The pragmatic (post-)communist: Algirdas Brazauskas – the first secretary, president, and prime minister of Lithuania
DOI:
https://doi.org/10.12775/SDR.2020.EN5.09Słowa kluczowe
Litwa, Związek Sowiecki, Komunistyczna Partia Litwy, pieriestrojka, Sajudis, pierwszy sekretarz, prezydent, premier, NATO, RosjaAbstrakt
Algirdas Brazauskas należał do pokolenia, które dorastało w sowieckiej Litwie. Jako młody człowiek został członkiem partii komunistycznej, a następnie wysokim funkcjonariuszem partyjnym. W następnych latach podkreślał, że zawsze czuł się jednak bardziej Litwinem niż komunistą. W latach pieriestrojki Brazauskas zyskał opinię partyjnego reformatora i z poparciem Sajudisu został pierwszym sekretarzem Litewskiej Partii Komunistycznej. Doprowadził do zerwania łączności partii z KPZR. W 1990 r. był jednym z sygnatariuszy niepodległości Litwy, został także wicepremierem. Po rozpadzie ZSRR odzyskał znaczenie w litewskiej polityce. W latach 1993-1998 sprawował urząd prezydenta, a w latach 2001-2006 był premierem litewskiego rządu. Zmarł w 2010 r.
Algirdas Brazauskas belonged to a generation that grew up in Soviet Lithuania. As a young man, he joined the communist party and climbed the ranks to become a top official. In later years, however, he avowed that he had always felt more a Lithuanian and less a communist. During the perestroika, he was perceived as a party reformer and, supported by the Sąjūdis, became the first secretary of the Communist Party of Lithuania, eventually breaking away from the CPSU. In 1990, he was one of the signatories of the act of Lithuanian independence and also became a deputy prime minister. Following the dissolution of the Soviet Union, he re-emerged as a leading figure in Lithuanian politics. From 1993 to 1998, he was the republic’s president and, from 2001 to 2006, the head of Lithuanian government. He died in 2010.
Bibliografia
Sources
Aktas dėl Lietuvos nepriklausomos valstybės atstatymo, https://www.lrs.lt/datos/kovo11/signa- tarai/aktas.htm (accessed 29 January 2020).
Brazauskas A., Apsisprendimas 1988–1991, Vilnius, 2004.
Brazauskas A., Penkeri Prezidento metai, Vilnius, 2000.
Lietuvos Respublikos Konstitucija, http://www3.lrs.lt/home/Konstitucija/Konstitucija.htm#NE- SIJUNGIMO (accessed 2 February 2020).
Lietuvos Respublikos Aukščiausioji Taryba – Atkuriamasis Seimas, session 2, 11 March 1990, https://e-seimas.lrs.lt/portal/legalAct/lt/TAK/TAIS.251075 (accessed 29 January 2020).
Lietuvos Respublikos Seimo Stenogramos, session 1, 25 November 1992, https://e-seimas.lrs. lt/portal/legalAct/lt/TAK/TAIS.235315 (accessed 31 January 2020).
Lietuvos Respublikos Seimas, Iškilmingasis posėdis, Skirtas Lietuvos Respublikos Prezidento priesaikos ceremonijai, 25 February 1993; https://e-seimas.lrs.lt/portal/legalAct/lt/TAK/TAIS.235611 (2 February 2020).
Lietuvos Respublikos Seimo Stenogramos, session 56, 22 December 1993, https://e-seimas. lrs.lt/portal/legalAct/lt/TAK/TAIS.237050#zyma_3s56podisk (accessed 3 February 2020).
Lietuvos Respublikos Seimo Stenogramos, session 38, 30 May 1995, https://e-seimas.lrs.lt/portal/ legalAct/lt/TAK/TAIS.239966#zyma_6s38poPrez (6 February 2020).
Lietuvos Respublikos Seimo Stenogramos, session 75, 8 February 1996, https://e-seimas.lrs.lt/ portal/legalAct/lt/TAK/TAIS.240252 (accessed 6 February 2020).
Lietuvos Respublikos Seimo Stenogramos, session 109, 3 July 2001, https://e-seimas.lrs.lt/portal/ legalAct/lt/TAK/TAIS.141143 (accessed 7 February 2020).
Lietuvos Respublikos Seimo Stenogramos, session 484, 11 March 2004, https://e-seimas.lrs.lt/ portal/legalAct/lt/TAK/TAIS.228429 (accessed 7 February 2020).
“Normalny Litwin, żaden komunista. Algirdas Brazauskas w rozmowie z Adamem Michnikiem i Pawłem Smoleńskim,” Gazeta Wyborcza, 2 March 1996.
“Speech by the President of the Republic of Lithuania mr. Algirdas Brazauskas, Delivered at the Knesset in Jerusalem, at 4 .pm., 1 March 1995,” in: Selection of Documents on Jewish Heritage and Problems, ed. E. Zingeris, Vilnius, 1997.
Secondary sources
Bereś W. (with J.J. Komar), Okińczyc wileński autorytet. Opowieść o wolnej Litwie, Warszawa, 2015.
Buchowski K., “Kwestia wycofania armii rosyjskiej z państw bałtyckich w latach 1991–1994,” in: Europa Środkowo-Wschodnia w procesie transformacji i integracji. Wymiar bezpieczeństwa, ed. H. Chałupczak, M. Pietraś, J. Misiągiewicz, Zamość, 2016, pp. 161–172.
Chalupec I., Filipowicz C., Rosja, ropa, polityka czyli o największej inwestycji PKN ORLEN, Warszawa, 2009.
Digrytė E., “A. Butkevičius: savanorių maištas – inspiruotas politikų,” Delfi.lt, https://www.delfi. lt/news/daily/lithuania/abutkevicius-savanoriu-maistas-inspiruotas-politiku.d?id=11828239 (accessed 3 February 2020).
Godlewski T., “Udział prezydenta Republiki Litewskiej w ustawodawstwie,” Przegląd Prawa Konstytucyjnego, 3, 2014, pp. 23–36.
Grybkauskas S., Sovietinė nomenklatūra ir pramonė Lietuvoje 1965–1985 metai, Vilnius, 2011.
Lietuva 1940–1990: Okupuotos Lietuvos istorija, ed. A. Anušauskas et al., Vilnius, 2005.
Grybkauskas S., Tamošaitis M., Epochų virsmo sūkuriuose: Algirdo Brazausko politinė biografija, Vilnius, 2018.
Grybkauskas S., Tamošaitis M., Žmogus, jungęs epochas. Algirdo Brazausko politinė biografija, Vilnius, 2019.
Ilgūnas G., Algirdas Brazauskas: politinė biografija, Vilnius, 2009.
Jankowski B., W dziesięciolecie traktatu polsko-litewskiego, Suchy Las, 2004.
Jundo-Kaliszewska B., Zakładnicy historii. Mniejszość polska w postradzieckiej Litwie, Łódź, 2019.
Kašauskienė V., Lietuvos Respublikos vyriausybės. Jų kaita ir veiklos bruožai 1990–2007, Vilnius, 2007.
Lane T., Pabriks A.. Pura A., The Baltic States: Estonia, Latvia and Lithuania, New York, 2002.
Laurinavičius Č., Lopata R., Sirutavičius V., “Rusijos Federacijos karinis tranzitas per Lietuvos respublikos teritorija,” Politologija, 4, 2002, pp. 2–34.
Laurinavičius Č., Motieka E., Statkus N., Baltijos valstybių geopolitikos bruožai XX amžius, Vilnius, 2005.
Laurinavičius Č., Sirutavičius Vladas V., Sąjūdis: nuo „Persitvarkymo” iki kovo 11-osios, Vilnius, 2008.
Lietuvos suvereniteto atkūrimas 1988-1991 metais, ed. Č. Bauža, Vilnius, 2000.
Lukošaitis A., “Prezidentas Lietuvos politinėje sistemoje: vietos ir galio paieškos,” Politologija, 2, 1998, pp. 38–53.
Lieven A., Estonia, Latvia, Lithuania and the Path to Independence, New Haven, 1993.
“Prieš 20 metų Lietuvos prezidentu tapęs Algirdas Brazauskas neturėjo rūmų ir nenorėjo apsaugos,” 15min.lt, https://www.15min.lt/naujiena/aktualu/istorija/pries-20-metu-lietu- vos-prezidentu-tapes-algirdas-brazauskas-neturejo-rumu-ir-nenorejo-apsaugos-582-306764 (accessed 2 February 2020).
Nekrašas E., “Kritiniai pamąstai apie Lietuvos užsienio politiką,” Politologija, 2, 2009, pp. 123–142.
Paulauskas K., Kieno saugumas? Kuri tapatybė? Kritinės saugumo studijos ir Lietuvos užsienio politika, Vilnius, 2010.
Sidorkiewicz K., Od trudnego sąsiedztwa po strategiczne partnerstwo. Polska wobec Litwy w latach 1990–2004, Elbląg, 2014.
Sirutavičius V., Lietuviai ir lietuvos Lenkai, Lietuva ir Lenkija 1988–1994 metais, Vilnius, 2017.
Senn A.E., Gorbachev’s Failure in Lithuania, New York, 1995.
Srebrakowski A., “Komunistyczna partia Litwy. Swoi czy obcy?,” in: Nie tylko Litwa. Geneza i przebieg upadku ZSRR w roku 1991, vol. 1, ed. A. Srebrakowski, G. Strauchold, Łomianki, 2017, pp. 205–224.
Tininis V., Sniečkus. 33 metai valdžioje, Vilnius, 2000.
Tininis V., Sovietinė Lietuva ir jos veikėjai, Vilnius, 1994.
Valionis A., Ignatavičius E., Bričkovskienė I., “From Solidarity to Partnership: Lithuanian-Polish Relations 1988–1998,” Lithuanian Foreign Policy Review, 2, 1998, pp. 7–29.
Vireliūnaitė L., “Dvidešimt metų po Jono Maskvyčio organizuoto Pakaunės savanorių maišto: atsakymų į svarbius klausimus vis dar nėra,” 15min. lt, https://www.15min.lt/naujiena/ aktualu/istorija/dvidesimt-metu-po-pakaunes-savanoriu-maisto-582-357811 (accessed 3 February 2020).
Vitkus G., Diplomatinė aporiją. Tarptautinė Lietuvos ir Rusijos santykių normalizacijos perspektyva, Vilnius, 2007.
Zieliński J., “Prezydent Republiki Litewskiej,” in: Prezydent w państwach współczesnych, ed. J. Osiński, Warszawa, 2009, pp. 357–400.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 603
Liczba cytowań: 0