Fenomen hazardu („hazardziku”) ulicznego w Drugiej Rzeczypospolitej. Casus województwa wileńskiego
DOI:
https://doi.org/10.12775/KH.2021.128.2.04Słowa kluczowe
hazard, Druga Rzeczpospolita, Wilno, województwo wileńskie, prawo, prawo skarbowe, loteriaAbstrakt
W październiku 1927 r. weszło w życie prezydenckie rozporządzenie, które regulowało zasady postępowania z osobami uzależnionymi od hazardu. To pierwsze świadectwo zmiany paradygmatu w myśleniu o tych, którzy nie radzili sobie z nałogiem. W praktyce nowe przepisy niewiele zmieniały, niemniej wykpiwany dotychczas problem powoli stawał się elementem dyskursu m.in. medycznego. W obawie przed niekontrolowanym rozwojem instytucji oferujących możliwość udziału w rozrywkach stricte hazardowych (loterie, wyścigi, zakłady bukmacherskie, kasyna itd.) już u zarania Drugiej Rzeczypospolitej wprowadzono monopol loteryjny. Upaństwowiono również proceder wyścigów konnych. Równocześnie jednak z państwowymi, legalnymi formami hazardu działało w Polsce międzywojennej podziemie hazardowe, to „ekskluzywne” (ruleciarnie), i to plebejskie. Temu drugiemu poświęcony jest niniejszy artykuł.
Bibliografia
Edycje źródłowe
Drugi powszechny spis ludności z dn. 9 XII 1931 r. Mieszkania i gospodarstwa domowe. Ludność. Stosunki zawodowe. Województwo wileńskie, bez miasta Wilna, Warszawa 1936.
Dziennik Urzędowy Ministerstwa Skarbu, 1927, nr 36, poz. 379.
Dziennik Urzędowy Ministerstwa Skarbu, 1935, nr 36, poz. 843.
Dziennik Ustaw, 1922, poz. 522, Rozporządzenie Ministra Skarbu z dnia 11 lipca 1922 r. w przedmiocie utworzenia izby skarbowej i urzędów skarbowych na obszarze ziemi Wileńskiej.
Dziennik Ustaw, 1923, poz. 1063, Ustawa z dnia 5 grudnia 1923 r. o rozciągnięciu na obszar…
Dziennik Ustaw, 1924, poz. 541, Rozporządzenie Ministra Skarbu w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości z dnia 7 maja 1924 r. dotyczące wykonania ustawy z dnia 26 marca 1920 r. w przedmiocie urządzenia loterii i założenia…
Dziennik Ustaw, 1926, poz. 609, Ustawa Karna Skarbowa z dnia 2 sierpnia 1926 r.
Dziennik Ustaw, 1932, poz. 355, Ustawa z dnia 18 marca 1932 r. karna skarbowa.
Dziennik Ustaw, 1936, poz. 581, Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 3 listopada 1936 r. Prawo karne skarbowe.
Dziennik Ustaw, 1936, poz. 607, Ustawa z dnia 9 lipca 1936 r. o monopolu loteryjnym.
„Rozkazy Komendanta Wojewódzkiego Policji Państwowej w Wilnie”, 1930, nr 161
Opracowania
Casey Emma, Women, pleasure and the gambling experience, Ashgate, Aldershot–Burlington 2008.
Grata Paweł, Monopol loteryjny w Polsce w latach 1920–1939, „Prace Historyczno-Archiwalne” 15, 2005, s. 129–147.
Grata Paweł, Monopole skarbowe w polityce podatkowej Drugiej Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2009.
Kalendarz informator sądowy na 1938 r., oprac. Jerzy Kirkiczenko, Marian Kraczkiewicz, Kazimierz Rudzisz, Warszawa 1938.
Kalendarz informacyjny dla urzędników państwowych na rok 1939, oprac. Józef Meksz, Warszawa 1939.
Louw Stephen, Numbers Games, Race, Gender, Power. Primitive Accumulation in the Black Metropolis, „Safundi. The Journal of South Africa and America Studiers” 21, 2020, 1, s. 30–53.
Mędrzecki Włodzimierz, Społeczeństwo, w: Wokół nowej syntezy dziejów Drugiej Rzeczypospolitej, red. Włodzimierz Mędrzecki, IH PAN, Warszawa 2019 (Metamorfozy Społeczne, t. 22).
Morton Suzanne, At Odds. Gambling and Canadians 1919–1969, University of Toronto Press, Toronto 2003.
Nowak Alicja, Kupowanie nadziei. Loteria w Królestwie Polskim (1815–1867), Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2017.
Pamiętniki chłopów, nr 1–51, oprac. Ludwik Krzywicki, Instytut Gospodarstwa Społecznego, Warszawa 1935.
Pamiętniki bezrobotnych, nr 1–5, oprac. Ludwik Krzywicki, Instytut Gospodarstwa Społecznego, Warszawa 1933.
Rodak Mateusz, Nielegalny hazard w II Rzeczypospolitej. Rekonesans badawczy, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 71, 2011, s. 55–82.
Shore Heather, Criminality and Englishness in the Aftermath. The Racecourse Wars of the 1920s, „Twentieth Century British History” 22, 2011, 4, s. 474–497.
Shore Heather, London’s Criminal Underworlds, c. 1720 – c. 1930. A Social and Cultural History, Palgrave Macmillan, Basingstoke 2015.
Weaver Karol K., „It’s the Union Man That Holds the Winning Hand”. Gambling in Pennsylvania’s Anthracite Region, „Pennsylvania History. A Journal of Mid-Atlantic Studies” 80, 2013, 3, s. 401–419.
White Shane, Garton Stephen, Robertson Stephen, White Graham, Playing the Numbers. Gambling in Harlem between the Wars, Harvard University Press, Cambridge Mass. 2010.
Wilk Leszek, Hazard. Studium kryminologiczne i prawne, C. H. Beck, Warszawa 2012.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Kwartalnik Historyczny
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 316
Liczba cytowań: 0