Polscy ojcowie Soboru Watykańskiego II. Wstęp do badań nad episkopatem Kościoła katolickiego w PRL
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPLP.2019.002Słowa kluczowe
Sobór Watykański II, polscy ojcowie soborowi, episkopat Kościoła katolickiego, Konferencja Episkopatu Polski, Kościół katolicki w PRL, analiza prozopograficzna, wykształcenie i formacja intelektualna, doświadczenie pasterskie – pokolenie sakry biskupiej (Abstrakt
Wśród polskich ojców soborowych – uczestników Soboru Watykańskiego II – wyodrębniono trzy kategorie związane ze sprawowanymi godnościami, urzędami oraz święceniami (biskupi ordynariusze; biskupi sufragani i rezydujący w Rzymie; wyżsi przełożeni zakonni). Analiza prozopograficzna całej zbiorowości przeprowadzona została w oparciu o cztery cechy służące opisowi: wykształcenia i formacji intelektualnej; doświadczenia pasterskiego – pokolenie sakry biskupiej (urzędu wyższego przełożonego zakonnego); udziału w obradach soborowych; aktywności w obradach soborowych. Badania pozwalają na sformułowanie nastę- pujących wniosków końcowych: 1) zdecydowana większość posiadała co najmniej stopień doktora, przy czym lepsze wykształcenie (stopień doktora habilitowanego oraz tytuły profesorskie) było udziałem przede wszystkim biskupów ordynariuszy; 2) ponad 25 proc. polskich ojców soborowych studiowało na uczelniach rzymskich, a blisko 75 proc. posiadało dyplomy uczelni polskich (najczęściej wybierano Katolicki Uniwersytet Lubelski); 3) wśród biskupów ordynariuszy dominowało pokolenie sakry (urzędu wyższego przełożonego zakonnego) 1946–1955, natomiast wśród biskupów i rezydujących w Rzymie pokolenie 1956–1965, a więc hierarchów młodych, często tylko z kilkuletnim doświadczeniem posługi biskupiej; 4) we wszystkich czterech sesjach Soboru Watykańskiego II uczestniczyło tylko 10 spośród wszystkich polskich biskupów; 5) w I sesji soborowej dominowali liczebnie biskupi ordynariusze, w trzech kolejnych biskupi sufragani i rezydujący w Rzymie; 6) najczęściej wystąpienia publiczne w auli soborowej wygłaszali biskupi ordynariusze – prawie 75 proc. wszystkich przemówień polskich ojców soborowych, szczególną rolę spośród nich odegrali Prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński oraz arcybiskup krakowski Karol Wojtyła; 7) odmiennie niż w przy- padku wystąpień publicznych, większość animadversiones (pisemne uwagi), składali przede wszystkim biskupi sufragani i rezydujący w Rzymie (ponad 56 proc.); 8) polscy ojcowie soborowi stanowili największą delegację spośród episkopatów krajów Europy Środkowo-Wschodniej, często pełnili rolę przedstawicieli Kościoła milczenia zza „żelaznej kurtyny”, a ich udział w pracach Soboru Watykańskiego II miał znaczący wpływ na finalny kształt dokumentów soborowych.Bibliografia
Album Soborowy, wstęp kard. S. Wyszyński, ilustracje J. Walker, kronika bp B. Bejze, Pallottinum, Poznań – Warszawa 1971.
Augustyn Ciesielski. Dziedzictwo cystersów. Prace zebrane, red. M. Starzyński, M. Zdanek, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”, Kraków 2013.
Bednarski D., Biskup Józef Gawlina jako opiekun Polaków na emigracji, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2019.
Bejze B., Kronika Soboru Watykańskiego II, Biblioteka „Niedzieli”, Częstochowa 2000.
Białkowski M., Wokół Soboru Watykańskiego II. Studia i szkice, Dom Wydawniczy MARGRAFSEN, Toruń 2016.
Bielawny K., Udział biskupów polskich w obradach Soboru Watykańskiego II, „Studia Ełckie” 2009, nr 11.
Borcz T., Biskup Bernard Czapliński w służbie Kościoła chełmińskiego, „Studia Pelplińskie” 1980, nr 11.
Dembiński P., Poznańska kapituła katedralna schyłku wieków średnich. Studium prozopograficzne 1428–1500, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk-Instytut Historii PAN, Poznań 2012.
Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989), SIW Znak, Kraków 2003.
Gmurczyk Z., Kościół włocławski w rzeczywistości PRL-u za czasów biskupa Antoniego Pawłowskiego (1951–1968), Włocławskie Wydawnictwo Diecezjalne, Włocławek 2015.
Graff T., Episkopat monarchii jagiellońskiej w dobie soborów powszechnych XV wieku, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”, Kraków 2008.
Grygiel L., Prorok ze św. Anny. Biskup Jan Pietraszko, Kraków 2017.
Gryz R., Biskup kielecki Czesław Kaczmarek w starciu z komunistycznym totalitaryzmem, „Kieleckie Studia Teologiczne” 2005, nr 4.
Jujeczka S., Duchowni średniowiecznej Legnicy. Studium prozopograficzne nad klerem diecezjalnym, Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Legnicy-Muzeum Regionalne w Chojnowie, Legnica – Chojnów 2006.
Kasyna W., Bp Zygfryd Ignacy Kowalski (1910–1995), w: Księga Jubileuszowa 350 lat Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie (1651–2001), red. A. Nadolny, Wydawnictwo „Bernardinum”, Pelplin 2001.
Kłoczowski J., Les évêques polonais et le Concile Vatican II, w: Le Douxième Concile du Vatican (1959–1965). Actes du Colloque organié par l’École Française de Rome collab. avec l’Université de Lille III, l’Istituto per a Scienze Religieuse de Bologne et de Dipartamento di Studio Storici del Medioevo e dell’eta contemporanea de l’Univ. di Roma La Sapienza (Rome, 28–30 mai 1986), Roma 1989.
Kopiczko A., Józef Drzazga, w: Poczet biskupów warmińskich, red. S. Achremczyk, Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego, Olsztyn 2008.
Krahel T., Biskup Aleksander Mościcki, „W Służbie Miłosierdzia” 1/2010.
Krajniak R., Duchowieństwo kapituły katedralnej w Chełmży do 1466 roku. Studium prozopograficzne, Europejskie Centrum Edukacyjne, Toruń 2013.
Ks. bp Władysław Jędruszuk (1918–1994): pierwszy pasterz Diecezji Drohiczyńskiej. XX rocznica utworzenia Diecezji Drohiczyńskiej, red. M. Boguszewski, Z. Rostkowski, S. Ulaczyk, Kuria Biskupia w Drohiczynie, Drohiczyn – Łosice 2011.
Kucharski W., Komuniści i Watykan. Polityka komunistycznej Polski wobec Stolicy Apostolskiej 1945–1974, Wydawnictwo IPN, Warszawa 2019.
Łatka R., Episkopat Polski wobec stosunków państwo – Kościół i rzeczywistości społeczno-politycznej PRL 1970–1989, Wydawnictwo IPN, Warszawa 2019.
Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce. Słownik biograficzny, Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych, Warszawa 1992.
Nowak T., Duchowieństwo ziemi wieluńskiej w drugiej połowie XV i początku XVI wieku. Studium prozopograficzne, Wieluńskie Towarzystwo Naukowe, Wieluń 2016.
Nowicki T., Plebani archidiakonatu pomorskiego w XVIII wieku. Studium prozopograficzne, Towarzystwo Naukowe KUL – Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin 2008.
Prejs R., Administracja diecezjalna w Królestwie Polskim w latach 1864–1918. Studium prozopograficzne, Wydawnictwo KUL, Lublin 2012.
Prokop K. R., Biskupi Kościoła katolickiego w III Rzeczpospolitej. Leksykon biograficzny, TAiWPN „Universitas”, Kraków 1998.
Prokop K. R., Pasterze i rządcy diecezji mińskiej, pińskiej i drohiczyńskiej, Kuria Biskupia w Drohiczynie, Drohiczyn 2006.
Przeniosło M., Stopnie, tytuły i stanowiska naukowe w II Rzeczypospolitej, „Res Historica. Czasopismo Instytutu Historii UMCS” 2012, t. 33.
Radzimiński A., Duchowieństwo kapituł katedralnych w Polsce XIV i XV w. na tle porównawczym. Studium nad rekrutacją i drogami awansu, Wydawnictwo UMK, Toruń 1995.
Raina P., Arcybiskup Bronisław Dąbrowski. Portret, Wydawnictwo von Bor wiecky, Warszawa 2008.
Rola M., Wkład kard. Stefana Wyszyńskiego w prace Soboru Watykańskiego II, „Warszawskie Studia Teologiczne” III/1985–1990.
Różański M., Duchowieństwo parafialne archidiakonatu uniejowskiego w XVIII wieku. Studium prozopograficzne, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 2010.
Rutkowski P., Polscy biskupi jako ojcowie Soboru Watykańskiego II, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2014.
Selejdak R., Tożsamość i działalność instytucji formacji kapłańskiej w Rzymie, „Collectanea Theologica” 79/1, 2009.
Szczepaniak J., Duchowieństwo diecezji krakowskiej w XVIII wieku. Studium prozopograficzne, Wydawnictwo Antykwa, Kraków 2010.
Szetelnicki W., Lwowianin na drogach świata, Władysław Kardynał Rubin, Tip. Poliglotta della Pontificia Univ. Gregoriana, Roma 1985.
Śledzianowski J., Ksiądz Czesław Kaczmarek. Biskup kielecki 1895–1963, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2008.
Umiński J., Episkopat Polski z pierwszej połowy XX wieku, Toruń 2016, do druku przygotowali, wstępem i przypisami opatrzyli S. Grochowina, J. Sziling, Towarzystwo Naukowe w Toruniu – Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2016.
Walkusz J., Drugi Sobór Watykański – próba kontekstualnej interpretacji historycznej, „Colloquia Theologica Ottoniana” 2013, nr 1.
Warso A., Trudności paszportowe bpa Piotra Gołębiowskiego, „Kronika Diecezji Radomskiej” 2005, nr 14 (4).
Wereda D., Biskupi unickiej metropolii kijowskiej w XVIII wieku, Wydawnictwo Werset, Siedlce-Lublin 2013.
Wilk S. SDB, Episkopat Kościoła katolickiego w Polsce w latach 1918–1939, Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa 1992.
Wodzianowska I., Rzymskokatolicka Akademia Duchowna w Petersburgu, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2007.
Wojtyła K., Udział biskupów polskich w Soborze Watykańskim II, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie” 1971, nr 53 (5).
Wójcik W., Zagadnienia organizacyjne i proceduralne podczas I sesji Soboru Watykańskiego II, „Prawo Kanoniczne. Kwartalnik Prawno-Historyczny” 5/3–4, 1962.
Żaryn J., Biskupi polscy doby PRL jako przedstawiciele polskich elit, w: Biskupi w rzeczywistości politycznej Polski pod rządami komunistów, red. R. Łatka, Wydawnictwo IPN, Warszawa 2019 [w przygotowaniu do druku].
Żaryn J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944–1989), Neriton-Instytut Historii PAN, Warszawa 2003.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 205
Liczba cytowań: 0
