Ku nowej teorii dziedzictwa rzemieślniczego i rękodzielniczego – pomiędzy materialnością i niematerialnością w tworzeniu
DOI:
https://doi.org/10.12775/LSE.2021.60.19Słowa kluczowe
rzemieślnictwo, rękodzielnictwo, dziedzictwo niematerialne, krytyczne studia nad dziedzictwem, patrymonializacja, prakseologia, know-how, proces twórczyAbstrakt
Artykuł jest próbą przybliżenia zjawiska rzemieślnictwa i rękodzielnictwa w kontekście procesów patrymonializacji, koncentrując się na tytułowym napięciu między materialnością i niematerialnością w tworzeniu. Zaliczane wcześniej do kategorii kultury materialnej, obecnie – niezależnie od tego, czy rozpatruje się je ogólnie, czy jako konkretną tradycję kulturową danej wspólnoty – uchodzi w międzynarodowym dyskursie za jedną z najbardziej wyrazistych i popularnych dziedzin niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Punktem wyjścia do rozważań jest m.in. heterodoksyjna teoria dziedzictwa oraz rozwinięte na jej bazie interdyscyplinarne krytyczne studia nad dziedzictwem, zakładające, że dziedzictwo jako proces jest praktyką dyskursywną skoncentrowaną na przeszłości, realizowaną jednak w teraźniejszości i w dużej mierze z myślą o przyszłości przez – co ważne – różne grupy depozytariuszy i użytkowników, nie zaś jedynie przez ekspertów. Analiza rzemieślnictwa i rękodzielnictwa z perspektywy prakseologicznej (know-how to do in action) wpisuje się w pojmowanie dziedzictwa bardziej w kategoriach czasownika niż rzeczownika. Tym samym, w tym przypadku, procesy patrymonializacji opierają się nie tyle na postawach deklaratywnych zorientowanych jedynie na wartościach, co na aktywnym doświadczeniu i umiejętnościach praktycznych, dających możliwość odkrywania w dziedzictwie rzemieślniczym i rękodzielniczym kulturotwórczego potencjału prorozwojowego.
Bibliografia
About UNCTAD. Pozyskano z: https://unctad.org/en/Pages/aboutus.aspx.
About World Trade Organization. Pozyskano z: https://www.wto.org/english/thewto_e/thewto_e.htm. Arendt, H. (2000). Kondycja ludzka (przeł. A. Łagodzka). Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Bauman, Z. (2012). Kultura jako praxis (przeł. J. Konieczny). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bendix, R. (2009). Heritage Between Economy and Politics: an Assessment from the Perspective of Cultural Anthropology. W: L. Smith, N. Akagawa (red.), Intangible Heritage (s. 253–269). London–New York: Routlege. DOI: http://dx.doi.org/10.4324/9780203884973.
Bernbeck, R. (2013). Heritage Void and the Void as Heritage. Archaeologies, 9 (3), 526–545. DOI: http://dx.doi.org/10.1007/s11759-013-9245-0.
Brulotte, R.L, Montoya, M.J.R.(2019). Defining Craft: Hermeneutics and Economy. W: A. Mignosa, P. Kotipalli (red.), A Cultural Economic Analysis of Craft (s. 15–25). London–New York–Shanghai: Palgrave Macmillan, Cham. DOI: http://dx.doi.org/10.1007/978-3-030-02164-1_2.
Brzezińska, A.W., Kucharska, S. (red.) (2018). Twórcy – Wytwórcy – Przetwórcy. Wokół problematyki wzornictwa regionalnego. Kalisz: Wydawnictwo: Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej.
Bujdosóa, Z., Dávidb, L., Tőzsérc, A., Kovácsd, G. i in. (2015). Basis of Heritagization and Cultural To- urism Development. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 188, 307–315. DOI: http://dx.doi.or- g/10.1016/j.sbspro.2015.03.399.
Burke, C.T., Spencer-Wood, S.M. (2019). Introduction. W: C.T. Burke, S.M. Spencer-Wood (red.), Crafting in the World. Materiality in the Making (s. 1–16). Shieffield: Springer.
Craft or Artisanal Products. UNESCO.org. Pozyskano z: http://uis.unesco.org/en/glossary-term/craft-or-artisanal-products.
Crafts and Design. UNESCO.org. Pozyskano z: http://www.unesco.org/new/en/culture/themes/creativity/creative-industries/crafts-and-design/.
Dorson, R.M. (1972). Folklore and Folklife: An Introduction. Chicago: University of Chicago Press. Drenda, O. (2018). Wyroby. Pomysłowość wokół nas. Kraków: Wydawnictwo Karakter.
Dziadowiec-Greganić, J., Dudek A. (2019). Handmade in Wiśniowa. Wiśniowsko rócno robota. O najbardziej materialnym z niematerialnych aspektów dziedzictwa kulturowego w pogranicznej gminie Wiśniowa. Wrocław–Wiśniowa: Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, Gminne Centrum Kultury i Sportu w Wiśniowej.
Dziedzictwo jako zasób (2013). cz. III. W: J. Hausner, A. Karwińska, J. Purchla (red.), Kultura a rozwój (s. 193–286). Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
Emerick, K. (2014). Conserving and Managing Ancient Monuments: Heritage, Democracy, and Inclusion. Woodbridge: Boydell&Brewer.
Hall, S. (1999). Whose Heritage? Unsettling „The Heritage”, Reimagining the Postnation. Third Text, 13 (49), 3–13.
Harrison, R. (2010). Heritage as Social Action. W: S. West (red.), Understanding Heritage in Practice (s. 240–276). Manchester: University Press.
Harrison, R. (2013a). Heritage: Critical Approaches. Oxon–New York: Routledge.
Harrison R. (2013b). Forgetting to Remember, Remembering to Forget: Late Modern Heritage Practices, Sustainability and the ‘Crisis’ of Accumulation of the Past. International Journal of Heritage Studies, 19 (6), 579–595. DOI: http://dx.doi.org/10.1080/13527258.2012.678371.
Holtorf, C., Fairclough, G.(2013). The New Heritage and Reshapings of the Past. W: A. González-Ruíbal (red.), Reclaiming Archaeology: Beyond the Tropes of Modernity (s. 197–210). London–New York: Routledge. DOI: http://dx.doi.org/10.4324/9780203068632.ch15.
Kirshenblatt-Gimblett, B. (1998). Destination Culture: Tourism, Museums and Heritage. Berkeley: University of California Press.
Konwencja UNESCO z 2003 roku w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Pozyskano z: http://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Konwencja_o_ochronie_dz._nie- mater_2003.pdf.
Kuijpers, M.H.G. (2018) An Archaeology of Skill. Metalworking Skill and Material Specialization in Early Bronze Age Central Europe. Routledge.
Kuijpers, M.H.G. (2019). The Future is Handmade. Netherlands’ Centre for Global Heritage and Deve- lopment. The Craftsmanship Initiative. Pozyskano z: https://craftsmanship.net/video/the-futu- re-is-handmade/.
Kultura materialna. Wikipedia.pl. Pozyskano z: https://pl.wikipedia.org/wiki/Kultura_materialna.
Logan, W., U. Kockel, W., Nic Craith, M. (2016). The New Heritage Studies: Origins and Evolution, Problems and Prospects. W: W. Logan, M. Nic Craith, U. Kockel (red.), A Companion to Heritage Stu- dies (s. 1–27). Chichester: Wiley-Blackwell.
Logan, W., Wijesuriya, G. (2016). The New Heritage Studies and Education, Training, and Capacity-building. W: W. Logan, M. Nic Craith, U. Kockel (red.), A Companion to Heritage Studies (s. 557–573). Chichester: Wiley-Blackwell.
Mad’in Europe. Pozyskano z: https://madineurope.eu/en/home/.
Motto Mens et Manus. Massachusetts Institute of Technology. Pozyskano z: https://mitadmissions.org/help/faq/motto-mens-et-manus/.
Nieroba, E., Czerner, A., Szczepański M.S. (2009). Między nostalgią a nadzieją. Dziedzictwo kulturowe jako dyskursywny obszar rzeczywistości społecznej. W: E. Nieroba, A. Czerner, M.S. Szczepański (red.), Między nostalgią a nadzieją. Dziedzictwo kulturowe w ujęciu interdyscyplinarnym (s. 17–36). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Nizer, L. (1948). Between You and Me. Beechurst Press.
Oppenheimer, T. (2019). The Future is Handmade. The Craftsmanship Initiative. Pozyskano z: https://craftsmanship.net/the-future-is-handmade/.
Orszulak-Dudkowska, K. (2016). Zrób to sam/Do it yourself. Nowe oblicza rzemiosła i rękodzieła w kulturze współczesnej. Zeszyty Wiejskie, 22, 99–107.
Poster Metalowy Stolarz Artysta. SteelPoster. Pozyskano z: https://steelposter.com/pl/p/Poster-metalowy-stolarz-artysta/6159.
Purchla, J. (2013). Dziedzictwo kulturowe. W: J. Hausner, A. Karwińska, J. Purchla (red.), Kultura a rozwój (s. 39–56). Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
Reckwitz, A. (2002a). Practices and Their Affects. W: A. Hui, T. Schatzki, E. Shove (red.), The Nexus of Practice: Connections, Constellations and Practitioners (s. 115–125). Abingdon: Routledge.
Reckwitz, A. (2002b). Toward a Theory of Social Practices: A Development in Culturalist Theorizing. European Journal of Social Theory, 243–263. DOI: http://dx.doi.org/10.1177/13684310222225432.
Safeguarding without Freezing. UNESCO.org. Pozyskano z: http://www.unesco.org/culture/ich/en/safeguarding-00012.
Schatzki, T. (1996). Social Practices. A Wittgensteinian Approach to Human Activity and the Social. Cam- bridge: Cambridge University Press.
Schatzki, T. (2001). Introduction: Practice Theory. W: T. Schatzki, K. Knorr Cetina, E. von Savigny (red.), The Practice Turn in Contemporary Theory (s. 10–23). London: Routledge.
Sennett, R. (2008). The Craftsman. New Haven–London: Yale University Press. Seymour, J. (2001). The Forgotten Arts & Crafts. London: Dorling Kindersey.
Sjöholm, J. (2016). Heritagisation, Re-Heritagisation and De-Heritagisation of Built Environments. The Urban Transformation of Kiruna. Sweden: Luleå University of Technology.
Smith, L. (2006). Uses of Heritage. Abingdon and New York: Routledge. DOI: http://dx.doi.org/10.4324/9780203602263.
Szydłowska, A. (2021). Przeróbki? Zrób to sam!. Culture.pl. Pozyskano z: https://culture.pl/pl/artykul/przerobki-zrob-to-sam.
Tomaszewski, A. (2013). Ku nowej filozofii dziedzictwa. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
Traditional Craftsmanship. UNESCO.org. Pozyskano z: https://ich.unesco.org/en/traditional-crafts-manship-00057.
Tunbridge, J.E. (2018). Zmiana warty. Dziedzictwo na przełomie XX i XXI wieku (przeł. A. Kamińska). Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
Vencatachellum, I. (2019). UNESCO Approach to Crafts. W: A. Mignosa, P. Kotipalli (red.), A Cultural Economic Analysis of Craft (s. 25–39). London–New York–Shanghai: Springer.
Wells, J. (2017). What is Critical Heritage Studies and How Does it Incorporate the Discipline of History? W: Conserving the Human Environment. Balancing Practice between Meanings and Fabric. Pozyskano z: https://heritagestudies.org/index.php/2017/06/28/what-is-critical-heritage-studies-an- d-how-does-it-incorporate-the-discipline-of-history/.
Zawiła, M. (2019). Dziedziczynienie przedwojennych cmentarzy na terenach postmigracyjnych Polski. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Łódzkie Studia Etnograficzne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 365
Liczba cytowań: 0