Podkarpaciem urzeczony. Ziemia krośnieńska i jej okolice w zaczarowanym kręgu poezji Białoszewskiego
DOI:
https://doi.org/10.12775/SP.2020.008Słowa kluczowe
Miron Białoszewski, Ballady rzeszowskie, teatr lalki, motywy ludowe, legendy regionalne, wizualność i malarskość u Białoszewskiego, Łemkowie, wielokulturowość, świątki i kościoły drewniane Podkarpacia, Muzeum Marii Konopnickiej w ŻarnowcuAbstrakt
Artykuł ukazuje serdeczny związek Mirona Białoszewskiego z Podkarpaciem, widoczny
w jego wczesnej twórczości z początku lat pięćdziesiątych, znanej częściowo tylko z tomu
Obroty rzeczy (1956). Niektóre utwory z tamtego okresu miały książkowe wydanie dopiero
w pełnej edycji dzieł Białoszewskiego Państwowego Instytutu Wydawniczego, zakończonej
w 2017 roku. Należą do nich, obok Ballad rzeszowskich późniejszych: Wizerunek jagodny
Tarnowca, Dukla Janowa oraz Rozalie. Poemat sceniczny (teatr lalki), którymi zajęłam się
bliżej, analizując pewne stałe motywy (koło, jazda) i słowa klucze, na przykład drewno
(wraz z derywatami słowotwórczymi). Analizując cechy wiejskiego nurtu twórczości Białoszewskiego,
przestrzeni zabytkowych kościołów drewnianych i świątków, wskazałam
pewne analogie z tomem Madonny polskie Jerzego Harasymowicza. Sięgnięcie do tych
mniej znanych utworów autora Ballady krośnieńskiej, kojarzonego głównie z poezją lingwistyczną,
pozwala dostrzec jego fascynację ziemią krośnieńską i jej okolicami. Oprócz
Krosna, Odrzykonia, Dukli, Haczowa oraz Biecza i Binarowej – topos Podkarpacia z jego
historyczną wielokulturowością budują u Białoszewskiego także: Tarnowiec, Wrocanka,
Żarnowiec, Żmigród Stary i Nowy, Rogi, Toki, Wołkowyja.
Bibliografia
Białoszewski M. 2016, Obroty rzeczy. Rachunek zachciankowy, Mylne wzruszenia. Było i było,
Utwory zebrane, t. 1, PIW, Warszawa.
Białoszewski M. 1987, Obroty rzeczy. Rachunek zachciankowy, Mylne wzruszenia. Było i było,
Utwory zebrane, t. 1, PIW, Warszawa.
Białoszewski M. 2016, „Odczepić się” i inne wiersze opublikowane w latach 1976–1980, Utwory
zebrane, t. 7, PIW, Warszawa.
Białoszewski M. 2017, Polot nad niskimi sferami. Rozproszone i niepublikowane wiersze
– przekłady poetyckie – dramaty – 1942–1970, Utwory zebrane, t. 13, PIW, Warszawa.
Białoszewski M. 1982, Trzydzieści lat wierszy, PIW, Warszawa.
Białoszewski M. 1981, Przepowiadanie sobie (Wybór próz), PIW, Warszawa.
Barańczak S. 2016, Język poetycki Mirona Białoszewskiego, Ossolineum, Wrocław.
Bogalecki P., 2019, Błogosławieństwa awangardy. „Pisarz pism nie św.” Miron Białoszewski,
„Wielogłos”. Pismo Wydziału Polonistyki UJ, 2(40).
Bolecki W., 1993, O jednym wierszu, [w:] Pisanie Białoszewskiego. Szkice, red. M. Głowiński,
Z. Łapiński, IBL, Warszawa.
Felczak W., Wasilewski T. 1985, Historia Jugosławii, Zakład Narodowy im. Ossolińskich,
Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź.
Gajowiak M. 2016, Sztuka aktorska Laury Pytlińskiej. Portret młodopolskiej artystki, Wydawnictwo
KUL, Lublin.
Harasymowicz J. 1973, Madonny polskie, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Latawiec K., 2012, Dukla – omfalos i miejsce peryferyjne, [w:] Od poetyki przestrzeni do geopoetyki,
red. E. Konończuk i E. Sidoruk, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Lubaś W., 1995, Nazwy miejscowe województwa krośnieńskiego, [w:] Krosno. Studia z dziejów
miasta i regionu, red. S. Cynarski, t. 3, Krajowa Agencja Wydawnicza, Rzeszów.
Łopatkiewicz T. 2011, Karykatury z teki Stanisława Kochanka. „Podkarpacie” 1970–1973,
Krosno.
Mazurkiewicz R., 2003, Stara pieśń na inną Binarową, „Zeszyty Szkolne”, nr 2(8).
Miłosz Cz., 1956, Dar nieprzyzwyczajenia. Nowy poeta polski, „Kultura”, nr 10(108).
Nalewajk Ż., 2009, Kubizm w poezji Mirona Białoszewskiego. Stylizacja czy diagnoza procesów
poznawczych?, „Tekstualia” nr 10(108).
Prokop J., Sławiński J. (red.), 2001, Liryka polska. Interpretacje, Wydawnictwo słowo/obraz
terytoria, Gdańsk.
Sobolewski T. 2012, Człowiek Miron, Znak, Kraków.
Soliński L., 1998, Karuzela z Rozaliami, „Teksty Drugie”, nr 1/2(54/55).
Śliwa A., 2007, Miasteczka Rzeszowszczyzny w poezji Mirona Białoszewskiego, „Fraza”, nr 2(56).
Śliwa A., 2010, Zobaczyć miasto, usłyszeć miasto. Przestrzeń miejska w twórczości Mirona
Białoszewskiego, „Annales Univeristatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” V.
Śliwa A. 2013, Sztuka – percepcja – język. Sfera wizualna w poezji i prozie Mirona Białoszewskiego,
Universitas, Kraków.
Targosz A. ks., 2008, Kult Świętej Rozalii z Palermo, „Peregrinus Cracoviensis”, nr 19.
Tulik J. 2019, Trzewiczek Amalii albo umarłych z żywymi obcowanie, Stowarzyszenie Literacko-
Artystyczne „Fraza”, Rzeszów.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 538
Liczba cytowań: 0