Związki rodzinne mieszczan krakowskich z duchowieństwem świeckim Krakowa w XIV wieku
DOI:
https://doi.org/10.12775/KH.2021.128.2.01Słowa kluczowe
Kraków, kościoły, duchowni, mieszczanie, związki rodzinne, XIV w.Abstrakt
Artykuł dotyczy udokumentowanych źródłowo powiązań rodzinnych krakowskiego mieszczaństwa z duchowieństwem świeckim Krakowa w XIV w. Wykazano, że duchowni wywodzący się z mieszczan krakowskich (kanonicy katedralni, wikariusze, kanonicy kolegiat, proboszczowie, kapłani, altaryści i klerycy) stanowili grupę 58 osób. Napotykali w drodze do stanowisk kościelnych na utrudnienia uwarunkowane polityką personalną biskupów krakowskich, prawem patronatu i polityką rodów możnowładczych. Przedstawiono także dane o wykształceniu duchownych krakowskiego pochodzenia i ich nieformalnych związkach z Kościołem.
Bibliografia
Edycje źródłowe
Bullarium Poloniae, t. 1–3, wyd. Irena Sułkowska-Kuraś, Stanisław Kuraś, École Française de Rome, KUL, Rzym–Lublin 1982–1988.
Długosz Jan, Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, t. 1, wyd. Aleksander Przeździecki, Kraków 1863.
Ioannis Dlugosii, Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, lib. 9, PWN, Varsaviae 1978.
Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej św. Wacława, t. 1–2, wyd. Franciszek Piekosiński, Kraków 1874–1883.
Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. 1–4, wyd. Franciszek Piekosiński, Kraków 1876– 905.
Kodeks dyplomatyczny miasta Krakowa, t. 1–2, wyd. Franciszek Piekosiński, nakładem Akademii Umiejętności Krakowskiej, Kraków 1879–1882.
Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. 1–4, wyd. Ignacy Zakrzewski, Poznań 1877–1881.
Kronika Jana z Czarnkowa, wyd. Jan Szlachtowski, Lwów 1872 (MPH, t. 2).
Księga proskrypcji i skarg miasta Krakowa 1360–1422, wyd. Bożena Wyrozumska, Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków 2001.
Księgi ławnicze krakowskie 1365–1376 i 1390–1397, wyd. Stanisław Krzyżanowski, Archiwum Aktów Dawnych Miasta Krakowa, Kraków 1904.
Metryka Uniwersytetu Krakowskiego z lat 1400–1508, wyd. Antoni Gąsiorowski, Tomasz Jurek, Izabela Skierska przy współpracy Ryszard Grzesika, Societas Vistulana, Kraków 2004.
Monumenta Poloniae Vaticana, t. 1–3, wyd. Jan Ptaśnik, Kraków 1913, t. 9, wyd. Stanisław Szczur, PAU, Kraków 1994.
Najdawniejsze roczniki krakowskie i kalendarz, wyd. Zofia Kozłowska-Budkowa, PWN, Warszawa 1978 (MPH s.n., t. 5).
Najstarsze księgi i rachunki miasta Krakowa od r. 1300 do 1400, wyd. Franciszek Piekosiński, Józef Szujski, nakładem Akademii Umiejętności Krakowskiej, Kraków 1878.
Schlesisches Urkundenbuch, t. 6, wyd. Winfried Irgang, Köln–Weimar–Wien 1993.
Wyrozumska Bożena, Odnalezione zapiski z najstarszej księgi miejskiej krakowskiej, „Studia Historyczne” 34, 1991, 1, s. 111–114.
Zbiór dokumentów katedry i diecezji krakowskiej, t. 1, wyd. Stanisław Kuraś, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1965.
Zbiór dokumentów małopolskich, t. 1–8, wyd. Stanisław Kuraś, Irena Sułkowska-Kuraś, Ossolineum, Wydawnictwo PAN, Kraków–Wrocław 1962–1975.
Zbiór dyplomów klasztoru mogilskiego, wyd. Eugeniusz Janota, Kraków 1867.
Opracowania
Bieniak Janusz, Mikołaj Czartek, PSB, t. 21, Wrocław 1976, s. 93–94.
Budkowa Zofia, Mokrski Florian, PSB, t. 21, Wrocław 1976, s. 600–602.
Budkowa Zofia, Nanker, PSB, t. 22, Wrocław 1977, s. 514–517.
Drabina Jan, Prepozytura premonstratensów w średniowiecznym Bytomiu, w: Premonstratensi na ziemiach polskich w średniowieczu i epoce nowożytnej, red. Jerzy Rajman, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2007, s. 171–182 (Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis 40, Studia Historica 5).
Fac Izabela, Działalność biskupa krakowskiego Jana Radlicy na tle jego czasów (ok. 1340–1392), Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna (Kolbuszowa), Kolbuszowa 2012.
Friedberg Marian, Założenie i początkowe dzieje kościoła N. Panny Marii w Krakowie (XIII–XV w.), „Rocznik Krakowski” 22, 1929, s. 32–58.
Gawlas Sławomir, Człowiek uwikłany w wielkie procesy – przykład Muskaty, w: Człowiek w społeczeństwie średniowiecznym, red. Roman Michałowski i in., DiG, Warszawa 1997, s. 391–401.
Glemma Tadeusz, Engelbert, PSB, t. 6, Wrocław 1948, s. 270.
Kowalski Marek D., Das Umfeld des Krakauer Domkapitels im Mittelalter, w: Krakau – Nürnberg – Prag. Die Eliten der Städte im Mittelalter und in der Frühen Neuzeit. Herkunft, Nationalität, Mobilität, Mentalität, red. Michael Diefenbacher, Olga Fejtová, Zdzislaw Noga, Archiv hlavního města Prahy, Dolní Břežany – Scriptorium, Praga 2016.
Kowalski Marek D., Prałaci i kanonicy krakowskiej kapituły katedralnej od pontyfikatu biskupa Nankera do śmierci biskupa Zawiszy z Kurozwęk (1320–1382), Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków 1996.
Kozłowska-Budkowa Zofia, Franciszek z Krakowa, PSB, t. 7, Kraków 1958.
Kozłowska-Budkowa Zofia, Polonia w Bolonii w latach 1300–1327, w: Cultus et cognitio.
Studia z dziejów średniowiecznej kultury, red. Stefan K. Kuczyński i in., PWN, Warszawa 1976, s. 281–292.
Laberschek Jacek, Mikołaj z Zawichostu, PSB, t. 21, Wrocław 1976, s. 152.
Marzec Andrzej, Protekcja, pokrewieństwo, koleżeństwo i rywalizacja. Mechanizmy funkcjonowania elit politycznych w czternastowiecznej Polsce, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 6, 2014, s. 62–73.
Marzec Andrzej, Urzędnicy małopolscy w otoczeniu Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego (1305–1370), Societas Vistulana, Kraków 2006.
Matuszek Adam, Grot Jan, PSB, t. 9, Wrocław 1961, s. 15–18.
Niwiński Mieczysław, Bodzęta, PSB, t. 2, Kraków 1936, s. 181–182.
Nowakowski Tomasz, Krakowska kapituła katedralna wobec panowania Przemyślidów w Małopolsce w latach 1292–1306, „Przegląd Historyczny” 82, 1991, 1, s. 1–20.
Ożóg Krzysztof, Intelektualiści w służbie Królestwa Polskiego w latach 1306–1382, nakładem UJ, Kraków 1995.
Ożóg Krzysztof, Kultura umysłowa w Krakowie w XIV wieku. Środowisko duchowieństwa świeckiego, Ossolineum, Kraków 1987.
Ożóg Krzysztof, Reinbold, PSB, t. 31, Wrocław 1988, s. 22.
Ożóg Krzysztof, Studia krakowian na praskim uniwersytecie do początku XV wieku, w: Miasta, ludzie, instytucje, znaki. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesor Bożenie Wyrozumskiej w 75. rocznicę urodzin, red. Zenon Piech, Societas Vistulana, Kraków 2008, s. 637–651.
Pietras Tomasz, „Krwawy wilk z pastorałem”. Biskup krakowski Jan zwany Muskatą, Semper, Warszawa 2001.
Piwowarczyk Elżbieta, Dzieje kościoła Mariackiego (XIII–XVI w.), Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 2000.
Piwowarczyk Elżbieta, Mieszczańska „katedra”. Patronat nad kościołem Mariackim w średniowieczu, „Nasza Przeszłość” 97, 2002, s. 25–64.
Ptaśnik Jan, Studya nad patrycyatem krakowskim wieków średnich, [cz. 1], „Rocznik Krakowski” 15, 1913, s. 23–95, [cz. 2] „Rocznik Krakowski” 16, 1914, s. 1–90.
Radzimiński Andrzej, Duchowieństwo kapituł katedralnych w Polsce XIV i XV w. na tle porównawczym. Studium nad rekrutacją i drogami awansu, Wydawnictwo UMK, Toruń 1995.
Radzimiński Andrzej, Mieszczanie w średniowiecznych kapitułach katedralnych w Polsce na tle rozwijającego się ekskluzywizmu szlacheckiego, w: Studia nad dziejami miast i mieszczaństwa w średniowieczu, t. 1, red. Maria Bogucka, Antoni Czacharowski, Wydawnictwo UMK, Toruń 1996, s. 139–154.
Radzimiński Andrzej, Wikariusze katedralni w Polsce średniowiecznej, „Roczniki Historyczne” 76, 2010, s. 211–220.
Radzimiński Andrzej, Życie i obyczajowość średniowiecznego duchowieństwa, DiG, Warszawa 2002.
Rajman Jerzy, Kesingerowie krakowscy w XIV–XV w., w: Ojczyzna bliższa i dalsza. Prace ofiarowane Prof. Feliksowi Kirykowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, red. Jacek Chrobaczyński, Andrzej Jureczko, Michał Śliwa, Wydawnictwo i Drukarnia „Secesja”, Kraków 1993, s. 435–446.
Rajman Jerzy, Unsere liebe Fraue. Wspólnota miasta i kościoła w Krakowie w XIV wieku, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 4, 2012, s. 150–201.
Seńko Władysław, Piotr Wysz z Radolina (ok. 1354–1414) i jego dzieło „Speculum aureum”, Instytut Tomistyczny Ojców Dominikanów, Warszawa 1996.
Silnicki Tadeusz, Biskup Nanker, Pax, Warszawa 1953.
Starzyński Marcin, Krakowska rada miejska w średniowieczu, Societas Vistulana, Kraków 2010.
Starzyński Marcin, Patrycjat krakowski w aktach Kamery Papieskiej z XIV wieku (Ze studiów nad udziałem kupiectwa krakowskiego w międzynarodowym transferze finansów), w: Elita władzy miasta Krakowa i jej związki z miastami Europy w średniowieczu i epoce nowożytnej. Zbiór studiów, red. Zdzisław Noga, Wydawnictwo Antykwa, Kraków 2011, s. 333–378.
Strzelecka Anna, Jan z Radliczyc, PSB, t. 10, Wrocław 1964, s. 469–472.
Studia z dziejów kościoła św. Krzyża w Krakowie, red. Zdzisław Kliś, Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej, Kraków 1997.
Trawkowski Stanisław, Piotr z Radolina zwany Wyszem, PSB, t. 26, Kraków–Wrocław 1981, s. 424–426.
Urzędnicy małopolscy XII–XV wieku. Spisy, oprac. Janusz Kurtyka i in., red. Antoni Gąsiorowski, Ossolineum, Wrocław 1990 (Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku, t. 4).
Wieczorek Jan, Wikariusze katedry krakowskiej w XIII i XIV stuleciu, „Nasza Przeszłość” 78, 1992, s. 71–126.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Kwartalnik Historyczny
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 503
Liczba cytowań: 0