Masowe represje wobec Polaków w obwodzie winnickim na Ukrainie w latach 1937–1938. Głosy akt śledczych

Abstrakt

Artykuł omawia przyczyny, przebieg i bilans ofiar represji wobec ludności polskiej w obwodzie winnickim na Ukrainie radzieckiej w latach największego terroru stalinowskiego. Na podstawie materiałów z protokołów śledczych przedstawiono sposób przeprowadzenia przez NKWD tzw. „operacji polskiej”, trwającej od sierpnia 1937 do listopada 1938 r. Śledztwa prowadzono w trybie przyspieszonym i pozasądowym. Najwięcej osób zostało skazanych na podstawie art. 54–10 Kodeksu Karnego USRR za antyradziecką agitację i propagandę. Zarzuty stawiane wobec oskarżonych dotyczyły działalności narodowej, w tym obrony szkolnictwa polskiego, wychowania patriotycznego dzieci i młodzieży, przechowywania i rozpowszechniania literatury polskiej, aktywności religijnej, kontaktów z księżmi katolickimi, krewnymi w Polsce, działalności dywersyjno-sabotażowej na rzecz Polski, sprzeciwowi wobec kołchozów itd. Losem skazanych najczęściej była kara śmierci, 5 lub 10 lat obozów pracy. Większość ofiar represji została zrehabilitowana w czasie odwilży po śmierci Stalina lub po 1989 r.