Uchwały izby poselskiej a działalność legislacyjna sejmu – przykład 1615 roku
DOI:
https://doi.org/10.12775/KH.2021.128.2.02Słowa kluczowe
sejm walny, parlamentaryzm Rzeczypospolitej Obojga Narodów, konstytucje sejmowe, sejm 1615 r., proces legislacyjny, uchwały izby poselskiej, pospolite ruszenie, okazowanie, finansowanie działań wojennych, kredytAbstrakt
Artykuł omawia dorobek legislacyjny sejmu 1615 r. W odniesieniu do wieku XVII dominuje pogląd, że konstytucjami były zgodne konkluzje trzech stanów sejmujących połączone z promulgacją. Przeprowadzona analiza wskazuje jednak, że pomimo braku zgody na konkluzję sejmową w 1615 r. organ ten uchwalił akty normatywne: zarówno na początku, jak i na koniec obrad. Dodatkowo scharakteryzowano nowy rodzaj źródeł prawa – uchwały izby poselskiej, które współcześnie zrównane były rangą z konstytucjami sejmowymi.
Bibliografia
Edycje źródłowe
Acta Tomiciana. Epistolae, legationes, responsa, actiones, res gestae Serenissimi Principis Sigismundi eius nominis Primi Regis Poloniae, Magni Ducis Lithuaniae, t. 6, wyd. Stanislaum Gorski, Sumpt. Bibliothecae Kornicensis, Posnaniae 1857.
Akta grodzkie i ziemskie z archiwum ziemskiego we Lwowie, t. 20: Lauda wiszeńskie 1572–1648 r., oprac. Antoni Prochaska, Księgarnia Seyfartha i Czajkowskiego, Lwów 1909.
Akta grodzkie i ziemskie z archiwum ziemskiego we Lwowie, t. 24: Akta sejmikowe halickie 1575–1695, wyd. Antoni Prochaska, Towarzystwo Naukowe we Lwowie, Lwów 1931.
Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej, t. 10, Księgarnia Seyfartha i Czajkowskiego, Lwów 1884.
Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego, t. 1: 1572–1632, cz. 1: 1572–1616, wyd. Włodzimierz Dworzaczek, PWN, Poznań 1957.
Akta sejmikowe województwa krakowskiego, t. 1: 1572–1620, wyd. Stanisław Kutrzeba, PAU, Kraków 1932.
Akta zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego, t. 2: Okresy panowań królów elekcyjnych XVI–XVII wiek, oprac. Henryk Lulewicz, Neriton, IH PAN, Warszawa 2009.
Codex diplomaticus Regni Poloniae et Magni Ducatus Lituaniae, wyd. Maciej Dogiel, t. 1, Wilno 1758; t. 4, Wilno 1764; t. 5, Wilno 1759.
Diariusz Komisji Bydgoskiej w roku 1614, wyd. Władysław Wisłocki, Kraków 1880 (odbitka z t. 2 Archiwum Komisji Historycznej).
Limites Regni Poloniae et Magni Ducatus Lituaniae, wyd. Maciej Dogiel, Wilno 1758.
Lustracye królewszczyzn ziem ruskich Wołynia, Podola i Ukrainy z piérwszéj połowy XVII wieku, wyd. Aleksander Jabłonowski, Gebethner i Wolff, Warszawa 1877.
Ossoliński Zbigniew, Pamiętnik, oprac. Józef Długosz, PIW, Warszawa 1983.
Skrypt ad archivum dany na sejmie walnym warszawskim, [Warszawa, 6 V 1690], oprac. Jan Jerzy Sowa, w: Przemysław Smolarek, Kampania mołdawska Jana III roku 1691, wyd. Zbigniew Hundert, Marek Wagner, Napoleon V, Oświęcim 2015, s. 85–90.
Volumina Constitutionum, t. 2: 1550–1609, vol. 2: 1587–1609, wyd. Stanisław Grodziski, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2010.
Volumina Constitutionum, t. 3: 1611–1640, vol. 1: 1611–1626, wyd. Stanisław Grodziski, Marcin Kwiecień, Anna Karabowicz, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2010.
Архив Юго-Западной России, издаваемый Комиссией для разбора древних актов, cz. 7, t. 2: Акты о заселеніи юго-западной Россіи, Кіев 1890.
Opracowania
Biedrzycka Agnieszka, Tazbir Janusz, Starowolski (Starovolscius) Szymon, PSB, t. 42, Warszawa–Kraków 2003–2004, s. 356–361.
Bogdan Danuta, Warmia wobec konfederacji żołnierskich 1613–1614, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1983, 4, s. 411–424.
Byliński Janusz, Dwa sejmy z roku 1613, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1984.
Byliński Janusz, Sejm z 1611 roku. W nowym opracowaniu, E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2016.
Chłapowski Krzysztof, Alienacje dóbr królewskich w latach 1578–1668, „Przegląd Historyczny” 69, 1978, 4, s. 647–664.
Czapliński Władysław, Kalinowski Walenty Aleksander h. Kalinowa (zm. 1620), PSB, t. 11, Wrocław–Warszawa–Kraków 1964–1965, s. 471.
Filipczak-Kocur Anna, Senatorowie i posłowie koronni na sejmie 1607 roku, „Przegląd Historyczny” 76, 1985, 2, s. 291–303.
Filipczak-Kocur Anna, Skarbowość Rzeczypospolitej 1587–1648. Projekty, ustawy, realizacja, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2006.
Grodziski Stanisław, Kwiecień Marcin, Karabowicz Anna, Sejm zwyczajny warszawski 1615 r. Wstęp, w: Volumina Constitutionum, t. 3: 1611–1640, vol. 1: 1611–1626, wyd.
Stanisław Grodziski, Marcin Kwiecień, Anna Karabowicz, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2010.
Grodziski Stanisław, Wstęp, [do:] Volumina Constitutionum, t. 1: 1493–1549, vol. 1: 1493–1526, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1996, s. 7–40.
Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, red. Kazimierz Lepszy, Ossolineum, Wrocław 1953.
Kaczmarczyk Zdzisław, Leśnodorski Bogusław, Historia państwa i prawa Polski, cz. 2: Od połowy XV w. do r. 1795, red. Juliusz Bardach, PWN, Warszawa 1957.
Kołodziej Robert, Parlamentaryzm doby Jana III Sobieskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 146, 2019, 2, s. 381–397.
Konopczyński Władysław, Liberum veto. Studyum porównawczo-historyczne, Składy Główne: S.A. Krzyżanowski w Krakowie, E. Wende i Ska w Warszawie, Kraków 1918.
Kucharski Tomasz, Konstytucje „egzorbitancyjne” w Rzeczypospolitej w latach 1607–1648. Zarys problematyki, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 64, 2012, 2, s. 127–159.
Lewandowska Malec Izabela, Sejmy rozerwane i zerwane w XVII stuleciu, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 12, 2009, s. 125–133.
Lewandowska-Malec Izabela, Sejm walny koronny Rzeczypospolitej Obojga Narodów i jego dorobek ustawodawczy, Księgarnia Akademicka, Kraków 2009.
Loch Norbert, Uwagi w sprawie postulatów kierowanych do króla i sejmu przez konfederatów Cieklińskiego, „Zeszyty Naukowe. Rozprawy Humanistyczne” 14, 2013, 1, s. 163–172.
Łopatecki Karol, „Disciplina militaris” w wojskach Rzeczypospolitej do połowy XVII wieku, Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, Białystok 2012.
Łopatecki Karol, Organizacja, prawo i dyscyplina w polskim i litewskim pospolitym ruszeniu (do połowy XVII wieku), Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, Białystok 2013.
Maciszewski Jarema, Zbigniew Ossoliński (próba charakterystyki), Sobótka 30, 1975, 2, s. 189–202.
Michałek Antoni, Konfederacja wojska stołecznego pod regimentem Imć Cieklińskiego Józefa, „Teki Historyczne” 16, 1969–1971, s. 166–210.
Michałek Antoni, Zejście załogi polskiej z Kremla i konfederacja Cieklińskiego 1612–1614, „Teki Historyczne” 15, 1966–1968, s. 113–142.
Ochmann Stefania, Sejmy z lat 1615–1616, Ossolineum, Wrocław 1970.
Ochmann-Staniszewska Stefania, Staniszewski Zdzisław, Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy, t. 2: Prawo – doktryna – praktyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2000.
Opaliński Edward, Elita władzy w województwach poznańskim i kaliskim za Zygmunta III, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1981.
Orzechowski Kazimierz, [rec.:] Volumina Constitutionum. Tom I 1493–1549, Volume 2 1527–1549, do druku przygotowali Wacław Uruszczak, Stanisław Grodziski i Irena Dwornicka, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2000, s. 372, „Przegląd Sejmowy” 9, 2001, 2, s. 112–114.
Płaza Stanisław, Sejmiki i zjazdy szlacheckie województwa sieradzkiego. Ustrój i funkcjonowanie (1572–1632), cz. 1, PWN, Warszawa–Kraków 1987.
Seredyka Jan, Sposoby uchwalania konstytucji na sejmach w ostatnich latach panowania Zygmunta III (1626–1632), w: Uchwalanie konstytucji na sejmach w ХVI–XVIII wieku, red. Stefania Ochmann, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1979, s. 27–35.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 10, wyd. Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Nakładem Władysława Walewskiego, Warszawa 1889.
Sowa Jan Jerzy, Nervus belli czy finansowe jarzmo Ligi Świętej? Skarb hibernowy a finansowanie wysiłku wojennego Korony 1685–1700, w: Jarzmo Ligi Świętej? Jan III Sobieski i Rzeczpospolita w latach 1684–1696, red. Dariusz Milewski, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Warszawa 2017, s. 137–160.
Sucheni-Grabowska Anna, Próby aukcji dochodów z dóbr domeny królewskiej w świetle lustracji z lat 1615–1620, „Przegląd Historyczny” 58, 1967, 2, s. 221–242.
Trawicka Zofia, Pozasejmowa działalność polityczna Jakuba Sobieskiego, Sobótka 35, 1980, 2, s. 171–179.
Tyla Antanas, Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės iždas. XVI amžiaus antroji pusė–XVII amžiaus vidurys, Nacionalinis muziejus LDK Valdovų, Vilnius 2012.
Uruszczak Wacław, Historia państwa i prawa polskiego, t. 1: 966–1795, Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa 2015.
Uruszczak Wacław, Przedmowa, w: Volumina Constitutionum, t. 2: 1550–1609, vol. 2: 1587–1609, wyd. Stanisław Grodziski, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2010, s. 5–6.
Uruszczak Wacław, Przedmowa, w: Volumina Constitutionum, t. 3: 1611–1640, vol. 1: 1611–1626, wyd. Stanisław Grodziski, Marcin Kwiecień, Anna Karabowicz, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2010, s. 5–6.
Uruszczak Wacław, Przedmowa, w: Volumina Constitutionum, t. 3: 1611–1640, vol. 2: 1627–1640, wyd. Stanisław Grodziski, Marcin Kwiecień, Anna Karabowicz, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2013, s. 5–6.
Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski
t. 1: Urzędnicy wielkopolscy XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. Adam Bieniaszewski, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków 1987.
t. 2: Urzędnicy województw łęczyckiego i sieradzkiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. Edward Opaliński, Hanka Żerek-Kleszcz, Biblioteka Kórnicka, Kórnik 1993.
t. 10: Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. Krzysztof Chłapowski [et al.], Biblioteka Kórnicka, Kórnik 1992.
Wasilewski Tadeusz, Uzupełnienia do artykułu S. Ochmann „Sprawa ariańska na sejmach 1661–1662 r.”, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 25, 1980, s. 253–254.
Wołoszyn Adam, Projekt komputu armii litewskiej z 1703 r. wraz z podziałem na poszczególne chorągwie i regimenty, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 18, 2017, 4, s. 121–138.
Wyczański Andrzej, [rec.:] Volumina Constitutionum, volumen 1, 1493–1526, do druku przygotowali St. Grodziski, I. Dwornicka i W. Uruszczak, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1996, ss. 498, „Studia Podlaskie” 8, 1998, s. 309–312.
Wyczański Andrzej, Rozdawnictwo dóbr królewskich za Zygmunta I, „Przegląd Historyczny” 44, 1953, 3, s. 281–308.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Kwartalnik Historyczny
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 303
Liczba cytowań: 0
