia ich genezy na stanowiskach archeologicznych. W opracowaniu podkreślono rolę mięczaków, nie tylko w gospodarce i symbolice społeczności pradziejowych, ale również w analizach paleoklimatu i zmian zachodzących w środowisku.
Bibliografia
Wykaz skrótów:
SA – Sprawozdania Archeologiczne, Warszawa.
Alexandrowicz S. W.
-1983 Malocofauna of the Holocene calcareous sediments of the Cracow Upland,Acta Geologica Polonica, t. 33, z. 1–4, s. 117–158.
-1984 Zespoły mięczaków rezerwatu Obrożyska koło Muszyny, Chrońmy przyrodę ojczystą, t. 40, z. 4, s. 40–47.
-1987 Analiza malakologiczna w badaniach osadów czwartorzędowych, Zeszyty Naukowe Akademii Górniczo-Hutniczej, Geologia, t. 12, z. 1–2, Kraków.
-1996 Malakofauna i zróżnicowanie środowiska naturalnego, [w:] J. Kruk, S. Milisauskas, S. W. Alexandrowicz, Z. Śnieszko, Osadnictwo i zmiany środowiska naturalnego wyżyn lessowych. Studium archeologiczne i paleogeografi czne nad neolitem w dorzeczu Nidzicy, Kraków, s. 73–94.
Ant H.
Malakologische Funde bei den Ausgrabungen und ihre Bedeutung für die Archäologie, Reinische Ausgrabungen, t. 10, s. 449–466.
Barga-Więcławska J. A.
-2009a Mięczaki podstawą rekonstrukcji zmian środowiska przyrodniczego wywołanych gospodarką człowieka w neolicie na Wyżynie Sandomierskiej, [w:] Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym. VII Warsztaty terenowe. IV Sympozjum Archeologii Środowiskowej, 20–22.05.2009, Kórnik, red. I. Hildebrandt-Radke, J. Jasiewicz, M. Lutyńska, Środowisko i kultura, t. 6, Poznań, s. 26–29.
-2009b Wyniki wstępnych badań do monitoringu malakofauny zlewni „Pożary” w Kampinoskim Parku Narodowym, [w:] Raport o stanie środowiska przyrodniczego zlewni Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego „Pożary” w 2008 roku, Kampinoski Park Narodowy, Gminy, s. 131–154 (kampinoski-pn.gov.pl/monitoring/2008/10A_slimaki_2008d.pdf).
Barga-Więcławska J. A., Czerwik-Marcinkowski J., Mrozińska-Broda T.
-2002 Monitoring przestrzeni pohutniczej zespołu wielkopiecowego w Starachowicach z wykorzystaniem glonów i ślimaków jako biowskaźników stanu środowiska przyrodniczego, Regionalny Monitoring Środowiska Przyrodniczego, nr 3, s. 71–74.
Blajer W.
Skarby przedmiotów metalowych z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na ziemiach polskich, Kraków.
Boss K.
-1971 Critical estimate of the number of recent Mollusca, Museum of Comparative Zoology, Harvard University. Occasional Papers on Mollusks 3(40), s. 81–135.
Bukowski Z.
-1959–1960 Łużyckie osiedle obronne w Sobiejuchach, pow. Żnin, Wiadomości Archeologiczne, t. 26, z. 3–4, s. 194–224.
-2005 Bursztyn a kontakty Pomorza Wschodniego we wczesnej epoce żelaza, [w:] Aktualne problemy kultury pomorskiej, red. M. Fudziński, H. Paner, Gdańsk, s. 45–64.
Czerniak L.
-1980 Rozwój społeczeństw kultury późnej ceramiki wstęgowej rytej na Kujawach, Poznań.
Dydowiczowa J.
-1964 Zbieractwo, [w:] Kultura ludowa Wielkopolski, t. 2, red. W. Burszta, Poznań, s. 299–327.
Dzieduszycka B.
-1977 Rejestr stanowisk archeologicznych w rejonie Jez. Gopła, woj. Bydgoszcz, Fontes Archaeologici Posnanienses, t. 26, s. 150–158.
Dzieduszycki D.
-1993 Człowiek, [w:] Gopło. Przyroda i człowiek, red. W. Dzieduszycki, M. Kupczyk, Poznań, s. 79–162.
Dzięczkowski A.
-1966 Szczątki zwierzęce z wykopalisk archeologicznych w Kruszwicy, pow. Inowrocław, z lat 1959–1962, SA, t. 18, s. 391–394.
-1969 Mięczaki w próbach z wykopalisk w 1962 roku na Rynku Warzywnym w Szczecinie, SA, t. 20, s. 445–447.
-1974a Subfosylne szczątki mięczaków (Mollusca) i roślin ze stanowiska 1 w Otalążce, pow. Grójec, Archeologia Polski, t. 19, z. 2, s. 379–386.
-1974b Subfosylne mięczaki (Mollusca) z osadów nad Jeziorem Czeszewskim pod Smuszewem, pow. Wągrowiec, Badania Fizjografi czne nad Polską Zachodnią, t. 27, Seria C – Zoologia, Poznań–Warszawa, s. 113–116.
-1975 Badania ilościowe mięczaków i ich znaczenie dla różnych dziedzin wiedzy, [w:] Prace Komisji Naukowych Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego III, z. 16, Materiały z I Sympozjum Zoologów Gleby – Rogów, 25–26 marca 1974, Warszawa, s. 133–142.
-1984 Mięczaki (Mollusca) z wykopalisk archeologicznych w Kruszwicy na stanowisku 4 i 4a, SA, t. 36, s. 185–192.
-1988 Zespoły ślimaków (Gastropoda) zbiorowisk leśnych Polski. Studium ekologiczne, Warszawa–Poznań.
-1998 Badania malakologiczne w archeologii, [w:] Nauki przyrodnicze i fotografia lotnicza w archeologii, red. W. Śmigielski, Poznań, s. 97–110.
-2004 Materiały malakologiczne i botaniczne, [w:] Komorowo stanowisko 1. Grodzisko kultury łużyckiej i osadnictwo wczesnośredniowieczne. Badania specjalistyczne, red. T. Malinowski, Zielona Góra, s. 139–146.
Dzięczkowski A., Ostoja-Zagórski J.
-1976 Próba zastosowania analizy malakologicznej do rekonstrukcji środowiska przyrodniczego na przykładzie grodziska halsztackiego z Jankowa, woj. Bydgoszcz, Archeologia Polski, t. 21, z. 2, s. 319–353.
Dzik J.
-1992 Dzieje życia na Ziemi. Wprowadzenie do paleobiologii, Warszawa.
Eliade M.
-1998 Obrazy i symbole. Szkice o symbolizmie magiczno-religijnym, Warszawa.
Encyklopedia
-2007 Encyklopedia powszechna PWN, A–M, Warszawa.
Evans J. G.
-1969 Land and Freshwater Mollusca in Archaeology: Chronological Aspect, World Archaeology, t. 1, nr 2, s. 170–183.
-1972 Land snails in archaeology, London.
Falniowski A.
-2001 Drogi i bezdroża ewolucji mięczaków, Kraków.
Friedberg W.
-1934 Coquilles des mollusques dans un tombeau néolothique á Złota prés de Sandomierz (Pologne), Journal de Conchyliologie, t. 78(2), s. 91–97.
Gediga B.
-1966 Wyniki badań wykopaliskowych na osiedlu obronnym kultury łużyckiej we Wrocławiu-Osobowicach w 1964 roku, SA, t. 18, s. 67–72.
Hahuła K.
-1992 Dalsze badania w Nowym Łowiczu. Kurhan 63, Koszalińskie Zeszyty Muzealne, t. 19, s. 53–68.
Hensel W.
-1980 Polska starożytna, Wrocław.
Jażdżewski K.
-1981 Pradzieje Europy Środkowej, Wrocław.
Jura Cz.
-1971 Bezkręgowce. Morfologia, systematyka, fi logeneza, Warszawa–Kraków.
-1996 Bezkręgowce. Podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy, Warszawa.
Kawecki Z.
-1988 Zoologia stosowana, Warszawa.
Klichowska M.
-1989 Wyniki badań paleobotanicznych próbek ze stanowisk 1 i 3 z Mietlicy, woj. Bydgoszcz z 1977 i 1979 r., SA, t. 40, s. 315–316.
-Kowalkowski A., Berger L.
-1965 Subfosylna malakofauna jako wskaźnik pedogenezy w holocenie, Roczniki Gleboznawcze, t. 15, s. 443–448.
-1966 Zastosowanie metody paleomalakologicznej do badań nad rozwojem gleb w holocenie, Folia Quaternaria, nr 23, s. 27.
Kozłowski J. K.
-2004 Świat przed „rewolucją” neolityczną, [w:] Wielka Historia Świata, t. 1, Kraków.
Kruk J., Milisauskas S., Aleksandrowicz S. W., Śnieszko Z.
Osadnictwo i zmiany środowiska naturalnego wyżyn lessowych. Studium archeologiczne i paleogeografi czne nad neolitem w dorzeczu Nidzicy, Kraków.
Kurzawska A.
-2008 Śmietniska muszlowe na terenie Polski, [w:] Badania archeozoologiczne w Polsce i Europie Środkowo-wschodniej. Materiały – Metody – Interpretacje. III Sympozjum Archeologii Środowiskowej, Katowice-Koszęcin 26–29 listopada 2008, red. D. Makowiecki i in., Środowisko i Kultura, t. 5, Poznań, s. 59–63.
Ložek V.
-1964 Quartärmollusken der Tschechoslowakei, Rozpravy Ústředniho Ústavu Geologického, nr 31, s. 374.
-1967 Beiträge der Molluskenforschung zur prähistorischen Archäologie Mitteleuropas, Archäologische Zeitschrift, t. 1, s. 88–138.
Makowiecki D., Makowiecka M.
-2004 Zwierzęce szczątki kostne, [w:] Komorowo stanowisko 1. Grodzisko kultury łużyckiej i osadnictwo wczesnośredniowieczne. Badania specjalistyczne, red. T. Malinowski, Zielona Góra, s. 19–92.
Miśkiewicz J.
-1968 Kultura łużycka w międzyrzeczu Pilicy i środkowej Wisły, Materiały Starożytne, t. 11, s. 129–208.
Molluscs
-2008 Molluscs and other marine resources, Archaeofauna, International Journal of Archaeozoology, t. 17, red. K. Szabo, I. Quitmyer, Madrid.
Narożna-Szamałek U.
-1986 Osada ludności kultury łużyckiej w Kruszwicy, stan. K–2/4, Fontes Archaeologici Posnanienses, t. 35, s. 103–132.
Piechocki A.
-1969 Obserwacje biologiczne nad małżami z rodziny Unionidae w rzece Gobi, Acta Hydrobiologia, t. 11, nr 1, s. 57–67.
-1971 Szczątki mięczaków z cmentarzyska kultury pucharów lejkowatych na stanowisku 1 w Sarnowie, pow. Włocławek, z grobowca 8, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna, nr 18, s. 131–138.
-1979 Mięczaki (Mollusca), ślimaki (Gastropoda), Fauna Słodkowodna Polski, z. 7, Warszawa–Poznań.
-1989 The Sphaeriidae of Poland. Bivalvia, Eulamellibranchia, Annales Zoologici, t. 42, nr 12, s. 249–320.
Podgórski J. T.
-1971 Z badań wykopaliskowych w Juszkowie (Będzieszynie), w pow. gdańskim (1967–1969), SA, t. 23, s. 79–91.
Przybyła M. M.
-2006 Materiały z osady obronnej kultury łużyckiej na Górze Świętej Doroty w Będzinie-Grodźcu, [w:] Z badań nad osadnictwem epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej, red. W. Blajer, Kraków, s. 181–202.
Reese D. S., Mienis H. K., Woodward F. R.
-1986 On the Trade of Shells and Fish from the Nile River, Bulletin of the American Schools of Oriental Research, nr 264, s. 79–84.
Rembisz A., Gackowski J., Makowiecki D., Markiewicz M., Polcyn M.
-2009 Ślady gospodarki roślinno-zwierzęcej ludności kultury łużyckich pól popielnicowych z osady w Rudzie, gmina Grudziądz, północna Polska, [w:] Środowiskowe uwarunkowania lokalizacji osadnictwa, red. L. Domańska, P. Kittel, J. Forysiak, Środowisko – Człowiek – Cywilizacja, t. 2, Poznań, s. 109–122.
Riedel A.
-1988 Ślimaki lądowe. Gastropoda terrestria, Katalog Fauny Polskiej, t. 36, z. 1, Warszawa.
Riedel A., Pokryszko B. M.
-1999 Malakologia polska. Historia – Stan Obecny – Perspektywy, Poznań.
Skompski S.
Fauna czwartorzędowa Polski. Bezkręgowce, Warszawa.
Sparks B. W.
Non-Marine Mollusca and Archaeology, [w:] Science in archaeology, red. D. Brothwell, E. Higgs, Bristol, s. 313–323.
Szamałek K.
Kruszwicki zespół osadniczy w młodszej epoce brązu i początkach żelaza, Wrocław.
Starmach K.
-1976 Jeziora, [w:] Hydrobiologia. Limnologia, red. K. Starmach, S. Wróbel, K. Pasternak, Warszawa, s. 326–424.
Szydłowska E.
-1972 Cmentarzysko kultury łużyckiej w Przeczycach, pow. Zawiercie, Roczniki Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Archeologia, z. 9.
Tobolski K.
-2000 Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych, Warszawa.
Urbański J.
-1932 Przyczynek do znajomości mięczaków z międzylądowych trawertynów z Gliczarowa pod Zakopanem, Roczniki Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego, t. 8, z. 2, s. 205–209.
-1935 Fauna mięczaków (Mollusca) kredy jeziornej, Starunia, nr 8, s. 8–11.
-1957 Mięczaki osadów holocenu w Żuchowie koło Karnkowa, Biuletyn Instytutu Geologicznego, t. 118, s. 231–266.
-1977 Mięczaki, Studia Naturae, Seria B, t. 28, s. 299–318.
Uziembło R.
-2003 Rejestr stanowisk archeologicznych i znalezisk z terenu Torunia, Toruń.
Węgrzynowicz T.
-1968a Cmentarzysko kultury łużyckiej w Kamionce Nadbużnej, pow. Ostrów Mazowiecki, Materiały Starożytne, t. 11, s. 209–248.
-1968b Łużycki zespół osadniczy z okolic Nura w pow. Ostrów Mazowiecki, [w:] Szkice z najdawniejszej przeszłości Mazowsza, red. W. Hensel, Wrocław, s. 44–59.
Wiktor A.
-1965 Fauna ślimaków, [w:] Badania osadów schroniska w Puchaczej Skale w Prądniku Czajowskim, pow. Olkusz, red. K. Kowalski, J. K. Kozłowski, M. Krysowska, Folia Quaternaria, nr 20, s. 28–37.
-2004 Ślimaki lądowe Polski, Olsztyn.
Zawacki T.
-1616 Memoriale occonomicum, Kraków.
Żurowski J.
-1922 Skarb brązowy z Żydowa, Wiadomości Archeologiczne, t. 7, s. 78–145.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 574
Liczba cytowań: 0