Artistic landscape of the former State of the Teutonic Order in Prussia defined by the Gothic crucifixes
DOI:
https://doi.org/10.12775/OM.2019.009Keywords
art, art history, the Middle Ages, military orders, Teutonic Order, Gothic, sculpture, shrine MadonnaAbstract
The aim of this article is to show a broad artistic panorama of Gothic sculpture of the Teutonic Order State in Prussia. It takes into consideration a few characteristic iconographical types like shrine Madonna and the Beautiful Madonna. But it points out that the numerously preserved woodcarved crucifixes shape the picture of three-dimensional figurative arts of the said state in the eyes of academics and audience. A synthetic review of written sources and scientific approaches was presented, as well as a methodology. Various academic views on one crucifix were shown. Artistic influences and exchange as part of the art of Baltic coast, Central and Western Europe were emphasized. Unpublished, archival photographs were presented and analysed. They show six crucifixes, up to now not known from illustrations.References
Primary sources:
Gdańsk. Biblioteka Gdańska Polskiej Akademii Nauk, Ms. 488 (Schlieff Valentin, Der S. Marien Pfarrkirchen in Dantzig inwendiger Abriss beschrieben von Gregorio Frischen [...] Anno 1731. abgeschrieben und hin wieder verbessert und vermehret, Gdańsk).
Das Elbinger Stadtbuch. Vol. 2. 1361–1418. Edited by Hans W. Hoppe. Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands 5. Münster: Historischer Verein für Ermland, 1986.
Liber Mortuorum Monasterii Pelplinensis ordinis-cisterciensis. Edited by Wojciech Kętrzyński. In Monumenta Poloniae Historica / Pomniki dziejowe Polski. Vol. 4, edited by Lwowska Komisya Historycznej Akademii Umiejętności, 56–124. Lwów: Druk. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1884.
________________________________
Secondary sources:
Af Ugglas, Carl R. “Sverige – Danzig eller Sverige – Köln – eller…?” Tidskrift för Konstvetenskap 25 (1944): 12–52.
Antoni, Michael. Dehio-Handbuch der Kunstdenkmäler West- und Ostpreußen: die ehemaligen Provinzen West- und Ostpreußen (Deutschordensland Preußen) mit Bütower und Lauenburger Land. München–Berlin: Deutscher Kunstverlag, 1993.
Będkowska, Joanna. “Matka Boska Bolesna i św. Jan Ewangelista – średniowieczne figury z domniemanej grupy Ukrzyżowania z belki tęczowej w kościele Świętych Janów w Toruniu.” Rocznik Toruński 37 (2010): 37–67.
Białłowicz-Krygierowa, Zofia. Studia nad snycerstwem XIV wieku w Polsce. Vol 1. Początki śląskiej tradycji ołtarza szafowego. Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981.
Błażejewska, Anna. Rzeźba w Prusach Krzyżackich do połowy XIV wieku: źródła stylu. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012.
Chmarzyński, Gwido. “Sztuka w Toruniu. Zarys dziejów.” In Dzieje Torunia: praca zbiorowa z okazji 700-lecia miasta, edited by Kazimierz Tymieniecki, 469–544. Toruń: Staraniem Tow. Miłośników Historji w Poznaniu / nakł. Zarządu Miejskiego w Toruniu, 1933.
Chrzanowski, Tadeusz, and Marian Kornecki. “Nieznane rzeźby gotyckie kręgu pomorskiego.” Rocznik Historii Sztuki 8 (1970): 303–326.
Ciecholewski, Roman. “Problematyka badawcza pomorskich Madonn szafkowych.” Studia Pelplińskie 8 (1977): 127–152.
Clasen, Karl Heinz. Die mittelalterliche Bildhauerkunst im Deutschordensland Preussen. Die Bildwerke bis zur Mitte des 15. Jahrhundert. Vol. 1–2. Berlin: Deutscher Verein für Kunstwissenschaft, 1939.
Dehio, Georg, and Ernst Gall. Deutschordensland Preußen, Handbuch der deutschen Kunstdenkmäler, with Bernhard Schmid and Grete Tiemann. München–Berlin: Deutscher Kunstverlag, 1952.
Dollinger, Philippe. Dzieje Hanzy: (XII–XVII wiek). Edited by Edmund Cieślak. Translated by Vera Soczewińska. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1975.
Domasłowski, Jerzy, and Lilianna Krantz-Domasłowska. Kościół świętego Jakuba w Toruniu. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 2001.
Glauert, Mario. “Kirchen, Klöster und Spitäler zwischen Marienwerder und Rosenberg im Mittelalter: Ein Beitrag zur Sakraltopographie und Prosopographie des Niederklerus im Deutschordensland Preußen.” Beiträge zur Geschichte Westpreußens 20/21 (2006): 9–111.
Kaczmarek, Romuald. “Neue Überlegungen zu den schlesischen Löwenmadonnen: ihr Ursprung und stilistisch-formale Parallelentwicklungen in der Steinplastik.” In Madony na lvu a měkký styl třetí čtvrtiny 14. století: příspěvky z mezinárodního symposia [Arcidiecézní Muzeum Olomouc, 19. bezen 2014], edited by Jana Hrbáčová and Pavol Černý, 33–44. Olomouc: Muzeum umění, 2014.
Kammel, Frank Matthias. “Andachtsbild und Formvielfalt: Skulptur.” In Mittelalter: Kunst und Kultur von der Spätantike bis zum 15. Jahrhundert, edited by Jutta Zander-Seidel, 277–289. Nürnberg: Germanisches Nationalmuseum, 2007.
Karling, Sten. Medeltida träskulptur i Estland. Stockholm: Kungl. Vitterhets Historie och Antikvitets Akademien, 1946.
Karlsson, Lennart. “Träskulpturen.” In Den gotiska konsten, Signums svenska konsthistoria. Vol. 4, edited by Jan-Erik Augustsson, 198–285. Lund: Bokförlaget Signum, 1996.
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Seria nowa. Vol. 2. Województwo elbląskie, fasc. 1, Braniewo, Frombork, Orneta i okolice: tekst, edited by Marian Arszyński, Marian Kutzner, Piotr Skubiszewski, and Ewa Struszyńska. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1980.
Kubler, George, Studies in Ancient American and European Art: The Collected Essays of George Kubler, edited by Thomas F. Reese. New Haven–London: Yale University Press, 1985.
Kubler, George. The shape of time: remarks on the history of things. New Haven–London: Yale University Press, 2008.
Kutzner, Marian. “Sztuka a kolonizacja niemiecka na wschód od Odry.” In Niemcy – Polska w Średniowieczu: materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii UAM w dniach 14–16 XI 1983 roku, edited by Jerzy Strzelczyk, 337–353. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, 1986.
Kutzner, Marian. “Ziemia pruska i charakterystyka jej sztuki w okresie średniowiecza.” Teka Komisji Historii Sztuki 10 (2005): 28–46.
Lutz, Gerhard. “Das Kruzifix von Askeby und die altniederländische Skulptur.” In “Nicht die Bibliothek, sondern das Auge”: westeuropäische Skulptur und Malerei an der Wende zur Neuzeit; Beiträge zu Ehren von Hartmut Krohm, edited by Tobias Kunz, 111–119. Petersberg: Imhof, 2008.
Michalski, Sergiusz. Einführung in die Kunstgeschichte. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 2016.
Norberg, Rune. “Helga Lekamensbilden i Vadstena och triumfkrucifixet i Söderköping.” Birgittastiftelsen årsberättelse 1 (1941): 1–25.
Nordman, Carl Axel. “Eigenes und Fremdes in der mittelalterlichen Kunst Finnlands.” In Aspekte zur Kunstgeschichte von Mittelalter und Neuzeit. Karl Heinz Clasen zum 75. Geburtstag, edited by Hans Müller and Gudrun Hahn, 223–249. Weimar: Böhlau, 1975.
Nordman, Carl Axel. Medeltida skulptur i Finland. Helsinki: Finska fornminnesföreningen, 1964.
Orłowicz, Mieczysław. Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmji, Polska Biblioteka Turystyczna. Vol. 6. Lwów–Warszawa: Książnica Polska Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych, 1923.
Raam, Villem. Gooti puuskultur Eestis. Tallinn: Kirjastus “Kunst”, 1976.
Radler, Gudrun. Die Schreinmadonna “vierge ouvrante”: von den bernhardinischen Anfängen bis zur Frauenmystik im Deutschordensland; mit beschreibendem Katalog. Frankfurt/Main: Kunstgeschichtliches Institut der Johann Wolfgang Goethe-Universität, 1990.
Roszak, Stanisław. “Morze jako miejsce pamięci w edukacji.” In Bałtyk jako miejsce pamięci w edukacji historycznej, edited by Danuta Konieczka-Śliwińska, Małgorzata Machałek, and Stanisław Roszak, 11–21. Szczecin–Warszawa: Polskie Towarzystwo Historyczne, 2017.
Strauss, Gerhard. Freiplastik bis 1450 im Gebiet des heutigen Ostpreußen westlich der Passarge: Studie zur Geschichte mittelalterlicher Kunst im Ordensland Preußen. Königsberg: Albertus-Universität, 1937.
Tångeberg, Peter. “Retables and winged altarpieces from the fourteenth century: Swedish altar decorations in their European context.” In The altar and its environment: 1150–1400, edited by Justin E. A. Kroesen and Victor Michael Schmidt, 223–240. Turnhout: Brepols, 2009.
Tångeberg, Peter. “Künstlerische Verbindungen Schwedens im Mittelalter. Eine Übersicht.” In Niederländische Kunstexporte nach Nord- und Ostmitteleuropa vom 14. bis 16. Jahrhundert: Forschungen zu ihren Anfängen, zur Rolle höfischer Auftraggeber, der Künstler und ihrer Werkstattbetriebe, edited by Jiří Fajt and Markus Hörsch, 61–85. Ostfildern: Jan Thorbecke Verlag, 2014.
Tångeberg, Peter. Das “Schöne Kruzifix” in Vadstena und Nussbaumholzskulpturen aus dem Deutschordensland. Stockholm: Almqvist & Wiksell International, 1993.
Tångeberg, Peter. Retabel und Altarschreine des 14. Jahrhunderts: schwedische Altarausstattungen in ihrem europäischen Kontext. Stockholm: Kungl. Vitterhets Historie och Antikvitets Akademien 2005.
Waszak, Przemysław. “Krucyfiks na Drzewie Życia z dominikańskiego kościoła św. Mikołaja w Toruniu – nowe spojrzenie.” Sztuka i Kultura 1 (2013): 9–36.
Waszak, Przemysław. “Krucyfiks mistyczny na Drzewie Życia w kościele św. Jakuba, pochodzący z kościoła dominikanów (św. Mikołaja) w Toruniu.” MA thesis, Nicolaus Copernicus University, 2006.
Waszak, Przemysław. Krucyfiks z Kaplicy Jedenastu Tysięcy Dziewic w Bazylice Mariackiej w Gdańsku. Jego znaczenie i recepcja. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2016.
Waszak, Przemysław. “Rozwojowe ciągi formalno-ideowe w ramach konstrukcji czasu artystycznego George’a Kublera.” Sztuka i Kultura 5 (2017) [in print].
Waszak, Przemysław. “Snycerskie krucyfiksy na obszarze Państwa Krzyżackiego w XIV i pierwszej połowie XV wieku.” PhD Dissertation, Nicolaus Copernicus University, 2012.
Ważny, Tomasz, “Analiza dendrochronologiczna rzeźby Chrystus Ukrzyżowany z kościoła w Miłoradzu (woj. pomorskie), Toruń, 17.11.2003” [typescript]. In Dokumentacja prac konserwatorskich i restauratorskich, Chrystus Ukrzyżowany (w Miłoradzu), edited by Andrzej Jarmiłko, unnumbered. Toruń 2003. Sztum, Archiwum kościoła św. Anny.
Wennigsted-Torgard, Susanne. “Kruzifixe des 14. Jahrhunderts auf Lolland-Falster und in Nordjütland.” In Figur und Raum: mittelalteriche Holzbildwerke im historischen und kunstgeographischen Kontext, edited by Uwe Albrecht and Jan von Bonsdorff, with Annette Henning, 70–80. Berlin: Dietrich Reimer, 1994.
Wentzel, Hans. Lübecker Plastik bis zur Mitte des 14. Jahrhunderts. Berlin: Deutscher Verein für Kunstwissenschaft, 1938.
Wentzel, Hans. Review of Die mittelalterliche Bildhauerkunst im Deutschordensland Preußen. Die Bildwerke bis zur Mitte des 15. Jhdts, by Karl Heinz Clasen. Zeitschrift des Vereins für Lübeckische Geschichte und Altertumskunde 30, no. 2 (1940): 388–392.
Żuchowski, Tadeusz J. “Niezwykłe spotkania. O wspólnocie artystycznej basenu Morza Bałtyckiego.” Materiały Zachodniopomorskie n.s. 1, Nr. 2 (2004): 55–64.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
CC BY ND 4.0. The Creator/Contributor is the Licensor, who grants the Licensee a non-exclusive license to use the Work on the fields indicated in the License Agreement.
Stats
Number of views and downloads: 650
Number of citations: 0
