Prawosławna diecezja chełmska w latach 1915–1918 na łamach „Gazety Ludowej. Tygodnika Ilustrowanego”
DOI:
https://doi.org/10.12775/SDR.2017.2.01Słowa kluczowe
prawosławna diecezja chełmska, ewakuacja ludności cywilnej w Rosji podczas I wojny światowej, ludowe partie polityczne, rewindykacja cerkwi prawosławnych, Chelm Orthodox diocese, evacuations of civilians to Russia during World War IAbstrakt
Chelm Orthodox Diocese in 1915–1918 in the illustrated weekly Gazeta Ludowa. Tygodnik Ilustrowany
Abstract
During the First World War the illustrated weekly Gazeta Ludowa. Tygodnik Ilustrowany was associated with peasant parties: the Polish Peasant Party “Piast” (Polskie Stronnictwo Ludowe “Piast”) and the Peasant Union (Zjednoczenie Ludowe). An analysis of the weekly makes it possible to observe the functioning of Chelm Diocese of the Russian Orthodox Church in 1915–1918 in the territories of the Polish Kingdom after its faithful were sent to the Russian hinterland (August 1915). The archival material on the history of the Chelm Orthodox Diocese has been both much destroyed and dispersed, and thus one of the possible ways to study the history of Chełm eparchy is to examine the content of the press published in 1915–1918 in the Polish territories. The illustrated weekly under the analysis touched upon subjects pertaining to war destructions in the diocese of Chełm, consequences of a large number of civilians from the guberniyas of Chełm and Lublin sent to the Russian hinterland by the Russian administration and army in 1915, the first stages of the repossession of the Orthodox Church by the Roman Catholic Church, and attempts to establish local missions by the Jesuit Order and the Greek Orthodox priests. Initial research conclusions could be formulated after a look into the history of the Chełm eparchy before 1914 and at the situation during the first years of the Great War in the whole Chełm region and southern Podlachia. The presented analysis does not exhaust the subject under discussion, but previews it for further study.
Православная Холмская епархия в 1915 – 1918 гг. на страницах «Газеты Людовой. Тыгодника илюстрованого»
Аннотация
Во время Первой мировой войны «Газета Людова. Тыгодник илюстрованы» (Крестьянская газета. Иллюстрированный еженедельник) была связана с крестьянскими партиями – Польской крестьянской партией «Пяст» и Крестьянским объединением. Анализ журнала делает возможным наблюдение за деятельностью Холмской епархии Российской православной церкви в 1915–1918 гг. на территории Королевства Польского после эвакуации ее верующих вглубь России (август 1915 г.). Архивный материал, касающийся истории вышеупомянутой епархии, был в значительной мере разрушен и разрознен. Одну из возможностей узнать историю Холмской епархии дает исследование содержимого прессы, издаваемой в 1915–1918 гг. на польских землях. На страницах заглавного еженедельника затрагивались вопросы, касающиеся военных разрушений в епархии, последствий эвакуации гражданского населения Холмской и Люблинской губерний, проведенной российскими администрацией и армией в 1915 г., начала процесса возврата церковных зданий Римско-католической церкви, попыток вести местные миссии орденом иезуитов и греко-католическим духовенством. Предварительные выводы исследования можно будет подвести после ознакомления с деятельностью Холмской епархии до 1914 г., а также с ситуацией, которая сложилась в первые годы Великой войны на Холмщине и в южном Подляшье. Анализ не исчерпывает обсуждаемого вопроса, но является попыткой определить дальнейшее направление исследования.
Bibliografia
Prasa:
„Gazeta Ludowa. Tygodnik Ilustrowany”: 1915–1918
Opracowania:
Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i południowym Podlasiu w 1938 roku.
Uwarunkowania, przebieg, konsekwencje, red. G. Kuprianowicz, Chełm 2009.
Bibliografia historii Polski XIX i XX wieku, t. 3: 1864–1918, wol. 1, red. S. Sokołowska, I. Ossowska, Warszawa 2000.
Bieńkowski L., Chełmska diecezja prawosławna, w: Encyklopedia katolicka, t. 3, Lublin 1979.
Cabaj J., Postawy ludności Chełmszczyzny wobec kwestii przynależności państwowej swych ziem (1912, 1918–1919), „Kwartalnik Historyczny” 99 (1992).
Cabaj J., Społeczeństwo guberni chełmskiej pod okupacją niemiecką i austriacką w latach I wojny światowej, Siedlce 2006.
Cimek H., Ludowcy wobec idei parlamentu polskiego w latach 1918–1919, „Polityka i społeczeństwo” 2 (2005).
Cimek H., Tradycje dezintegracyjne i integracyjne w polskim ruchu ludowym w latach 1914–1918, „Res Historica” 20 (2005).
Cygan W.K., Wysocki W.J., W służbie Bogu i Ojczyźnie. Służba duszpasterska w polskich formacjach wojskowych 1914–1918, Mińsk Mazowiecki – Warszawa 2012.
Demjaniuk B., Bieżeńcy, Łomża 2005.
Dmitruk S., Obraz Dumy Państwowej w prasie prawosławnej diecezji chełmskiej, w: Z dziejów pewnego eksperymentu. Parlamentaryzm rosyjski na progu XX stulecia w kontekście kształtowania się świadomości politycznej narodów imperialnej Rosji, red. A. Duszyk, K. Latawiec, M. Mądzik, Radom 2008.
Dmitruk S., „Prawosławne Bractwo Przenajświętszej Bogurodzicy w Chełmie (1879–1914)”, Lublin 2012 (wydruk rozprawy doktorskiej w Bibliotece Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie).
Dmitruk S., Wspomnienia o powrocie z bieżeństwa w 1923 r. mieszkańca wsi Wilanowo, „Białoruskie Zeszyty Historyczne” 43 (2015).
Dmitruk S., Życie monastyczne na terenie Królestwa Polskiego na przełomie XIX i XX w., „Teka Komisji Historycznej. Oddział PAN w Lublinie” 6 (2009).
Dylągowa H., Dzieje Unii Brzeskiej (1596–1918), Warszawa–Olsztyn 1996.
Fedoryk J., „Duchowieństwo prawosławne w Królestwie Polskim w latach 1875–1905”, Lublin 2010 (wydruk rozprawy doktorskiej w Bibliotece Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie).
Głaz A., Ewakuacja ludności cywilnej z Lubelszczyzny latem 1915 r., „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 56 (2001).
Grosfeld L., Sprawa Chełmszczyzny w 1918 r., „Kwartalnik Historyczny” 1 (1974).
Grzesiak K., Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918–1939, Lublin 2010.
Hornyj M., Makar J., Makar W., Saluk A., Od deportacji do deportacji. Ukraińskie życie społeczno-polityczne na Chełmszczyźnie i Podlasiu (1915–1947). Badania. Wspomnienia. Dokumenty. W trzech tomach, t. 1: Badania, Czerniowce 2011.
Hrycak J., Narodziny nowoczesnego narodu, Lublin 2000.
Katalog czasopism lubelskich, oprac. H. Wolska, Lublin 1974. Katalog czasopism lubelskich. G–M, oprac. I. Wójcik, Lublin 2005. Klimecki M., Gorlice 1915, Warszawa 1991.
Korzeniowski M., Mądzik M., Tarasiuk D., Tułaczy los. Uchodźcy polscy w imperium rosyjskim w latach pierwszej wojny światowej, Lublin 2007.
Korzeniowski M., Na wygnańczym szlaku… Działalność Centralnego Komitetu Obywatelskiego Królestwa Polskiego na Białorusi w latach 1915–1918, Lublin 2001.
Kuprianowicz G., 1938. Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i południowym Podlasiu, Chełm 2008.
Kuprianowicz G., Chełm jako ośrodek ukraińskiego ruchu narodowego w XIX i XX w. Zarys problematyki, w: Na pograniczu kultur, red. O. Popowicz, Przemyśl 2000.
Kuprianowicz G., Ukraińskie życie kulturalno-oświatowe i ekonomiczne na Chełmszczyźnie i południowym Podlasiu w latach 1918–1926, „Rocznik Chełmski” 1 (1995).
Latawiec K., Ewakuacja cywilnej administracji ogólnej szczebla powiatowego z guberni lubelskiej latem 1915 r., „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 1 (2004).
Latawiec K., W służbie imperium… Struktura społeczno-zawodowa ludności rosyjskiej na terenie guberni lubelskiej w latach 1864–1915, Lublin 2007.
Latawiec K., Ewakuacja organów władzy administracji ogólnej wyższego i niższego szczebla guberni lubelskiej w 1914 r., „Radzyński Rocznik Humanistyczny” 2 (2002).
Leśniewska D., Problem unicki na łamach „Polaka”, w: Martyrologia Unitów Podlaskich w świetle najnowszych badań naukowych. Unici Podlascy, t. 1, red. J. Skowronek, U. Maksymiuk, Siedlce 1996.
Lewandowski J., Królestwo Polskie wobec Austro-Węgier. 1914–1918, Warszawa–Łódź 1986. Lewandowski J., Na pograniczu. Polityka władz państwowych wobec unitów Podlasia i Chełmszczyzny. 1772–1875, Lublin 1996.
Lewandowski J., Sprawa chełmska w czasie pierwszej wojny światowej, w: Mychajło Hruszewski i jego Mała Ojczyzna – Chełmszczyzna w XIX–XX wieku, red. G. Kuprianowicz, Chełm 2011.
Łojek J., Myśliński J., Władyka W., Dzieje prasy polskiej, Warszawa 1988.
Mazurek J., Kraj a emigracja. Ruch ludowy wobec wychodźstwa chłopskiego do krajów Ameryki Łacińskiej (do 1939 roku), Warszawa 2006.
Pajewski J., Pierwsza wojna światowa 1914–1918, Warszawa 1991.
Pękała K.P., autoreferat rozprawy doktorskiej „Migracje ludności guberni chełmskiej w pierwszych latach wielkiej wojny (1914–1916)”, Lublin 2012 (w zbiorach prywatnych autora).
Pękała K., Tomaszów Lubelski w pierwszym roku „Wielkiej Wojny”, w: Roztocze. Historia i kultura, t. 1, Tomaszów Lubelski – Lubaczów 2011.
Prasa polska w latach 1864–1918, red. Z. Kmiecik i in., Warszawa 1976.
Reymont W., Z Ziemi Chełmskiej. Wrażenia i notatki, Warszawa 1990.
Roszczenko M., Kwestia tożsamości ruskiej (ukraińskiej) ludności Chełmszczyzny i Południowego Podlasia w XIX wieku, w: Mychajło Hruszewski i jego Mała Ojczyzna – Chełmszczyzna w XIX–XX wieku, red. G. Kuprianowicz, Chełm 2011.
Serczyk W.A., Historia Ukrainy, Wrocław 2001.
Sula D., Powrót ludności polskiej z byłego Imperium Rosyjskiego w latach 1918–1937, Warszawa 2013.
Sulimierski W.Z., Oświata i życie kulturalno-społeczne Chełma w latach 1864–1939, Chełm 2008.
Sygowski P., Stan ilościowy cerkwi na terenie Lubelszczyzny (prawosławna diecezja chełmska) w 1914 roku. Próba ustalenia stanu faktycznego, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 1 (2004).
Szabaciuk A., „Rosyjski Ulster”. Kwestia chełmska w polityce imperialnej Rosji w latach 1863– 1915, Lublin 2013.
Trojnacka M., Pietrzykowski Jozafat (Józafat) (1863–1932), w: Słownik biograficzny miasta Lublina, t. 3, red. T. Radzik, A.A. Wituski, J. Ziółek, Lublin 2009.
Wasilewski L., Ukraińcy rosyjscy wobec Chełmszczyzny i Podlasia, „Kultura Polski” 8 (1918).
Willaume M., Działania zbrojne Rumunii podczas I wojny światowej w świetle doniesień lubelskiej „Gazety Ludowej” (1916–1917), w: W służbie Klio… Księga poświęcona pamięci Profesora Tadeusza Radzika, red. J. Kłapeć, W. Kozyra, G. Kuprianowicz, R. Litwiński, M. Mazur, M. Sioma, R. Wysocki, Lublin 2012.
Wrzyszcz A., Gubernia chełmska. Zarys ustrojowy, Lublin 1997.
Zgórniak M., 1914–1918. Studia i szkice z dziejów Wojny światowej, Kraków 1987.
Бежанства 1915 года, red. В. Луба, Беласток 2000.
Железнякович С., История Яблочинского Свято-Онуфревского монастыря, t. 2, Варшава 2007.
Купріянович Г., Холмське видання з Москви. „Холмський Украінський Календар на 1918 рік” як джерело для вивчення формування української нацйональної ідентичності холмщаків, w: Mychajło Hruszewski i jego Mała Ojczyzna – Chełmszczyzna w XIX–XX wieku, red. G. Kuprianowicz, Chełm 2011.
Третяк Л., Холмська духовна семінарія в 1875–1915 роках, в: Українці Холмщини і Підляшшя: Історічн доля, духовна і матеріаьна култура впродовж віків. Збірник наукових праць, t. 2, Луцьк 2010.
Федорик Ю., Православне духовенство в Царстві Полському в 1875–1905 роках, Донецьк 2013.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 304
Liczba cytowań: 0